پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,757 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,122,045 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,889,923 |
تصویر ایرانیان از کرگدن با نگاهی به شعر فارسی | ||
| پژوهش های ایران شناسی | ||
| مقاله 7، دوره 11، شماره 1، شهریور 1400، صفحه 95-118 اصل مقاله (827.97 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2021.312557.919 | ||
| نویسنده | ||
| فاطمه مهری* | ||
| استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| کرگدن گرچه حیوان بومی ایران نبوده است، اما ایرانیان به سبب همسایگی با هند و ارتباط با چین و شمال آفریقا، که از زیستگاه‌های اصلی این جانور بوده‌اند، از دیر باز با آن آشنایی داشته‌اند. نشان این آشنایی را می‌توان در متون مختلف، از جمله متن‌های جغرافیایی و جانورشناختی، و همچنین ادبیات فارسی بازیافت. با وجود این، به سبب اندک‌شمار بودن کرگدن، بُعد مسافت زیستگاه‌های آن و موارد معدود مشاهدۀ مستقیم حیوان، در منابع مختلف با روایات متنوع و متفاوتی دربارۀ کرگدن مواجهیم. این تنوع گاه موجب شده است هیئت کلی این حیوان چنان ترسیم شود که گویی با جانداری جز کرگدن مواجهیم. تنوع در نامگذاری‌ها نیز با این چندگانگی همراه شده و آن را تقویت کرده است. در این مقاله می‌کوشیم از خلال متون علمی و ادبی کهن، تصویری را که ایرانیان از این حیوان داشته‌اند بررسی کنیم. یکی از یافته‌های اصلی ما آن است که به گواهی دسته‌ای متون و تصاویر، برخی ایرانیان در برخی ادوار، کرگدن را پرنده‌ای عظیم‌الجثه می‌پنداشته‌اند. ما کوشیده‌ایم روند شکل‌گیری این باور را با توجه به ویژگی‌های زیستی‌ای که پیشینیان برای کرگدن قائل بوده‌اند پی بگیریم و نشان دهیم کدام تصورات در پدید آمدن این باور نقش داشته‌اند. برای این کار، جز منابع فارسی، از متن‌هایی که به زبان عربی اما در حوزۀ فرهنگ ایرانی نگاشته شده‌اند نیز بهره برده‌ایم. همچنین به این نکته پرداخته‌ایم که برخی تصویرسازی‌های موجود از کرگدن در شعر فارسی، همچون باهم‌آیی فیل و کرگدن و مضادت این دو با هم، نه برساختۀ تخیل آفرینندگان این متن‌ها، بلکه برگرفته از منابعِ مرتبط با جانوران در فرهنگ‌های کهن هستند و با جستجو در این منابع می‌توان پیشینۀ این گونه تصاویر را بازیافت و قدمت آن‌ها را نشان داد. همچنین می‌توان نشان داد انگاره‌های جانورشناختی کهن چه اندازه حاصل آمیزش متونی با خاستگاه‌های گوناگون و تعاملات علمی و فرهنگی تمدن‌های پیشین بوده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جانورشناسی کهن؛ شکار؛ حریش؛ کرگدن؛ تک شاخ | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Iranian Depiction of Rhino, an Overview of Persian Poetry | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fateme Mehri | ||
| Assistant Professor, Department of Persian Language and Literature, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran. | ||
| چکیده [English] | ||
| Although the rhino has never been a native animal of Iran, Iranians have long been familiar with it due to their proximity to India and their connections to China and North Africa, which were the main habitats of the animal. Signs of this familiarity can be found in various texts, including geographical and zoological texts as well as Persian poetry. However, due to the small number of rhinos, the distance of its habitats and the few direct observations of the animal, we are faced with different narratives about rhinos in different sources. This diversity sometimes causes the figure of the animal to be drawn as if we are dealing with a creature other than a rhino. Variety in denominations has also been associated with and reinforced this multiplicity. In this article, we try to examine the depiction of this animal through ancient scientific and Persianate literature. One of our main findings is that, as evidenced by several texts and images, some Iranians in some eras considered rhinos to be huge birds. We have tried to demonstrate the process of formation this belief according to the biological characteristics attributed to the rhino to show which ideas played a role in the emergence of this belief. For this purpose, in addition to Persian sources, we have also used texts written in Arabic but in the field of Iranian culture. We have also pointed out that some of the literary depictions of rhino in ancient Persian poetry, such as its fight with elephant, are not made by the creators’ imaginations, but are taken from animal-related sources in ancient cultures, and by searching these sources, one can retrieve the background of such depictions and show their antiquity. It can also be shown to what extent ancient zoological ideas have been the result of a combination of texts with different origins and scientific and cultural exchanges among previous civilizations | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| ancient zoology, hunting, ḥarīš, rhino, unicorn | ||
| مراجع | ||
|
ارسطوطالیس، 2018، کتاب الحیوان (المقالات 1-10)، تحقیق کلاوروس فیلیوس بمشارکة یوهانس دن هایر و جون متوک، لیدن، بریل.
ـــــــــــــــ، 1978، فی اعضاء الحیوان (المقالات 11-14 من کتاب الحیوان)، تحقیق رمکه کروک، آمستردام، مجمع العلوم الملکی الهولندی.
ابن سیده، ابوالحسن علی، 1417، المخصّص، تحقیق خلیل ابراهیم جفال، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ابن فضلان، احمد، 2003، رحلة ابن‌فضلان، تحقیق شاکر لعیبی، بیروت - ابوظبی، المؤسسة العربیة للدراسات و النشر - دارالسویدی.
ابوحیان توحیدی، 1424، الامتاع و المؤانسه، تحقیق هیثم خلیقه طعیمی، بیروت، المکتبة العصریة.
اسدی توسی، ابونصر علی، 1354، گرشاسب‌نامه، تصحیح حبیب یغمائی، تهران، طهوری.
انوری، علی بن محمد، 1376، دیوان، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران، علمی و فرهنگی.
آملی، شمس‌الدین محمد، 1381، نفائس الفنون فی عرایس العیون، تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران، اسلامیه.
بیرونی، ابوریحان، 1377، تحقیق ماللهند، حیدرآباد دکن، مجلس دائرة‌المعارف عثمانیة.
ــــــــــــــــ، 1383، الصیدنة فی الطب، ترجمۀ باقر مظفرزاده، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
جاحظ، ابی‌عثمان عمرو، 1386، کتاب الحیوان، تحقیق و شرح عبدالسلام هارون، مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده بمصر.
جوهری، ابونصر اسماعیل، 1407، الصحاح، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین.
جوهری نیشابوری، محمد بن ابی‌البرکات، 1383، جواهرنامۀ نظامی، تصحیح ایرج افشار با همکاری محمدرسول دریاگشت، تهران، میراث مکتوب.
حاسب طبری، محمد بن ایوب، 1391، تحفة الغرایب، تصحیح جلال متینی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
حزین لاهیجی، محمدعلی، 1377، رسالۀ خواص الحیوانات، تصحیح ناصر باقری بیدهندی، در: رسائل حزین لاهیجی، تهران، میراث مکتوب.
حسینی، مهدی، 1385، «نسخۀ مصور مونس الاحرار»، گلستان هنر، ش6، صص 115-122.
خالقی مطلق، جلال، 1361، «فرامرزنامه»، ایران‌نامه، ش1، صص 22-45.
دمیری، کمال‌الدین محمد، 1424، حیاة الحیوان الکبری، تحقیق احمد حسن بسج، بیروت، دارالکتب العلمیة.
دنیسری، شمس‌الدین محمد، 1387، نوادر التبادر لتحفة البهادر، تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه و ایرج افشار، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
راغب اصفهانی، 1419، محاضرات الأدباء و محاورات الشعراء و البلغاء، تحقیق عمر الطباع، بیروت، شرکة دار الأرقم بن ابی‌الأرقم.
رسائل اخوان الصفا، 1412/1992، مع مقدمة بطرس البستانی، بیروت، دارالاسلامیه.
شهمردان بن ابی‌الخیر، 1362، نزهت‌نامۀ علایی، تصحیح فرهنگ جهان‌پور، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شیمل، آن‌ماری، 1369، «مولانا و استعارۀ عشق»، ترجمۀ حسن لاهوتی، کیهان اندیشه، ش30، صص 63-94.
صاحب بن عباد، 1414، المحیط فی اللغة، تحقیق محمد حسن آل‌یاسین، بیروت، عالم‌‌الکتب.
صفا، ذبیح‌الله، 1356، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، امیرکبیر.
طوسی، محمد بن محمود، 1382، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، تصحیح منوچهر ستوده، تهران، علمی و فرهنگی.
عطار نیشابوری، 1388، مصیبت‌نامه، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
عمعق بخاری، 1339، دیوان، تصحیح سعید نفیسی، طهران، فروغی.
عنصری بلخی، 1363، دیوان، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، سنایی.
فردوسی، 1393، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
فرخی سیستانی، 1378، دیوان، تصحیح محمد دبیرسیاقی، تهران، زوار.
قاآنی شیرازی، 1363، دیوان، تصحیح ناصر هیری، تهران، گلشائی - ارسطو.
قزوینی، زکریا بن محمد، 1849، عجائب المخلوقات و غرائب الموجودات، تصحیح فردیناند ووستنفلد، گوتینگن، کتابفروشی دیتریش.
طاهر المروزی، شرف‌الزمان، 1399، طبائع الحیوان، تحقیق یوسف الهادی، تهران، میراث مکتوب.
کامی، علی، خواص الحیوان، نسخۀ خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، ش 2387.
کبریایی‌زاده، محمدرضا، میرزایی عطاآبادی، مجید و خسروی، عرفان، 1394، «فسیل پستانداران کواترنری بالایی در منطقة زاویه، شمال ساوه»، فصلنامة کواترنری ایران، ش3، صص239-253.
کتاب المقدس، 1845، ترجمۀ ولیم گلن به استعانت فاضل‌خان همدانی، ادن‌برغ، دارالطباعۀ ثومس کنستبل.
کتاب مقدس، 1914، لندن، بریتش و فورن بیبل سوسائیتی.
محمدحسین تبریزی، 1376، برهان قاطع، تصحیح محمد معین، تهران، امیرکبیر.
مختاری، 1397، شهریارنامه، تصحیح رضا غفوری، تهران، انتشارات دکتر محمود افشار.
مراغی، عبدالهادی، 1388، منافع حیوان، تصحیح محمد روشن، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
مسعودی، ابی‌الحسن علی، 2005، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق سعید محمد اللحام، بیروت، دارالفکر.
مولوی، جلال‌الدین محمد، 1355، کلیات شمس یا دیوان کبیر، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران، امیرکبیر.
نحوی، اکبر، 1384، «نگاهی به روش‌های ارجاع به منابع در شاهنامه»، نامة فرهنگستان، ش28، صص32-64.
هاشمی، نرگس و درویش، جمشید، 1386، «شناسایی مجموعة جدیدی از پستانداران فسیل در رسوبات پلیستوسن خاور ایران و مقایسة آن با زیای مراغه با نگرشی بر محیط دیرینه»، فصلنامة علوم زمین، ش66، صص109-116.
یاحقی، محمدجعفر، 1397، «گرگسار یا کرگسار؟»، جستارهای ادبی، ش200، صص 37-54.
Aelian, 1958, On the Characteristics of Animals, tr. A. F. Scholfield, London, Harvard University Press. Bain, David, 1995, “Eight More Conjectures on the Cyranides”, Illinois Classical Studies, Vol. 20, pp. 169-182. Blair, Sheila S. and Bloom, Jonathan M., 1995, The Art and Architecture of Islam 1250-1800, New Haven - London, Yale University Press. Bocharti, Samuelis, 1796, Hierozoïcon, Sive de Animalibus S. Scripturae, Recensuit: Rosenmüller, Lipsiae, Libraria Wedmannia. Contadini, Anna, 2003, “A Bestiary Tale: Text and Image of the Unicorn in the Kitāb naʿt al-hayawān (British Library, or. 2784)”, Muqarnas, Vol. 20, pp. 17-33. Cosmas, 1897, The Christian Topography of Cosmas, the Egyptian Monk, tr. McCrindle, London, Hakluyt Society. Ctesias, 2008, A Complete Fragments of Ctesias of Cindus, tr. Andrew Nicholas, University of Florida. Curley, Michael J., 2009, “Introduction” to Physiologus, Chicago - London, University of Chicago. Ettinghausen, Richard, 1950, Studies in Muslim Iconography: The Unicorn, Washington, [Smithsonian Institution]. Kosintsev, Pavel et al., 2019, “Evolution and extinction of the giant rhinoceros Elasmotherium sibiricum sheds light on late Quaternary megafaunal extinctions”, Nature Ecology & Evaluation, 3, pp. 31-38. Laufer, Berthold, 1914, Chinese Clay Figures, Chicago, Field Museum of Natural History. Museum of Fine Arts, Boston: https://collections.mfa.org/download/17580 Physiologus, 2009, tr. Michael J. Curley, Chicago - London, University of Chicago. Pliny the Elder, 1847-48, Natural History in Thirty-Seven Books, tr. Philemon Holland, London, Wernerian Club. Shepard, Odell, 1982, The Lore of the Unicorn, New York, Avenel Books. The Cleveland Museum of Art: https://www.clevelandart.org/art/1945.385.b The Magick of Kirani, King of Persia and of Harpocration, 1685, S. L. The Mahabharata of Krishna-Dwaipayana Vyasa, 1883-1896, tr. Kisari Muhan Ganguli, Calcutta, Oriental Publishing Co. The Ramayana of Valmiki, 1952, tr. Hari Prasad Shastri, London, Burleigh Press. Viré, F., 1997 “Kargaddan”, Encyclopaedia of Islam, Vol. IV, Leiden, Brill, pp. 647- 650. von Hees, Syrinx, 2005, “The astonishing: a critique and re-reading of cAğā´ib Literature”, Middle Eastern Literatures, Vol. 8, No. 2, pp. 101-120. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 599 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 326 |
||