
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,692 |
تعداد مقالات | 72,237 |
تعداد مشاهده مقاله | 129,206,992 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,035,446 |
بررسی و تحلیل باستانشناختی الگوهای استقراری دشت همدان-بهار از آغاز دوران اسلامی تا پایان دوره صفوی | ||
مطالعات باستان شناسی | ||
مقاله 6، دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 23، آذر 1399، صفحه 117-141 اصل مقاله (1.25 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jarcs.2020.272876.142661 | ||
نویسندگان | ||
محمد شعبانی1؛ مریم محمدی* 2 | ||
1دانشجوی دکتری باستانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا | ||
2استادیار گروه باستانشناسی، دانشگاه بوعلی سینا | ||
چکیده | ||
دشت همدان بهار یکی از مهمترین کانونهای استقرار جوامع انسانی در دورههای مختلف پیش از تاریخی، تاریخی و به ویژه دوران اسلامی بوده است. این دشت در سالهای 1385 و 1388 با هدف شناسایی محوطههای استقراری بررسی شده است اما به منظور مطالعه الگوهای استقراری محوطههای اسلامی و برای پاسخ به سوالاتی از قبیل؛ مهمترین عوامل شکلگیری محوطههای دوران اسلامی دشت همدان چه بوده است؟ و حجم عمده مکانهای استقراری دشت همدان مربوط به چه قرونی از دوران اسلامی است؟ در تابستان سال 1394 مورد بازنگری قرار گرفت. در این بررسی باستانشناسی تعداد 14 محوطه بازبینی و 2 محوطه نویافته اسلامی شناسایی گردید و برای درک بهتر الگوهای استقراری، اطلاعات مکانی آنها از قبیل؛ موقعیت جغرافیایی، ویژگیهای زمینشناختی محدوده محوطه، ارتفاع از سطح زمینهای اطراف، شکل محوطهها، مساحت، دسترسی به منابع آب، مسیرهای دسترسی و اطلاعاتی از این دست در فضای نرمافزار GIS وارد شده و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به دلیل اهمیت جایگاه دادههای سفالی در گاهنگاری نسبی یک منطقه بعد از مطالعات گونهشناختی سفالینهها و شناخت انواع تولیدات شاخص سفالی، مشخص گردید که محوطههای اسلامی دشت همدان بر اساس دو عامل زمینهای حاصلخیز و مسیرهای کاروانرو پراکنده شدهاند و وجود ویژگیهای دفاعی در برخی از محوطههایی که در کنار مسیرهای کاروانرو قرار دارند، نشان از اهمیت این موضوع در پراکنش محوطهها دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
دشت همدان- بهار؛ دوران اسلامی؛ بررسی باستانشناسی؛ الگوهای استقراری | ||
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
مراجع | ||
ابنفقیه، شهابالدین احمدبن محمدبن اسحاقبن ابراهیم اخباری همدانی، (١٣٧٩)، مختصر البلدان، ترجمه: محمدرضا حکیمی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، نسخه دیجیتالی. اذکائی، پرویز، (١٣٨٠)، همدان نامه، همدان، مادستان. اعتماد السلطنه، محمد حسن بن على، (١٣٦٧)، مرآة البلدان، ٤جلد، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران. افخمی، بهروز، (1394)، بررسی جایگاه راه ابریشم در دورههای تاریخی ایران باستان، مطالعات ایرانی، سال چهاردهم، شماره بیست و هشتم، 36-17. اقبال آشتیانی، عباس، (١٣٣٤)، تاریخ مغول، ١ جلد، تهران، امیر کبیر، نسخه دیجیتالی. ایوکی، اسماعیل، (1377)، «بررسی باستانشناسی منطقه بهار در دوره آغاز تاریخی»، کارشناسی ارشد، حسن طلایی، دانشگاه تربیت مدرس. (منتشر نشده) آذرنوش، مسعود، (١٣٨٣)، گزارش توصیفی فصل نخست کاوشهای لایهشناختی تپه هگمتانه، آرشیو ادارهکل میراث فرهنگی استان همدان. (منتشر نشده) آذرنوش، مسعود، (١٣٨٥)، گزارش توصیفی فصل سوم کاوشهای لایهشناختی تپه هگمتانه، آرشیو ادارهکل میراث فرهنگی استان همدان. (منتشر نشده) آذرنوش، مسعود، (١٣٨6)، گزارش کاوشهای لایهشناختی تپه هگمتانه-همدان، گزارشهای باستانشناسی (7)، جلد اول، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور. آذرنوش، مسعود، (١٣٨٧)، گزارش توصیفی فصل چهارم کاوشهای لایهشناختی تپه هگمتانه، آرشیو ادارهکل میراث فرهنگی استان همدان. (منتشر نشده) آزاد، میترا، (١٣٨١)، معماری ایران در قلمرو آل بویه، تهران، کلیدر. بارتولد، واسیلی ولادیمیروویچ، (1376)، تاریخ ترکهای آسیای مرکزی، تهران، توس. بلمکی، بهزاد، مترجم، عباس، (1388)، بررسی و شناسایی باستانشناختی شهرستان بهار، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی استان همدان. (منتشر نشده) بلمکی، بهزاد، (١٣٩٠)، گزارش فصل اول کاوش لایه شناختی تپه تازه کند بهار، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی استان همدان. (منتشر نشده) بیهقی، ابوالفضل محمدبن حسین، (١٣٨٢)، تاریخ بیهقی، بازگردان و تعلیقات شاهرخ موسویان، تهران، دستان. بیات، عزیزالله، (١٣٨٤)، تاریخ تطبیقى ایران با کشورهاى جهان: از ماد تا انقراض سلسله پهلوى، ١جلد، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر. پیرنیا، حسن، اقبال آشتیانی، عباس، (١٣٨٠)، تاریخ ایران از آغاز تا انقراض سلسله قاجاریه، ١ جلد، چاپ نهم، تهران، خیام. جکسن، آبراهام، والنتاین، ویلیامز، (١٣٦٩)، سفرنامه جکسن، ایران در گذشته و حال، ١جلد، چاپ سوم، تهران، خوارزمی. دوری، عبدالعزیز، 1375، بغداد، ترجمه اسماعیل دولتشاهی- ایرج پروشانی، تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی. راوندی، مرتضی، (1378)، تاریخ اجتماعی ایران، چاپ دوم، تهران، نگاه. رنجبران، محمد رحیم، (١٣٧٩-١٣٨٢)، فصل اول و دوم کاوشهای صحن مسجد جامع همدان، آرشیو پایگاه تاریخی هگمتانه. (منتشر نشده) رنجبران، محمدرحیم، بختیاری، ذبیحالله، (١٣٩٢)، گزارش نهایی فصل اول و دوم از دور چهارم کاوشهای باستانشناختی تپه هگمتانه، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی استان همدان. (منتشر نشده) سیف الدوله، سلطان محمد میرزا قاجار، (١٣٦٤)، سفرنامه مکه، چاپ اول، تهران، نی. شعبانی، محمد، (1394)، «بررسی الگوهای استقراری قرون نخستین اسلامی تا اواخر دوران صفوی حوزه مرکزی همدان (دشت همدان-بهار)»، پایان نامه کارشناسی ارشد، مریم محمدی، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده هنر و معماری. (منتشر نشده) شعبانی، محمد، (1396)، کاوشهای اضطراری میدان امام خمینی شهر همدان، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی استان همدان. (منتشر نشده) عضدالملک، علیرضا، (١٣٧٠)، سفرنامه عضد الملک به عتبات، چاپ اول، تهران، موسسه پژوهشی و مطالعات فرهنگی. عینالسلطنه، قهرمان میرزا سالور، (١٣٧٤)، روزنامه خاطرات عینالسلطنة، محقق و مصحح: مسعود سالور و ایرج افشار، ١٠ جلد، چاپ اول، تهران، اساطیر. القاشانی، ابوالقاسم عبداللهبن محمد، (1384)، تاریخ اولجایتو، به تصحیح مهین همبلی، تهران، علمی و فرهنگی. گروهی از نویسندگان، (1388)، سفرنامههاى خطى فارسی، جلد اول تا چهارم، چاپ اول، تهران، اختران. گیوم آنتوان، اولیویه، (١٣٧١)، سفرنامه اولیویه، ١جلد، چاپ اول، تهران، اطلاعات. لسترنج ، گى، (1339)، جغرافیاى تاریخى سرزمینهاى خلافت شرقى، ترجمه: محمود عرفان، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. مترجم، عباس و محمدیفر، یعقوب و صراف، محمد رحیم، (١٣٩٢)، موش تپه بنایی نویافته از دوره آهن III، مجموعه مقالات باستانشناسی و تاریخ شهر همدان (به مناسبت یکصدمین سالگرد کاوش در همدان)، به کوشش علی هژبری، تهران، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، ٨٦-٧٧. مترجم، عباس، محمدیفر، یعقوب، (١٣٨٧)، گزارش فصل دوم و سوم کاوش باستانشناسی در تپه پیسا همدان، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان. (منتشر نشده) مترجم، عباس، بختیاری، ذبیحالله، (١٣٨٩)، گزارش دور دوم از کاوشهای باستانشناختی تپه پیسا همدان، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان. (منتشر نشده) محمدیفر، یعقوب، مترجم، عباس، (1385)، پروژةبررسیوشناساییباستانشناختیبخشمرکزیهمدان- بهار، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی استان همدان. (منتشر نشده) مستوفی قزوینی، حمدالله، (1378)، نزهه القلوب، به تصحیح و تحشییه دکتر محمد دبیر سیاقی، تهران، طه. ناصرخسرو، (1373)، سفرنامه ناصرخسرو، به کوشش نادر وزینپور، تهران، علمی و فرهنگی. Afkhami, B. 2015. A Study of the Status the Silk Road in the Historical Periods of Ancient Iran. Iranian Studies15 (28): 17-36, [in Persian]. Al-Qashani, A. I. M. 2005. History of Oljayeto. edited by Mahin Hembli. Tehran, Scientific and Cultural, [in Persian]. Ayn al-Sultan, Gh.M.S. 1995. Ayn al-Sultan Memoirs. researcher and editor: Masoud Salwar and Iraj Afshar. IV vol. I ed. Tehran, Asatir, [in Persian]. Azad, M. 2002. Iranian architecture in the territory of Buyid dynast. Tehran, Klidar, [in Persian]. Azarnoush, M. 2005. Escriptive report of the first chapter of the stratigraphic excavations of Tepe Hegmataneh. Archive of the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Azarnoush, M. 2007. Descriptive report of the third chapter of the stratigraphic excavations of Tepe Hegmataneh. Archive of the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Azarnoush, M. 2007. Report of the stratigraphic excavations of Tepe Hegmataneh. Research Institute of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism. Archaeological reports7, [in Persian]. Azarnoush, M. 2008. Descriptive report of the fourth chapter of the stratigraphic excavations of Tepe Hegmataneh. Archive of the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Azarnoush, M. 1975. Hamedan. Iran 8: 181-182 Azdolmolk, A. 1991. Azdolmalek's travelogue to Atabat. I ed. Tehran, Institute of Research and Cultural Studies, [in Persian]. Azkaei, P. 2002. Hamedan-nameh. Hamedan, Madestan, [in Persian]. Blmaki, B. Niknami, K.A. 2012. Survey of new Discovered Chalcolithic Site in Northern side of Alvand Mountains (Eastern Central Zagros Mountains). Researcher4 (10): 23-8. Barthold, V.V. 1997. History of the Turks of Central Asia. Tehran, Toos, [in Persian]. Bayat, A. 2005. he Comparative History of Iran with the Countries of the World: From the Median Period to the Extinction of the Pahlavi Dynasty. IV Vol. II ed. Tehran, Amirkabir, [in Persian]. Bayhaqi, A.M.H. 2003. History of Bayhaqi. Return and Comments by Shahrokh Mousaviyan. Tehran, Dastan, [in Persian]. Belmaki, B. 2011. eport of the first chapter the stratigraphic exploration of Tepe Tazeh-Kand-e Bahar. Archive of the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Belmaki, B. Motarjem, A. 2009, Archaeological study of Bahar, Archive of the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Dori, A.A. 1996. Baghdad. translated by Ismail Dolatshahi - Iraj Proshani. Tehran, Islamic Encyclopedia Foundation, [in Persian]. Etemad Al-Saltanah, M.H.A. 1989. Morrt Alboldan. IV Vol. I ed. Tehran, University of Tehran, [in Persian]. Evaki, E. 1998. Archaeological study of Bahar region in the beginning of historical period, M.Sc. Thesis, Hasan Talaei, Tehran, Tarbiat Modares University. [in Persian] Guome Antoine, O. 1992. Olivier Travelogue. IV vol. I ed. Tehran, Ettellaat, [in Persian]. Henrickson, R.C. 1986. A regional perspective on Godin III cultural development incentral western. Iran24: 1-55. Ibn al-Faqih. 2001. Mukhtasar al-Baldan. translated by Mohammad Reza Hakimi. Tehran, Iranian Culture Foundation, [in Persian]. Iqbal Ashtiani, A. 1956. History of Moghol. IV Vol. Tehran, Amirkabir, [in Persian]. Jackson, A. W. 1990. Iran in the past and present. III Vol. III ed. Tehran, Kharazmi, [in Persian]. Le Strange, G. 1958. Historical Geography of the Eastern Caliphate. translated by Mahmoud Erfan. Tehran, Bongah Tarjomeh va Nashr Ketab, [in Persian]. Mohammadifar, Y. Motarjem, A. 2006. Archaeological Survey and Identification Project of the Central Part of Hamadan-Bahar. Archive of the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Mostofi Qazvini, H. 1999. Nazhatal Ghulob. edited by Mohammad Dabir Siyaghi. Tehran, Taha, [in Persian]. Motarjem, A. Bakhtiari, Z. 2010. Report of the second round of archaeological excavations of Tape Pisa. Archive of the Cultural Heritage. Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Motarjem, A., Mohammadifar, Y. 2008. Report of the second round of archaeological excavations at the Tepe Pisa. Archive of the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Motarjem, A., Mohammadifar, Y., Sarraf, M.R. 2013. Mosh Tepe, a newly building from the Iron Age III: collection of archeological articles and history of Hamedan (on the occasion of the 100th anniversary of excavation in Hamedan). Hejbari, Ali. Tehran, Cultural Heritage Organization Research Institute: 77-86, [in Persian]. Naser Khosro. 1995. Naser Khosro Travelogue. by Nader Vazinehpour. Tehran, Scientific and Cultural, [in Persian]. Pirnia, H. Iqbal, A. A. 2001. History of Iran from the beginning to the extinction of the Qajar dynasty. IV Vol. IX ed. Tehran, Khayyam, [in Persian]. Ranjbaran, M.R. 2003-2007. The first and second chapters of excavations in the courtyard of the Hamadan Jame Mosque. Hegmataneh historical site archive, [in Persian]. Ranjbaran, M.R., Bakhtiari, Z. 2013. The final report of the first and second chapters of the fourth round of archaeological excavations in Hegmataneh. Archive of the Cultural Heritage. Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Ravandi, M. 1999. Social History of Iran. II ed. Tehran, Negah, [in Persian]. Safarnamehaye Khati Farsi. 2009. written by a group of authors. Vol I to IV. I ed. Tehran, Akhtaran, [in Persian]. Saif al-Dawlah, S.M.M.Q. 1985. Travelogue of Mecca. I ed. Tehran, Ney, [in Persian]. Shabani, M. 2015. A Study of Settlement Patterns of the First Islamic Centuries to the Late Safavid Period in the Hamadan-Bahar Plain. M.Sc. Thesis. Maryam Mohammadi. Bu Ali Sina University. Faculty of Art and Architecture, [in Persian]. Shabani, M. 2017. Emergency excavations in Imam Khomeini Square. Archive of the Cultural Heritage. Handicrafts and Tourism Organization of Hamadan Province, [in Persian]. Swiny, S. 1975. Survey in Northwest Iran 1971. East and west25: 77-96. Wilkinson, C.U. 1973. Nishabur: Pottery of the Early Isiamic Period. New York, The Metropolitan Museum of Art. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,015 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 651 |