پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,225 |
| تعداد مقالات | 67,685 |
| تعداد مشاهده مقاله | 114,969,750 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,641,612 |
خاک و بارورسازی آن در فلاحت دورۀ اسلامی | ||
| تاریخ علم | ||
| دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 29، دی 1399، صفحه 487-519 اصل مقاله (812.56 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2021.320667.371621 | ||
| نویسنده | ||
| صادق حجتی* | ||
| پژوهشگر تاریخ علم دوره اسلامی / پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی | ||
| چکیده | ||
| بررسی میراث فلاحتی دورۀ اسلامی با تمرکز بر دو موضوع خاک و شیوه‌های بارورسازی آن و ردیابی و مقایسۀ آن با ریشه‌های کلاسیک یونانی و رومی، نمودار تلاش دانشوران و علمای کشاورزی اسلامی برای تکمیل و تنوع‌بخشی در حوزۀ «علوم خاک» است. چه در کنار تکرار بخش بزرگی از آثار متقدمان، نگاشته‌های فلاحتی دورۀ اسلامی در این سرفصل‌ها، حاوی داده‌هایی جدید مرکب از توضیحات استقرائی و نظری، به همراه تجارب زراعی و مشاهدات شخصی است. چندان که این بخش را می‌توان یکی از مهم‌ترین محورهای نوآوری متون فلاحتی دورۀ اسلامی قلمداد کرد. از آن میان رساله‌های تدوین شده در اندلس و به‌طور مشخص آثار ابن بصال و ابن عوام زمینه‌ساز تعریف معیارهای جدیدی برای تشخیص کیفیت و مرغوبیت خاک و معرفی دسته‌بندی‌های جدیدی از آن گردید. به طوری که دسته‌بندی ده‌گانۀ مرسوم در متون رومی برای انواع خاک‌ها، به دست‌کم 25 نوع ارتقاء یافت. در گام بعدی این معیارها در ایران و در فلاحت‌نامه‌های فارسی با رویکردی کاملاً بدیع و اجتهادی و ناظر به کاربرد عملی آن‌ها تدوین و ارائه شد. با این حال این تلقی‌های متفاوت ابتر بود و در قلمرو جهان اسلام و حتی در غرب لاتین پی‌گیری نشد و حتی برای پژوهشگران امروزی تاریخ علم دورۀ اسلامی نیز ناشناخته باقی مانده است. بررسی تطور متون فلاحتی با تمرکز بر این موضوع جزئی و ردیابی دلایل احتمالی تغییرات آن هدف این مقاله است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خاک‌شناسی؛ فلاحت دورۀ اسلامی؛ فلاحت‌نامه‌های اندلسی و فارسی؛ میراث رومی در علوم اسلامی | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Pedology and Fertilization in the Islamic Agronomy | ||
| نویسندگان [English] | ||
| sadegh hojjati | ||
| IHCS | ||
| چکیده [English] | ||
| The study of agronomy heritage of the Islamic period, focusing on the two issues of soil and the methods of soil fertilization and tracing it to find classical Greek and Roman roots, illuminates the efforts of Islamic agricultural scholars to promote and diversify the pedology. In addition to repeating a large part of the earlier works, the Filāḥa texts in those chapters contain new data consisting of inductive and theoretical explanations, along with agricultural experiences and personal observations. As that field can be considered one of the most important aspects of innovation in the Filāḥa texts of Islamic period. Among them, the treatises compiled in Al-Andalus and specifically the works of Ibn Baṣṣāl and Ibn al-ʿAwwām paved the way for defining new criteria for determining soil quality and the introduction of new categories of it. So that the decuple common classifications in Roman texts for different types of soils were upgraded to at least 25 types. In the next step, these criteria were developed and presented in Iran in Persian agronomy with a completely innovative approach and focused on their practical application. However, these different interpretations were incomplete and were not followed in the Islamic world and even in the Latin West, and even for contemporary researchers of the history of Islamic science remains unknown. The purpose of this article is to study the evolution of agricultural texts by focusing on that minor issue and to trace the possible reasons for its changes. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Andalusian and Persian Filāḥa texts, Fertilize, Islamic agronomy (Filāḥa text), pedology, Roman heritage in Islamic sciences | ||
| مراجع | ||
|
ابن بصال، ابوعبدالله محمد بن ابراهیم. (۲۰۰۱م). کتاب الفلاحة (القصد و البیان). تصحیح خوسی ماریه میاس و فؤاد سزگین. فرانکفورت: معهد تاریخ العلوم العربیة و الإسلامیة. ابن قتیبه، عبداللّه بن مسلم. (۲۰۱۷م). فضل العرب و التنبیه علی علومها. تحقیق جیمس ای مونتگمری و پیتر ویب. نیویورک: المکتبة العربیه. ابن‌الرقام، محمد بن ابراهیم الأوسی ابوعبدالله المرسی. (بی‌تا). خلاصة‌الاختصاص فی معرفة القوی والخواصCambridge Digital Library.. ابن عوام اشبیلی، ابی‌زکریا یحیی. (۱۴۳۳ق). الفلاحة الأندلسیة. تصحیح أنور ابوسویلم، سمیر الدروبی، و علی ارشید محاسنة (ج ۱–7). عمان: مجمع اللغة العربیة الاردنی. ابن‌مماتی، اسعد بن مهذب. (۱۴۱۱ق). کتاب قوانین الدواوین. عزیز سوریال عطیه. قاهره: مکتبة مدبولی، چاپ 1. ابن وحشیه، ابوبکر احمد بن علی. (۱۹۹۳م). فلاحة النبطیه. تصحیح توفیق فهد. دمشق: المعهد العلمی الفرنسی للدراسات العربیة. اسکوراسیکه (کسینوس باسوس)، فسطوس بن. (۱۳۸۸ش). ورزنامه. تصحیح حسن عاطفی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. اسکولستیکه، قسطوس. (۲۰۱۰م). کتاب الزرع. تصحیح بوراوی الطرابلسی. تونس: بیت‌الحکمة. بیرجندی، عبدالعلی. (۱۳۸۷ش). معرفت فلاحت (دوازده باب کشاورزی). تحقیق ایرج افشار. تهران: میراث مکتوب. جاحظ، ابوعثمان عمرو. (۲۰۱۵م). التبصر بالتجارة. تصحیح بشیر ابوالقرایا. ابوظبی: دارالکتب الوطنی. جوهری، اسماعیل بن حماد. (۱۳۷۶ق). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. تصحیح احمد عبد الغفور عطار. بیروت: دار العلم للملایین. سابتلنی، ماریا. (۱۳۸۴ش). «دفاع از کشاورزی؛ ارشاد الزراعه و نقش آن در اقتصاد سیاسی ایران در آغاز عهد صفوی.» در نجیب مایل هروی (گردآورنده)، برگ بی‌برگی(یادنامه رضا مایل هروی). تهران: طرح نو. سانچز، گارسیا. (۱۳۸۰ش). «کشاورزی در اسپانیای مسلمان.» در سلمی خضر اجیوسی (گردآورنده)، میراث اسپانیای مسلمان. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامى. سزگین، فؤاد. (۱۳۸۰ش). تاریخ نگارش‌های عربی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- خانه کتاب. فضل‌اللّه همدانی، رشیدالدین. (۱۳۵۵ش). ل‍طائ‍ف‌‌ال‍ح‍ق‍ائ‍ق. تصحیح غلامرضا طاهر. تهران: دانشگاه تهران. ـــــــــــــ . (۱۳۶۸ش). آثار و احیاء. تصحیح منوچهر ستوده و ایرج افشار. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران - دانشگاه مک گیل. قسطا بن لوقا البعلبکی. (۱۹۹۹م). فلاحة الرومیة. تصحیح وائل عبدالرحیم اعبید. عمان: دارالبشیر. معصومی همدانی، حسین. (۱۳۷۴ش). «زبان فارسی و تاریخ علم.» نشر دانش، (90)، 2-5. ملک‌الأشرف، عمر بن یوسف. (۱۴۰۸ق). ملح الملاحة فی معرفة الفلاحة. تصحیح عبداللّه محمد علی المجاهد. دمشق: دارالفکر. ناشناس (سدۀ ۸ق). (۱۴۰۴ق). مفتاح‌الراحة لأهل الفلاحة. تصحیح محمد عیسی صالحیه و احسان صدقی العمد. کویت: المجلس الوطنی للثقافة و الفنون و الآداب، قسم التراث العربیة. نجم الدوله، عبدالغفار. (۱۳۲۳ق). مجموعه علم ایرانی در زراعت و فلاحت و با‌غبا‌نی و غیره. چاپ سنگی. نوری، محمد یوسف. (۱۳۸۱ش). مفاتیح الارزاق یا کلید در گنج‌های گهر. تصحیح هوشنگ ساعدلو (ج ۱–3). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. واتسون، اندرو.ام. (۱۳۷۴ش). نوآوری‌های کشاورزی در قرون اولیۀ اسلام. ترجمۀ فرشته ناصری و عوض کوچکی. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی. هروی، قاسم بن یوسف ابونصری. (۱۳۴۶ش). ارشاد الزراعه. تصحیح محمد مشیری. تهران: دانشگاه تهران. Butzer, k. (1994). “The Islamic Tradition of Agroeconomy: cross-cultural experience, ideas and innovations.” Cultural Geographies, 1(7), 7-50. Cato. (1934). De Agricultura. Harvard University Press. Columella. (1960). On Agriculture (De Re Rustica). (harrison boyd ash, corrector). London: Harvard University Press. Pliny. (1943). Natural History. London: Harvard University Press. Varro. (1912). On farming. (storr lloyd & best m.a lond, researchers). London: G. bell and sons, ltd.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 317 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 249 |
||