پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,766 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,212,207 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,959,934 |
دو معنای «اصول» و «اختلاف» در «اجزای خط» (در متن‌ها و رساله‌های فارسی- مربوط به خوشنویسی- از سده‌ی هفتم تا چهاردهم هجری) | ||
| پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
| دوره 53، شماره 2، اسفند 1399، صفحه 513-537 اصل مقاله (1.52 M) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2020.282517.654013 | ||
| نویسنده | ||
| محمد فدایی* | ||
| کارشناسی ارشد رشتۀ ارتباط تصویری، دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| در سنت آموزش خوشنویسی در ایران که اینک نیز جریان دارد، برای خوشنویسی دوازده جزو و گاهی به اشتباه دوازده اصل/ قاعده بر می‌شمارند و هنرجو خوشنویسی را بر اساس آموزش عملی مذکور می‌آموزد، اما از رساله های کهن خوشنویسی چنین بر‌می آید که اصول در معنی "اجزای دوازده‌گانه" امری متأخر است و در طول تاریخ، اصول دو معنای عام و خاص و اجزای غیرثابت داشته است. از سدۀ 4ق به بعد، اصول معنایی عام و ثابت، یعنی وضع هندسی ابن مقله و از اواسط سدۀ 8ق معنای خاص آن، جامع سایر اجزای خوشنویسی آشکار شد. در این سده، عبداللّه صیرفیاجزای هشت‌گانۀ خط را نقل کرد و مدتی پس از او در تحفة‌المحبین اجزای شش‌گانه آمد و در نهایت، در سده‌ی 10ق در آداب‌المشق باباشاه اصفهانی، اجزای تحصیلی خط در دوازده جزو برشمرده شد. این سیر تاریخی به روشنی تغییر اجزا در "اصول" را می‌نمایاند و نشان می‌‌دهد که این اجزا توقیفی و ثابت نبوده‌اند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| خوشنویسی؛ اصول؛ قواعد خط؛ ابنمقله | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Two Different Senses of "Principles" in Calligraphy and Disagreement about Its Components: The Persian Texts about Calligraphy From 13th Century to 21st Century Ad | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Fadaei | ||
| MA. University of Tehran | ||
| چکیده [English] | ||
| In the tradition of calligraphy education, which is still alive, the students learn the twelve theoretical components as a basis for the practice. These components are sometimes considered wrongly as principles. A survey on historical sources about caligraphy shows that the concept of the principles in the sense of "twelve components" is recent: the interpretation of the principles has been altered over the course of history. The concept of principles had a general sense and a specific sense, by the way even its components were variant. From the 10 century AD onwards, the general sense of principles got fixed as Ibn Muqla's geometric principles; and after the middle of the 14 century AD, the specific sense, i.e. the comprehensive set of other components of calligraphy, emerged. During this century, ʿAbdallāh Ṣayrafī presented its eight calligraphy components, but in Tuḥfat al-moḥibbīn, the other treatise on the subject, the components were six. Finally, in the 16th century AD, the twelve components were introduced in the Adab al-mashq by Bābāshāh Isfahānī. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Calligraphy, the principles, Ibn Muqla | ||
| مراجع | ||
|
آژند، یعقوب، هفت اصل تزیینی هنر ایران، تهران: پیکره، چ 1، 1393. اخگر، مجید، فانی و باقی، درآمدی انتقادی بر مطالعۀ نقاشی ایرانی، تهران: انتشارات حرفه‌هنرمند، چ 1، 1391. باباشاه اصفهانی، آداب‌المشق، پژوهش حمیدرضا قلیچ‌خانی، تهران: پیکره، چ1، 1391. خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، مآثرالملوک به ضمیمۀ خاتمۀ خلاصة الاخبار و قانون همایونی، به تصحیح میرهاشم محدث، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا، چ 1، 1372. رستمداری، حسین‌عقیلی، خطّ و مرکب، کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایل‌هروی، مشهد: آستان قدس رضوی چ 1، 1372. راوندی، محمد بن علی، راحة الصدور و آیة السرور، به کوشش محمد اقبال، تهران: امیرکبیر، چ 1، 1333. زین‌العابدین خُوِی، احیای خط، کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایل‌هروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. سراج شیرازی، تحفة المحبین، به اشراف محمدتقی دانش‌پژوه و به کوشش کرامت رعنا‌حسینی و ایرج افشار، تهران: نشر نقطه و دفتر میراث مکتوب، چ 1، 1376. سعد، فاروق، رسالة فی الخط و بری القلم لأبن الصائغ، بیروت: شرکت المطبوعات لتوزیع و النشر، 1997. سلطان‌علی مشهدی، صراط السطور، کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایل‌هروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. شمس‌الدین آملی، محمد بن محمود، نفائس العیون فی عرایس العیون، تصحیح میرزا ابوالحسن شعرانی، تهران: کتابفروشی اسلامیّه، چ1، 1377 ق. صیرفی، عبداللّه، آداب خط، کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایل‌هروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ1، 1372. صولی، ابوبکر محمد‌بن یحیی، ادب‌الکتّاب، بتصحیح و تعلیق و حواشیه محمد بهجة الاثری، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1341ق. علیشیر‌نوایی، میرنظام‌الدین، تذکرة مجالس النفائس، برگردان حکیم شاه محمد قزوینی. به سعی و اهتمام علی‌اصغر حکمت، تهران: منوچهری، چ 1، 1363. عنایت‌اللّه شوشتری، کشف الحروف، مجموعه مقالات خوشنویسی مکتب شیراز، به تصحیح احسان اللّه شکراللهی تهران: فرهنگستان هنر، چ 1، 1390. فتح‌اللّه سبزواری، احمد بن محمود، اصول و قواعد خطوط ستّه، کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایل‌هروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. فضائلی، حبیب الله، تعلیم خط، تهران: سروش، چ2، 1360. قاضی احمد قمی، گلستان هنر، به کوشش احمد سهیلی خوانساری، تهران: منوچهری، چ4، 1383. قنبری، حسین، امکان و ضرورت هنر اسلامی، تهران: نگاه معاصر، چ 1، 1395. لیمن، اولیور، درآمدی بر زیبایی شناسی اسلامی، ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: نشر ماهی، چ 1، 1393. مازیار، امیر، «نسبت اندیشه اسلامی و هنر اسلامی (مطالعۀ موردی: دورۀ صفویه)»، رسالۀ دکتری، دانشگاه هنر تهران، 1388. مایل‌هروی، نجیب، کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. مجنون رفیقی هروی، رسم‌الخط، کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایل‌هروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. همو، سوادالخط، کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایل‌هروی، مشهد: آستان قدس رضوی، چ 1، 1372. محمود بن محمد، قوانین الخطوط، کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی، تحقیق و تألیف نجیب مایل‌هروی، مشهد: آستان قدس رضوی چ 1، 1372. مصطفی عالی افندی، مناقب هنروران، ترجمۀ توفیق ه.سبحانی، تهران:سروش، چ 1، 1369. یاقوت حموی، معجم الأدبا، تحقیق احسان عباس، بیروت: دارالغرب الاسلامی، چ1، 1993. Moustafa & Sperl, Ahmed & Stefan, The Cosmic Script: Sacred Geometry and the Science of Arabic Penmanship, 2 vol, Inner Traditions, Thames & hodsun, 2014. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 563 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 467 |
||