پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,479 |
| تعداد مقالات | 70,032 |
| تعداد مشاهده مقاله | 123,004,497 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 96,236,399 |
رفتارشناسی و گونه‌شناسی تحولات متظلمان ایران عصر صفوی از سلطنت شاهعباس یکم تا پایان صفویان | ||
| پژوهش‌های علوم تاریخی | ||
| دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 25، خرداد 1400، صفحه 69-91 اصل مقاله (226.32 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2021.311838.473323 | ||
| نویسندگان | ||
| حسین قاسمی1؛ مقصود علی صادقی گندمانی* 2 | ||
| 1دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه شهید بهشتی | ||
| 2دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس تهران | ||
| چکیده | ||
| ایران عصر صفوی، دوران رواج تظلم‌خواهی‌های گستردۀ مردم دربرابر اجحافات کارگزاران حکومت و دیگر قدرتمندان بود. از این رو شناخت متظلمان و ویژگی‌های آنان در این دوران می‌تواند گوشه‌ای از حیات اجتماعی اقشار مردم را به واسطۀ اعتراضاتشان نسبت به عملکرد کارگزاران حکومت نشان دهد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که سیاست‌های حکومت صفویه چه تأثیری بر رفتار متظلمان این عصر داشت و از نظر گونه‌شناسی چه تغییراتی را در آنان ایجاد کرد؟ با بررسی متظلمان دورۀ صفوی در اسناد، کتب و مدارک گوناگون، و بر اساس یافته‌های تحقیق باید گفت در اوایل این حکومت به جهت آشفتگی اوضاع مملکت، مجالی کمتر برای بروز خودنمایی متظلمان به وجود آمد، اما از زمان سلطنت شاه عباس یکم و نیز جانشینان او به تدریج ثبات حکومت موجب تثبیت نهاد تظلمات و بروز رفتارهایی چون شکایات دسته جمعی، مکتوب کردن تظلم‌خواهی‌ها و ایجاد نوعی انسجام، سماجت و حتی برنامه-ریزی، و همچنین ایجاد همبستگی‌های صنفی و گروهی از سوی متظلمان شد. ضمن اینکه عشایر، زنان، اقلیت‌ها و بیگانگان برای نخستین بار به صورتی گسترده وارد جرگۀ متظلمان شدند. این مسئله در تحقیق حاضر بر اساس روش تاریخی و به صورت توصیفی - تحلیلی و بر اساس داده‌یابی کتابخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفته است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| حکومت صفویه؛ نظام تظلمات؛ تظلم‌خواهی؛ متظلمان؛ رفتارشناسی؛ گونه‌شناسی | ||
| مراجع | ||
|
اسناد پادریان کرملی بازمانده از عصر شاهعباس صفوی، به کوشش منوچهر ستوده، با همکاری ایرج افشار، تهران، میراث مکتوب، 1383.
اعرابیهاشمی، شکوهالسادات، ارامنه جلفای نو در عصر صفوی، تهران، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران، 1394.
الزویری، محبوب، «سیاهپوشان، شورشیان ناشناختۀ عصر صفوی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ70و71، 50-54، 1382.
افوشته‌اینطنزی، محمد بن هدایت‌الله، نقاوه‌الآثار فی ذکر الاخیار، به اهتمام احسان اشراقی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1373.
امینیهروی، امیرصدرالدین ابراهیم، فتوحات شاهی (تاریخ صفوی از آغاز تا 920 ه.ق)، تصحیح و تعلیق و توضیح و اضافات، محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383.
باربارو، جوزافا و دیگران، سفرنامههای ونیزیان در ایران (شش سفرنامه)، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، 1381.
باستانیپاریزی، محمدابراهیم، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، تهران، صفیعلیشاه، 1362.
بسطامی، محمدطاهر، فتوحات فریدونیه (شرح جنگ‌های فریدون‌خان چرکس، امیرالامرای شاهعباس اول)، مقدمه و تصحیح سیدسعید میرمحمدصادق و محمدنادر نصیری مقدم، تهران، نقطه، 1380.
پاپازیان، هاکوب، فرامین فارسی فارسی ماتناداران، جلد اول، ایروان، نائیری، 1956.
تاورنیه، ژان باتیست، سفرنامۀ تاورنیه، ترجمۀ حمید ارباب‌شیرانی، تهران، نیلوفر، 1383.
ترکمان، اسکندربیگ منشی و والهاصفهانی، محمدیوسف، ذیل تاریخ عالمآرای عباسی، به تصحیح سهیلی خوانساری، تهران، کتابفروشی اسلامیه، 1317.
ترکمان، اسکندربیگ منشی، تاریخ عالمآرای عباسی، با اهتمام و تنظیم ایرج افشار، چهار جلد (در دو مجلد)، تهران، امیرکبیر، 1387.
جهانگشای خاقان، مقدمه و پیوست‌ها و فهارس اللهدتا مضطر، اسلامآباد، مرکز تحقیقات فارسى ایران و پاکستان، 1364.
حاجیانپور، حمید و معصومه دهقان، «بانیان از دیدگاه سفرنامههای عصر صفوی»، تاریخ اسلام، سال نهم، شمارۀ مسلسل 33-43، 79-114، 1387.
حسنی، عطاءالله، «آموزشهای نظری در عصر صفوی»، پژوهشنامه علوم انسانی، شمارۀ 52، 153-168، 1385.
حسینیاسترآبادی، سیدحسین بن مرتضی، تاریخ سلطانی، از شیخصفی تا شاهصفی، به کوشش احسان اشراقی، تهران، علمی، 1366.
حسینیقزوینی، یحیی بن عبداللطیف، لبالتواریخ، بهکوشش سیدجلالالدین طهرانی، تهران، مؤسسۀ خاور، 1314.
خنجی، فضلالله روزبهان، سلوکالملوک، به تصحیح و با مقدمۀ محمدعلی موحد، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، 1362.
دلاواله، پیترو، سفرنامۀ دلاواله، ترجمۀ شعاع‌الدین شفا، تهران، علمی و فرهنگی، 1390.
ذبیحی، مسیح و منوچهر ستوده، از آستارا تا استارآباد، جلد ششم، شامل اسناد تاریخی گرگان، تهران، انجمن آثار ملی، 1354.
رشتیانی، گودرز، گزیده احکام و فرامین شاهان ایران به حکام قفقاز، از شاهتهماسب تا شاهسلیمان صفوی، جلد اول، تهران، ادارۀ نشر وزارت امور خارجه، 1394.
ـــــــــــــــ، گزیده احکام و فرامین شاهان ایران به حکام قفقاز، از شاهسلطان حسین تا شاهتهماسب دوم صفوی، جلد دوم، تهران، ادارۀ نشر وزارت امور خارجه، 1394.
روملو، حسنبیگ، احسنالتواریخ، بهتصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، بابک، 1357.
سانسون، نیکلاس، سفرنامۀ سانسون، وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاهسلیمان صفوی، ترجمۀ تقی تفضلی، تهران، ابن‌سینا، ۱۳۴۶.
سلطانیان، ابوطالب، «چگونگی کنش پادشاهان صفوی با طبقۀ کشاورز و روستایی»، تاریخ اسلام و ایران دانشگاه الزهرا، سال بیستوششم، شمارۀ 30، 141-166، 1395.
سوانحنگار تفرشی، ابوالمفاخر و محمدالحسین الحسینی التفرشی، تاریخ شاهصفی (تاریخ تحولات ایران در سالهای 1038-152ه.ق)، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محسن بهرامنژاد، میراث مکتوب، 1389.
شاردن، ژان، سیاحتنامۀ شاردن، جلد دوم، ترجمۀ محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳5.
ـــــــــــ، سیاحتنامۀ شاردن، جلدهای سوم و چهارم، ترجمۀ محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۳۶.
ـــــــــــ، سیاحتنامة شاردن، جلدهای هفتم، هشتم و نهم، ترجمة محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۴۵.
شاملو، ولیقلی، قصصالخاقانی، دو جلد، تصحیح و پاورقی سیدحسن ساداتناصری، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1371.
صادقی، مقصودعلی، «راهداری در روزگار صفویه و چند سند منتشر نشده»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش171، 81-111، 1378.
طاهری، ابوالقاسم، تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران از تیمور تا مرگ شاهعباس، تهران، کتاب‌های جیبی، فرانکلین، ۱۳۵۴.
عالمآرای شاهتهماسب، زندگی داستانی دومین پادشاه دورۀ صفوی، بهکوشش ایرج افشار، تهران، دنیای کتاب، 1370.
عالمآرای صفوی، بهکوشش یدالله شکری، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
غفاریقزوینی، قاضی احمد، تاریخ جهانآرا، تصحیح حسن نراقی، تهران، کتابفروشی حافظ، 1343.
فلسفی، نصرالله، زندگانی شاهعباس اول، جلد دوم، تهران، دانشگاه تهران، 1347.
ـــــــــــــــ، سیاست خارجی ایران در دوران صفویه، تهران، علمی و فرهنگی، 1397.
فلور، ویلم، نظام قضایی عصر صفوی، ترجمة حسن زندیه، قم، پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۱.
ــــــــــ، تاریخ مالی ایران در روزگار صفویان و قاجاران، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران، توس، 1395.
فومنیگیلانی، ملاعبدالفتاح، تاریخ گیلان در وقایع سالهای ۹۲۳ـ۱۰۳۸ هجری قمری، تصحیح و تحشیة منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۴۹.
فیدالگو، گریگوریو پرئیرا، گزارش سفیر کشور پرتغال در دربار شاهسلطان حسین صفوی، ترجمه از زبان پرتغالی و حواشی از ژان ابن، ترجمۀ پروین حکمت، تهران، دانشگاه تهران، 1357.
فیگوئرا، دن گارسیا د سیلوا، سفرنامۀ فیگوئرا سفیر اسپانیا در دربار شاهعباس اول، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران، نشر نو، ۱۳۶3.
کیوانی، مهدی، پیشهوران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی، جستارهایی در تاریخ اجتماعی-اقتصادی ایران، ترجمۀ یزدان فرخی، تهران، امیرکبیر، 1392.
ماوردی، ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب، آیین حکمرانی، ترجمه و تحقیق از حسین صابری، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1383.
متی، رودلف، ایران در بحران، زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمة حسن افشار، تهران، نشر مرکز، ۱۳۹۳.
محققسبزواری، محمدباقر، روضهالأنوار عباسی: مبانی اندیشۀ سیاسی و آیین مملکتداری، به کوشش نجف لکزایی، قم، بوستان کتاب، 1381.
مستوفیبافقی، محمدمفید، جامع مفیدی، جلد سوم، بهکوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر، 1385.
مشیزی (بردسیری)، میرمحمدسعید، تذکرة صفویۀ کرمان، مقدمه و تصحیح و تحشیة محمدابراهیم باستانیپاریزی، تهران، علم، ۱۳۶۹.
ممبره، میکل، در سه سفرنامه، بهکوشش حسن جوادی و ویلم فلور، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار، 1393.
منجم، ملاجلال‌الدین، تاریخ عباسی یا روزنامۀ ملاجلال، شامل وقایع دربار شاهعباس صفوی، بهکوشش سیف‌الله وحیدنیا، تهران، وحید، ۱۳۶۶.
منشیقزوینی، بوداق، جواهرالأخبار، بخش تاریخ ایران از قراقویونلو تا سال 984 ه.ق، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محسن بهرامنژاد، تهران، میراث مکتوب، 1378.
منشیقمی، احمد بن حسین، خلاصهالتواریخ، به تصحیح احسان اشراقی، مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1383.
موسویفندرسکی، ابوطالب بن میرزابیک، تحفه العالم در اوصاف و اخبار شاهسلطان حسین، به کوشش رسول جعفریان، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۸۸.
میرزارفیعا، محمدرفیع بن حسن، دستورالملوک میرزارفیعا، بهکوشش و تصحیح محمداسماعیل مارچینکوفسکی، ترجمه علی کردآبادی، با مقدمۀ منصور صفت‌گل، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه، 1385.
نصیری، محمدابراهیم بن زینالعابدین، دستور شهریاران (سالهای 1105-1110 ه.ق پادشاهی شاهسلطان حسین صفوی)، به کوشش محمدنادر نصیریمقدم، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار، 1373.
واله اصفهانی، محمدیوسف، خلد برین (حدیقۀ ششم و هفتم از روضۀ هشتم)، تصحیح و تعلیق و توضیح و اضافات محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1380.
ـــــــــــــــــــــــــ، خلد برین (ایران در روزگار صفویان)، بهکوشش میرهاشم محدث، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار، 1372.
وحیدقزوینی، محمدطاهر، عباسنامه، به تصحیح ابراهیم دهگان، اراک، کتابفروشی داوودی اراک (فردوسی سابق)، ۱۳۲۹.
Khuzani isfahani, Fazli beg, A chronicle of the Reign of shah Abbas. volume 1. Edited by Kioumars Ghereghlou. With an introduction by Kioumars Ghereghlou and Charles Melville. Cambridge: Gibb Memorial Trust, 2015. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 458 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 314 |
||