تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,503 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,120,177 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,226,988 |
تحلیلی بر پیشران اقتصاد نفتی و تأثیرات آن بر کیفیت زیستپذیری جوامع محلی در شهرهای استخراجی (مطالعۀ موردی: شهر بهبهان) | ||
پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری | ||
مقاله 5، دوره 8، شماره 4، دی 1399، صفحه 737-760 اصل مقاله (1.18 M) | ||
نوع مقاله: پژوهشی - کاربردی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jurbangeo.2020.306628.1338 | ||
نویسندگان | ||
محمدتقی حیدری* 1؛ اصغر رشیدی ابراهیم حصاری2؛ بهزاد رنجبرنیا3؛ مریم رحمانی4 | ||
1استادیار جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران | ||
2دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
3دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران | ||
4دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
بازخوانی توسعۀ نفتی کشور از منظر رفاه و زندگی کیفی مردم میتواند پاسخگوی بخشی از مسائل در عرصۀ سیاستگذاری و توجه ساختاریافته به مفهوم کیفیت زندگی باشد؛ بنابراین با توجه به نقش انکارنشدنی درآمدهای حاصل از سرمایۀ منابع طبیعی نفت در فرایند سرمایهگذاری و تشکیل سرمایه، همچنین تأکید بسیاری از نظریات مرسوم توسعهای بر نقش مثبت منابع طبیعی در فرایند پیشرفت و افزایش رفاه جوامع، نوشتار حاضر به تحلیل درآمدهای نفتی بهعنوان پیشران کلیدی بر زیستپذیری جوامع از منظر ذینفعان محلیبهبهان (سرپرستان خانوار) پرداخته است. برایناساس، با مطالعۀ ادبیات و مبانی موجود، 59 متغیر (شامل 54 مؤلفۀ زیستپذیری شهری و 5 متغیر اقتصاد نفتی) در قالب تشکیل ماتریس و پرسشنامه در اختیار 35 کارشناس خبره در موضوعات زیستپذیری شهری و اقتصاد نفتی قرار گرفت و این متغیرها بهکمک استانداردهای تحلیل تأثیرات متقابل وزندهی و با استفاده از نرمافزار میکمک تجزیه و تحلیل شد. نتایج مطالعات نشان میدهد هیچیک از عوامل اقتصاد نفتی در گروه متغیرهای دووجهی قرار نگرفتند که این امر نشاندهندۀ تأثیرات نه چندان زیاد و مثبت نفت بر مقولۀ زیستپذیری شهری است؛ چنانکه بهواسطۀ استقرار صنعت نفت در شهر بهبهان، زیرساختهای اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیستمحیطی شهر، متحول شده است که البته این تحولات مطلوب نبوده و کیفیت زندگی ساکنان را بهتر نکرده است. در این میان، شاخص اقتصادی، متأثر از عملکرد صنعت نفت، به افزایش فاصلۀ طبقاتی، استفادهنکردن از نیروهای بومی و جداییگزینی اکولوژیکی در شهر منجر شده و بهدلیل اشتغالزایی برای افراد غیربومی و ساکن شهرهای بزرگ از جمله تهران، افزایش درآمد ساکنان غیربومی شهر را رقم زده است؛ بنابراین باید راههای بهتری برای تعامل صنعت نفت و بومیان تدارک داده و توسعۀ منطقهای پایدار محقق شود. | ||
کلیدواژهها | ||
اقتصاد نفتی؛ تحلیل تأثیرات متقابل؛ زیستپذیری؛ شهرهای استخراجی؛ شهر بهبهان | ||
مراجع | ||
احمدپور، سید محمد، جعفرینیا، غلامرضا و حبیب پاسالارزاده (1399). «بررسی ارتباط بین پیامدهای زیستمحیطی صنعت نفت و گاز و کیفیت زندگی شهروندان در حوزۀ پارس جنوبی»، فصلنامۀ علمی پژوهش و برنامهریزی شهری، شمارۀ 40، 107-122. افراخته، حسن، حجیپور، محمد و فرهاد جوان (1397). «نفت و دگرش ساختار اقتصاد روستایی مناطق ایران»، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شمارۀ 50، 39-60. آقایی، پرویز، توکلینیا، جمیله، کلانتری، محسن و زهره فنی (1398). «تولید و بازتولید در چرخۀ دوم انباشت سرمایۀ نقدی بر زندگی روزمره در فضای زیسته»، نشریۀ علمی باغ نظر، سال شانزدهم، شمارۀ 80، 29-40. ایمانی شاملو، جواد، رفیعیان، مجتبی و هاشم داداشپور (1395). «سوداگری شهری و واگرایی فضایی تحلیل تحولات فضایی کلانشهر تهران مبتنی بر اقتصاد نفت»، فصلنامۀ ژئوپولیتیک، شمارۀ 1، 104-135. بشارتیفر، صادق، قادری، اسماعیل و اسماعیل پیشگاهیفرد (1396). «تحلیل و تبیین تأثیرات نفت بر ساختار فضایی شهر (مطالعۀ موردی: شهر آبادان)»، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شمارۀ 3، 653-675. بلوطی، داوود (1397). تأثیر استخراج نفت بر کیفیت زندگی شهری (مطالعۀ موردی: شهر بهبهان)، پایاننامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان به راهنمایی دکتر محسن احدنژاد روشتی، گروه جغرافیا. پیلوار، محمد، رفیعی، حسن و عزتالله عباسیان (1392). «رابطۀ وضعیت رفاه اجتماعی ایران با درآمدهای نفتی طی سالهای 1347 تا 1387»، نشریۀ رفاه اجتماعی، شمارۀ 49، 57-87. جمعهپور، محمود، کاظمیان، غلامرضا و معصومه دهقانی (1396). «تأثیر پروژههای صنعتی بر توانمندسازی جوامع محلی»، فصلنامۀ پژوهشهای روستایی، شمارۀ 3، 472-485. جهانی رائینی، پروانه، مرتضوی، امیر و محمدمهدی مجاهدی (1385). «بررسی آثار درآمدهای نفتی بر اقتصاد ایران»، فصلنامۀ پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، شمارههای 39 و 40، 103-135. جهانبخش، نسیم و نصیبه حسینی (1397). «تحلیل اثرات اجتماعی و کالبدی صنایع نفت و گاز بر روستاهای پیرامون (بخش تشان شهرستان بهبهان)»، پژوهشهای مکانی- فضایی، شمارۀ 2، 82-101. حجازی، نگین، فاضل، رضا و فرید وحیدا (1393). «بررسی تأثیر توسعۀ منطقۀ عسلویه بر کیفیت زندگی با رویکرد رشد صنعتی»، فصلنامۀ راهبرد اجتماعی-فرهنگی، شمارۀ 14، 113-87. حیدری، محمدتقی (1398). «واکاوی تیپولوژیک رویکرد زیستپذیری در بافتهای فرسودۀ شهری (مطالعۀ موردی: بافت فرسودۀ بخش مرکزی شهر زنجان)»، نشریۀ جغرافیای اجتماعی شهر، شمارۀ1، دوره 12، 85-104. خیرالدین، رضا، تقوایی، علیاکبر و جواد ایمانی شاملو (1392). «تحلیل تحولات فضایی کلانشهرها در ارتباط با تغییرات قیمت نفت در ایران (نمونۀ مورد مطالعه: کلانشهر تبریز)»، نشریۀ علمی-پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شمارۀ 6، 17-36. دانش، کمال (1391). بررسی و تحلیل اثرات اقتصادی، اجتماعی و کالبدی صنایع نفت و گاز در نواحی روستایی پیرامون (مورد مطالعه: بخش تشان از توابع شهرستان بهبهان)، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیامنور، بیرجند. سازمان مدیریت و برنامهریزی خوزستان (1384). سند توسعۀ شهرستان بهبهان؛ گزارش اصلی، جلد چهارم، سازمان برنامه و بودجه استان خوزستان سالنامۀ آماری استان خوزستان (1394) جلد اول، سازمان مدیریت و برنامه ریزی خوزستان صاحبهنر، حامد و کامران ندری (1392). «تحلیل اقتصادی اثر افزایش درآمدهای نفتی بر توزیع درآمد با رویکرد BVAR: مطالعۀ موردی ایران»، پژوهشنامۀ اقتصاد انرژی ایران (اقتصاد محیطزیست و انرژی)، شمارۀ 9، 115-149. صافیپور، مسعود، حبیبیان، بهار و معصومه پوربیرگانی (1391). «مسجدسلیمان: نخستین نفت شهر خاورمیانه و تحولات جمعیتی و کالبدی-فضایی آن در گذر زمان»، پژوهشنامۀ تاریخ اجتماعی و اقتصادی، شمارۀ 2، 89-115. طالبیان، امیر و احمد ملاکی (1391). «ارائۀ مدلی برای ارزیابی تأثیرات اجتماعی در صنعت نفت و گاز ایران»، فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی-فرهنگی، شمارۀ 3، ص 161-164. طالبیان، امیر و محمد فاضلی (1392). «اهمیت راهبردی تحلیل پیامدهای اجتماعی دیدگاههای نظری حاکم بر توسعۀ صنعت نفت و گاز»، فصلنامۀ راهبرد، شمارۀ 66، 179-211. طالبیان، حامد، مولایی، محمدمهدی و فریما قراری (1396). «تحلیل ساختاری به روش میکمک فازی در آیندهنگاری راهبردی»، دو فصلنامۀ آیندهپژوهی ایران، شمارۀ 1، 104-75. عباسیان، عزتالله، مفتخری، علی و یونس نادمی (1396). «اثرات درآمدهای غیرخطی نفت بر رفاه اجتماعی در ایران»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، شمارۀ 6، 39-71. علیاکبری، اسماعیل (1394). «شهر معاصر ایران: بنیادهای ساختارشناسی الگوی رانتی شهر ایرانی (مطالعۀ موردی: شهرکرد)»، فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره2(19) ، 39-29. فرضی، شهرام و مصطفی ازکیا (1396). «تحلیل جامعهشناختی پیامدهای حضور صنعت نفت بر توسعۀ اجتماعی-اقتصادی فرهنگی مناطق نفتخیز از منظر ذینفعان محلی (مورد مطالعه: ساکنان حوزۀ میدان نفتیدار خوین)»، نشریۀ توسعۀ محلی روستایی-شهری، شمارۀ 2، 221-244. فرمانفرمائیان، منوچهر (1378)، نفت و سیاست در ایران (از تهران تا کاراکاس)، تهران: نشر تاریخ ایران. قدمی، مصطفی، مشکینی، ابوالفضل و موسی پژوهان (1390). «تعیین استراتژیهای توسعۀ شهرهای متکی بر صنعت استخراج نفت با استفاده از روش SWOT، آنالیز IEA و ماتریس QSPM (نمونۀ موردی: شهر دوگنبدان)»، مجلۀ مدرس، برنامهریزی و آمایش فضا، شمارۀ 3، 39-58. گلدتورپ، جی. ای (1373). جامعهشناسی کشورهای جهان سوم، نابرابری و توسعه، ترجمۀ جواد طهوریان، مشهد: انتشارات آستان قدس. محسنی تبریزی، علیرضا و فرزانه فرامرزی (1391). «نقش صنعت نفت در توسعۀ اجتماعی اقتصادی شهر گچساران از دیدگاه شهروندان»، مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، شمارۀ 4، 35-45. مختاری ملکآبادی، رضا، مرصوصی، نفیسه، حسینی، سید علی و محمد غلامی (1393). «سنجش و ارزیابی شاخصهای پایداری اجتماعی-فرهنگی در شهرهای استخراجی (مطالعۀ موردی: شهر استخراجی عسلویه)»، پژوهش و برنامهریزی شهری، شمارۀ 19، 91-110. منوچهری میاندوآب، ایوب و محمدتقی رهنمایی (1398). «تحلیلی بر فرایند تولید فضای سرمایهداری دولتی در ایران (مورد: شهر تهران)»، برنامهریزی و آمایش فضا، شمارۀ 1، صص 85-116. مهندسین مشاور مادشهر (1388). خلاصۀ گزارش طرح جامع (توسعه و عمران) شهر بهبهان، گزارش اصلی، جلد دومسازمان مسکن و شهرسازی استان خوزستان. نادرینژاد، ریحانه، غفاری، غلامرضا و فرشاد مؤمنی (1397). «نفت، کیفیت زندگی و توسعه در ایران»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 80، 63-87. نیکخواه، هدایتالله و بهزاد سجادی (1395). «بررسی تأثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی تأسیسات صنعتی بر فرایند توسعه (نمونۀ موردی: شهرستان جم)»، مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، شمارۀ 4، 83-99. یوسفی بابادی، سعید (1395). امکانسنجی مجدد شهرهای نفتی روبهزوال (مطالعۀ موردی: شهر مسجد سلیمان)، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، دانشکدۀ علوم جغرافیایی. Abbasian, E., Moftakhri, A., & Nademi, Y. (2017). The Effects of Nonlinear Oil Revenues on Social Welfare in Iran. Social Welfare Research Quarterly, 17(6), 39-71. (In Persian) Afrakhteh, H., Hajipour, M., & Javan, F. (2018). Oil and the Change in the Structure of Rural Economy in Iran. Journal of Applied Research in Geographical Sciences, 18(50), 39-60.(In Persian) Aghaei, P., Tavakoli Nia, J., Kalantari, M., & Fani, Z. (2019). Production and Reproduction in the Second Cycle of Cash Capital Accumulation on Daily Life in the Living Space. Bagh Nazar Scientific Journal, 16(80), 29-40. (In Persian) Ahmadpour, S. M., Jafarinia, Gh., & Pasalarzadeh, H. (2020). Investigating the Relationship between the Environmental Consequences of the Oil and Gas Industry and the Quality of Life of Citizens in South Pars, 11(40), 107-122. (In Persian) Ali Akbari, I. (2015). Contemporary City of Iran: Fundamentals of Structural Foundations of the Iranian City Rent Model (Case Study: Shahrekord). Quarterly Journal of Iranian Islamic City Studies,2(19), 39-29(In Persian) Balouti, D. (2018). The Effect of Oil Extraction on the Quality of Urban Life (Case Study: Behbahan) Master Thesis of Zanjan University under the guidance of Dr. Mohsen Ahadnejad Roshti, Department of Geography.(In Persian) Besharatifar, S., Ghaderi, I., & Pishgahifard, I. (2017). Analysis and Explanation of the Effects of Oil on the Spatial Structure of the City (Case Study: Abadan). Human Geography Research, 49(3), 653-675. (In Persian) Danesh, K. (2012). Study and Analysis of Economic, Social and Physical Effects of Oil and Gas Industries in the Surrounding Rural Areas (Case Study: Their Section of Behbahan City) M.Sc. Thesis, Payame Noor University, Birjand. (In Persian) Dempsey, N., Brown, C., & Bramely, G. (2012). The Key to Sustainable Urban Development in Uk Cities? The Influence of Density on Social Sustainability, 77(3), 89-141. Dodson, J., Sipe, N., & Nelson, A. (2017). Planning after Petroleum Preparing Cities for the Age Beyond Oil, Routledge. Farmanfarmaeian, M. (1999). Oil and Politics in Iran (From Tehran to Caracas). Tehran: Publication of Iranian History. (In Persian) Farzi, Sh., & Azkia, M. (2018). Sociological Analysis of the Consequences of the Presence of the oil Industry on the Socio-Economic and Cultural Development of Oil-Rich Areas from the Perspective of Local Stakeholders (Case Study: Residents of Darkhovin Oil Field). Journal of Rural-Urban Local Development, 8(2), 221-244. (In Persian) Fernando, F. N., & Cooley, D. R. (2015). An Oil Boom’s Effect on Quality of Life (QoL): Lessons from Western North Dakota. Applied Research in Quality of Life, 11, 1083–1115. Ghadami, M., Meshkini, A., & Pajouhan, M. (2011). Determining the Development Strategies of Cities Based on Oil Extraction Industry Using SWOT Method, IEA Analysis and QSPM Matrix (Case Study: Dogonbadan City). Modares Magazine, Program Wearing and Arranging Space, 15(3), 39-58. (In Persian) Goldthorpe, G. E. (1995). Sociology of Third World Countries, Inequality and Development (J. Tahourian, Trans). Mashhad: Astan Quds Publications. (In Persian) Heidari, M. T. (2019). Typological Analysis of the Viability Approach in Urban Worn-Out Textures (Case Study: Worn-Out Texture of the Central Part of Zanjan). Journal of Social Geography of the City, 5(12), 85-104. (In Persian) Hejazi, N., Fazel, R., & Vahida, F. (2014). The Effect of Development of Assaluyeh Region on Quality of Life with Industrial Growth Approach. Quarterly Journal of Socio-Cultural Strategy, 4(14), 87-113. (In Persian) Imani Shamloo, J., Rafieian, M., & Dadashpour, H. (2016). Urban Business and Spatial Divergence Analysis of Spatial Developments in Tehran Based on Oil Economy. Geopolitical Quarterly, 20(1), 104-135. (In Persian) Jahanbakhsh, N., & Hosseini, N. (2018). Analysis of Social and Physical Effects of Oil and Gas Industries on the Surrounding Villages (Their Part of Behbahan City). Spatial-Spatial Research, 2(2), 82-101. (In Persian) Jahani Raini, B., Mortazavi, A., & Mojahedi, M. M. (2006). Study of the Effects of Oil Revenues on the Iranian Economy. Quarterly Journal of Economic Research and Policy, (39-40), 103-135. (In Persian) Jomehpour, M., Kazemian, Gh., & Dehghani, M. (2017). The Impact of Industrial Projects on the Empowerment of Local Communities. Quarterly Journal of Rural Research. Quarterly Journal of Rural Research, 7(3), 472-485. (In Persian) Khairuddin, R., Taghvaei, A. A., & Imani Shamloo, J. (2013). Analysis of Spatial Developments in Metropolises in Relation to Oil Price Changes in Iran (Case Study: Tabriz Metropolis). Scientific-Research Journal of Iranian Scientific Association of Architecture and Urban Planning, 6, 17-36. (In Persian) Khuzestan Management and Planning Organization (2005). Behbahan city development document; The main report, Volume 4, Program and Budget Organization of Khuzestan Province. (In Persian) Li, F., et al., (2009). Measurement Indicators and an Evaluation Approach for Assessing Urban Sustainable Development: A Case Study for China's Jining City. Landscape and Urban Planning, 90, 134-142. Lia, Q., Stoecklb, N., & King, D. (2019). Using the Life-Satisfaction Approach to Quantify the Complex Inter-Related Impacts of Coal Mining on Host Communities: A Case Study in Shanxi, China. Resources Policy, 62, 305–316. Madshahr Consulting Engineers (2009). Behbahan city, main report, second volume; Housing and Urban Development Organization of Khuzestan Province. (In Persian) Malin, S. A, Mayer, A., Crooks, J. L, McKenzie, L. & Peel, L. J. (2019). Putting on Partisan Glasses: Political Identity, Quality of Life, and Oil and Gas Production in Colorado. Energy Policy, 129, 738–748. Manouchehri Miandoab, A., & Rahnamaei, M. T. (2020). An Analysis of the Production Process of State Capitalism in Iran (Case: Tehran). Spatial Planning and Planning, 23(1), 116-185. (In Persian) Mayer, A. (2017). Quality of Life and Unconventional Oil and Gas Development: Towards a Comprehensive Impact Model for Host Communities. The Extractive Industries and Society, 4, 923–930. Mohseni Tabrizi, A., & Faramarzi, F. (2012). The Role of the Oil Industry in the Socio-Economic Development of Gachsaran from the Perspective of Citizens. Iranian Journal of Social Development Studies, 4(4), 35-45. (In Persian) Mokhtari Malekabadi, R., Marsousi, N., Hosseini, S. A., & Gholami, M. (2014). Assessment and Evaluation of Socio-Cultural Sustainability Indicators in Extracted Cities (Case Study: Assaluyeh Extracted City). Urban Research and Planning, 5(19), 91-110. (In Persian) Naderi Nejad, R., Ghaffari, Gh, & Momeni, F. (2015). Oil, Quality of Life and Development in Iran. Social Sciences Quarterly, 25(80), 63-87. (In Persian) Nikkhah, H., & Sajjadi, B. (2016). Investigation of Economic, Social and Environmental Effects of Industrial Facilities on the Development Process (Case Study: Jam City). Iranian Journal of Social Development Studies, 8(4), 83-99. (In Persian) Pilwar, M., Rafiei, H., & Abbasian, E. (2013). The Relationship between Iran's Social Welfare Status and Oil Revenues from 1969to 2009. Journal of Social Welfare, 13(49), 49-87. (In Persian) Sahib Honar, H., & Nadri, K. (2013). Economic Analysis of the Effect of Increased Oil Revenues on Revenue Distribution with BVAR Approach: A Case Study of Iran. Iranian Journal of Energy Economics (Environmental and Energy Economics), 3(9), 115-149. (In Persian) Statistical Yearbook of Khuzestan Province (2015). Volume One, Khuzestan Management and Planning Organization. (In Persian) Talebian, A., & Fazeli, M. (2013). The Strategic Importance of Analyzing the Social Consequences of Theoretical Perspectives Governing the Development of the Oil and Gas Industry. Strategy Quarterly, 66(22), 179-211. (In Persian) Talebian, A., & Malaki, A. (2012). Presenting a Model for Assessing Social Impacts in Iran's Oil and Gas Industry. Quarterly Journal of Socio-Cultural Development Studies, 1(3), 161-164. (In Persian) Talebian, H., Molaei, M. M., & Gharari, F. (2017). Structural Analysis by Mick McFuzzy Method in Strategic Futurism. Two Quarterly Journal of Iranian Futurology, 2(1),75-104 (In Persian) Windle P. E. (2004). Delphi Technique: Assessing Component Needs. Journal of PeriAnesthesia Nursing 19(1):46-7 Yousefi Babadi, S. (2016). Re-Feasibility Study of Declining Oil Cities (Case Study: Masjed Soleiman City), M.Sc. Thesis, Kharazmi University, Faculty of Geographical Sciences. (In Persian) Zadeh, L. A. (1975). The concept of a linguistic variable and its application to approximate reasoning—I. Information sciences, 8(3), 199-249. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 739 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 466 |