تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,036 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,507,063 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,770,928 |
دو معنای «اصول» و «اختلاف» در «اجزای خط» (در متنها و رسالههای فارسی- مربوط به خوشنویسی- از سدهی هفتم تا چهاردهم هجری) | ||
پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
دوره 53، شماره 2، اسفند 1399، صفحه 513-537 اصل مقاله (1.52 M) | ||
نوع مقاله: پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2020.282517.654013 | ||
نویسنده | ||
محمد فدایی* | ||
کارشناسی ارشد رشتۀ ارتباط تصویری، دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
در سنت آموزش خوشنویسی در ایران که اینک نیز جریان دارد، برای خوشنویسی دوازده جزو و گاهی به اشتباه دوازده اصل/ قاعده بر میشمارند و هنرجو خوشنویسی را بر اساس آموزش عملی مذکور میآموزد، اما از رساله های کهن خوشنویسی چنین برمی آید که اصول در معنی "اجزای دوازدهگانه" امری متأخر است و در طول تاریخ، اصول دو معنای عام و خاص و اجزای غیرثابت داشته است. از سدۀ 4ق به بعد، اصول معنایی عام و ثابت، یعنی وضع هندسی ابن مقله و از اواسط سدۀ 8ق معنای خاص آن، جامع سایر اجزای خوشنویسی آشکار شد. در این سده، عبداللّه صیرفیاجزای هشتگانۀ خط را نقل کرد و مدتی پس از او در تحفةالمحبین اجزای ششگانه آمد و در نهایت، در سدهی 10ق در آدابالمشق باباشاه اصفهانی، اجزای تحصیلی خط در دوازده جزو برشمرده شد. این سیر تاریخی به روشنی تغییر اجزا در "اصول" را مینمایاند و نشان میدهد که این اجزا توقیفی و ثابت نبودهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
خوشنویسی؛ اصول؛ قواعد خط؛ ابنمقله | ||
مراجع | ||
آژند، یعقوب، هفت اصل تزیینی هنر ایران، تهران: پیکره، چ 1، 1393. اخگر، مجید، فانی و باقی، درآمدی انتقادی بر مطالعۀ نقاشی ایرانی، تهران: انتشارات حرفههنرمند، چ 1، 1391. باباشاه اصفهانی، آدابالمشق، پژوهش حمیدرضا قلیچخانی، تهران: پیکره، چ1، 1391. خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین، مآثرالملوک به ضمیمۀ خاتمۀ خلاصة الاخبار و قانون همایونی، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا، چ 1، 1372. رستمداری، حسینعقیلی، خطّ و مرکب، کتابآرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایلهروی، مشهد: آستان قدس رضوی چ 1، 1372. راوندی، محمد بن علی، راحة الصدور و آیة السرور، به کوشش محمد اقبال، تهران: امیرکبیر، چ 1، 1333. زینالعابدین خُوِی، احیای خط، کتابآرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایلهروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. سراج شیرازی، تحفة المحبین، به اشراف محمدتقی دانشپژوه و به کوشش کرامت رعناحسینی و ایرج افشار، تهران: نشر نقطه و دفتر میراث مکتوب، چ 1، 1376. سعد، فاروق، رسالة فی الخط و بری القلم لأبن الصائغ، بیروت: شرکت المطبوعات لتوزیع و النشر، 1997. سلطانعلی مشهدی، صراط السطور، کتابآرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایلهروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. شمسالدین آملی، محمد بن محمود، نفائس العیون فی عرایس العیون، تصحیح میرزا ابوالحسن شعرانی، تهران: کتابفروشی اسلامیّه، چ1، 1377 ق. صیرفی، عبداللّه، آداب خط، کتابآرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایلهروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ1، 1372. صولی، ابوبکر محمدبن یحیی، ادبالکتّاب، بتصحیح و تعلیق و حواشیه محمد بهجة الاثری، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1341ق. علیشیرنوایی، میرنظامالدین، تذکرة مجالس النفائس، برگردان حکیم شاه محمد قزوینی. به سعی و اهتمام علیاصغر حکمت، تهران: منوچهری، چ 1، 1363. عنایتاللّه شوشتری، کشف الحروف، مجموعه مقالات خوشنویسی مکتب شیراز، به تصحیح احسان اللّه شکراللهی تهران: فرهنگستان هنر، چ 1، 1390. فتحاللّه سبزواری، احمد بن محمود، اصول و قواعد خطوط ستّه، کتابآرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایلهروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. فضائلی، حبیب الله، تعلیم خط، تهران: سروش، چ2، 1360. قاضی احمد قمی، گلستان هنر، به کوشش احمد سهیلی خوانساری، تهران: منوچهری، چ4، 1383. قنبری، حسین، امکان و ضرورت هنر اسلامی، تهران: نگاه معاصر، چ 1، 1395. لیمن، اولیور، درآمدی بر زیبایی شناسی اسلامی، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی، چ 1، 1393. مازیار، امیر، «نسبت اندیشه اسلامی و هنر اسلامی (مطالعۀ موردی: دورۀ صفویه)»، رسالۀ دکتری، دانشگاه هنر تهران، 1388. مایلهروی، نجیب، کتابآرایی در تمدن اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. مجنون رفیقی هروی، رسمالخط، کتابآرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایلهروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. همو، سوادالخط، کتابآرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایلهروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. محمود بن محمد، قوانین الخطوط، کتابآرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایلهروی، مشهد: آستان قدس رضوی چ 1، 1372. مصطفی عالی افندی، مناقب هنروران، ترجمۀ توفیق ه.سبحانی، تهران:سروش، چ 1، 1369. یاقوت حموی، معجم الأدبا، تحقیق احسان عباس، بیروت: دارالغرب الاسلامی، چ1، 1993. Moustafa & Sperl, Ahmed & Stefan, The Cosmic Script: Sacred Geometry and the Science of Arabic Penmanship, 2 vol, Inner Traditions, Thames & hodsun, 2014. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 670 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 594 |