سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,532
تعداد مقالات70,501
تعداد مشاهده مقاله124,113,218
تعداد دریافت فایل اصل مقاله97,217,051
دهقان, رحیم. (1400). استجابت دعا و تغییر اراده الهی؛ پاسخی بر مبنای اخلاق دینی فضیلت‌گرا. , 18(2), 221-242. doi: 10.22059/jpht.2021.309038.1005778
رحیم دهقان. "استجابت دعا و تغییر اراده الهی؛ پاسخی بر مبنای اخلاق دینی فضیلت‌گرا". , 18, 2, 1400, 221-242. doi: 10.22059/jpht.2021.309038.1005778
دهقان, رحیم. (1400). 'استجابت دعا و تغییر اراده الهی؛ پاسخی بر مبنای اخلاق دینی فضیلت‌گرا', , 18(2), pp. 221-242. doi: 10.22059/jpht.2021.309038.1005778
دهقان, رحیم. استجابت دعا و تغییر اراده الهی؛ پاسخی بر مبنای اخلاق دینی فضیلت‌گرا. , 1400; 18(2): 221-242. doi: 10.22059/jpht.2021.309038.1005778

استجابت دعا و تغییر اراده الهی؛ پاسخی بر مبنای اخلاق دینی فضیلت‌گرا

مجله علمی " فلسفه دین "
مقاله 4، دوره 18، شماره 2، تیر 1400، صفحه 221-242    اصل مقاله (724.39 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpht.2021.309038.1005778
نویسنده
رحیم دهقان*
استادیار دانشکدۀ الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده
در خصوص استجابت دعا یک تصور عرفی وجود دارد و آن اینکه خداوند از دعای بندگان متأثر می‌شود و با تغییر ارادۀ خود در عالم تصرف کرده و دعا را اجابت می‌کند. آیا به‌واقع، دعای ما موجب تغییر در ارادۀ الهی می‌شود؟ در این مقاله، ضمن تبیین پنج پاسخ ممکن به این مسئله در اندیشۀ اسلامی ـ شیعی، تلاش شده تا تبیین موجه‌تری از پاسخ این مسئله در ساختار اخلاق فضیلت جست‌وجو شود. پاسخ نخست متعلق به ابن‌سیناست که دعا را از مقدرات الهی می‌داند؛ پاسخ دوم را صدرالمتألهین بیان کرده که تأثیرپذیری را به واسطه‌های فیض الهی نسبت داده است. پاسخ سوم را می‌توان در قالب تفکیک صفات ذات از صفات فعل جست‌وجو کرد. پاسخ چهارم را کسانی دنبال می‌کنند که فرایند استجابت دعا را سرّ قدر می‌دانند. پاسخ پنجم از سوی عرفا، استجابت را به تجلی الهی گره زده است. اما پاسخ مدنظر مطابق تقریر دینی از اخلاق فضیلت، این است که در فرایند استجابت، تغیر و انفعال در مدعو رخ نمی‌دهد، بلکه در داعی محقق می‌شود. ذات و ارادۀ مدعو ثابت است و فیضیان وجودیِ خداوند همواره جاری است. ازاین‌رو به هر اندازه که داعی مهذب‌تر شود، سنخیت وجودی بیشتری با مدعو می‌یابد و ارادۀ او همراستا با خدا خواهد شد، قدرت او بر تصرف در تکوین بیشتر می‌شود و طلب او به اجابت نزدیک‌تر خواهد شد. هر اندازه انسان از معرفت و حکمت حقیقی و از نفسی پالوده و مهذب برخوردار شده باشد، به همان اندازه سخنش در ملکوت شنیده خواهد شد و دعا و طلب مبتنی بر اراده و خواستۀ اصیل او محقق خواهد شد.
کلیدواژه‌ها
استجابت؛ اراده؛ اعتدال؛ تأثیرپذیری؛ دعا؛ فضیلت
مراجع
  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1388). قواعد کلی در فلسفۀ اسلامی، ج2، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  2. ابراهیم، احمد عبدالرحمن (1989م). الفضائل الخلقیه فی الاسلام، القاهره: دارالوفاء للطباعۀ و النشر.
  3. ابن بابویه، محمد بن علی (1416ق). التوحید، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  4. -------------------- (1403ق). معانی الأخبار، چ اول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  5. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1391). تعلیقات، تحقیق و تصحیح سید حسین موسویان، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ یران.
  6. ---------------------- (1403ق). الاشارات و التنبیهات، ج3، تهران: دفتر نشر کتاب.
  7. ------------------------ (1404ق). التعلیقات، بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی.
  8. ------------------------ (1413ق). المباحثات، به کوشش محسن بیدارفر، قم: بیدار.
  9. ابن‌عربی، محی‌الدین (1418ق). فتوحات مکّیه، ج2، بیروت ـ لبنان: دارالاحیاء التراث.
  10. -------------------- (1370). فصوص الحکم، چ دوم، قم: الزهراء.
  11. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1408ق). لسان العرب، ج14، بیروت ـ لبنان: دار احیاء التراث العربی.
  12. ارسطو (1378). اخلاق نیکوماخوس، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران: طرح نو.
  13. اسلامی، سید حسن (1387)، اخلاق فضیلت­مدار و نسبت آن با اخلاق اسلامی، پژوهشنامۀ اخلاق، دانشگاه معارف، ش 1.
  14. آشتیانی، سید جلال‌الدین (1381). شرح بر زاد المسافر، چ3، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  15. آصفی، محمدمهدی (1383). الدعا عند اهل البیت، قم: جامعه المصطفی العالمیه.
  16. براون، رابرت مک آفی (1382). روح آیین پروتستان، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: نگاه معاصر.
  17. بسطامی، علی بن طیفور (1366). منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، مقدمه2، تهران: حکمت.
  18. پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلی الله علیه و آله)، چ چهارم، تهران: دنیای دانش.
  19. جوادی آملی، عبدالله (1378) تسنیم، تفسیر قرآن کریم، ج2، قم، اسراء.
  20. جوادی آملی، عبدالله (1379)، فطرت در قرآن، قم، اسراء.
  21. حلی، حسن بن یوسف (1430ق). کشف المرادفی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  22. خوارزمی، تاج‌الدین حسین (1377). شرح فصوص الحکم، تحقیق آیت‌الله حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  23. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، چ اول، بیروت: دار القلم .
  24. روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی نصر (2008ق). عرائس البیان فی حقائق القرآن، ج1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  25. شریف الرضی، محمد بن حسین (1414ق). نهج‌البلاغة (للصبحی صالح)، چ اول، قم: هجرت.
  26. شیخ مفید، ابو عبدالله محمد بن محمد بن نُعمان (1414ق). تصحیح الاعتقاد، قم: نشر کنگرۀ شیخ مفید.
  27. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1302). مجموعه الرسائل التسعۀ، قم: مکتبه المصطفوی.
  28. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، ج 1،6، و 8، بیروت: دارالاحیاء التراث.
  29. طباطبایی، محمد حسین (1371)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2، 11، 15، 17، قم: اسماعیلیان.
  30. --------------------- (بی‌تا). نهایه الحکمه، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
  31. ------------------------ (1981م). تعلیقه بر الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقله، ج 2، بیروت: دار الاحیاء التراث.
  32. طریحی، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع البحرین، ج1، چ سوم، تهران: مرتضوی.
  33. عفیفی، ابوالعلاء (1370). فصوص الحکم و التعلیقات علیه، ج2، قم، الزهراء.
  34. فناری، حمزه (1384). مصباح الانس، مقدمه و ترجمۀ محمد خواجوی، چ دوم، تهران: مولی.
  35. قاضی، عبدالجبار (1965- 1962). المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج20، تحقیق جورج قنواتی، قاهره: الدار المصریه.
  36. قیصری رومی، داوود (1386). شرح فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی ـ فرهنگی.
  37. قیصری رومی، داوود (1387). شرح فصوص الحکم، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران: مولی.
  38. کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی (1405ق). المصباح للکفعمی (جنة الأمان الواقیة)، چ دوم، قم: دارالرضی.
  39. کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، ج 2، 4 و 8، چ چهارم، تهران: ط – الإسلامیة.
  40. لاهیجی، عبد الرزاق بن علی (1383). گوهر مراد، تهران: سایه.
  41. لوونتال، کیت (1395). درآمدی بر روان‌شناسی دین، ترجمۀ مهدی عیوضی، قم: ادیان.
  42. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج 12، چ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  43. مسکویه، ابوعلی (1401ق). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، بیروت: دارالفکر.
  44. مطهری، مرتضی (1373). انسان و سرنوشت، تهران: صدرا.
  45. ممدوحی، حسن (1389). نیایش از دیدگاه عقل و نقل، قم: بوستان کتاب.
  46. نراقی، مهدی (بی‌تا). جامع السعادات، چ چهارم، بیروت: مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعات.
    1. browing w.r.f (2004). oxford dictionary of bible, oxford university press..
    2. Hooft, Stan van,( 2006). understanding virtue ethics, Acumen, Malta, Gutenberg Press.
    3. Hursthouse. R, (1998). Normative virtue Ethics" In How should one Live?, Oxford university press.
    4. Wolff J, (2018). An Introduction to Moral Philosophy, New York: W. W. Norton & Company.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 579
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 337


سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب