تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,105,230 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,210,767 |
تحلیل تجربهزیستۀ زنان سرپرست خانوار از زلزلۀ استان کرمانشاه | ||
زن در توسعه و سیاست | ||
مقاله 6، دوره 18، شماره 3، مهر 1399، صفحه 431-462 اصل مقاله (367.17 K) | ||
نوع مقاله: کاربردی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwdp.2020.305990.1007861 | ||
نویسندگان | ||
شایسته کرمخانی1؛ عالیه شکربیگی* 2؛ احسان رحمانی خلیلی2 | ||
1دانشجو دکتری جامعهشناسی گروههای اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز | ||
2استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز | ||
چکیده | ||
بلایای طبیعی به یک اندازه بر جمعیت درگیر تأثیر نمیگذارند. زنان سرپرست خانوار از گروههای اجتماعی آسیبپذیر در موقعیت بحرانزا هستند. نحوة مواجهة زنان با موقعیت بحران ارتباط بسیار زیادی با زمینة فرهنگی، سازوکارهای قدرت و موضوعات مرتبط با جنسیت دارد. از طرفی، عاملیت زنان نیز در این مواجهه اهمیت دارد. مقالة حاضر به تشریح تجربهزیستة زنان سرپرست خانوار از زلزله با هدف ارائة مدل مفهومی «فرایند توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در بحران» میپردازد. این مطالعه کیفی و با روش «نظریة زمینهای» است. دادههای میدانی از طریق نمونهگیری نظری و مصاحبة عمیق با 15نفر از زنان سرپرست خانوار در مناطق هشتگانة زلزلهزدة کرمانشاه از جمله ثلاث باباجانی و سرپلذهاب تا حد اشباع نظری جمعآوری و با روش نظریة زمینهای تحلیل شده است. درنهایت، دادهها به 363 مفهوم، 20 مقولة عمده و مقولة هسته تشدید بنیادهای اجتماعی ناتوانساز کدگذاری و تحلیل شد. پدیدة برساختشدة «فقر قابلیتیـ تهدید فرصتها» (زنان ناتوان) ناشی از بستر نظامهای ارزشی و ایدئولوژیهای سرکوبگر حاکم بر زنان، ضعف مدیریت بحران، فقر و محرومیت منطقه و کمبود دانش فنی و مهارت است که راهبردهای تابآوری و کنش فعال، کنش منفعل و... را به دنبال داشت. درماندگی و دلزدگی، چالش قدرت، تهدید و ناامنی، احساس رهاشدگی، آسیبهای جسمی و روانی و چالش فرزندان پیامدهای ناشی از پدیدة ذکرشده است که نظریة زمینهای آن در قالب مدل پارادایمیک ارائه شده است. نتایج نشان میدهد فرایند «قدرتمندشدن» زنان سرپرست خانوار در بلایا مشروط به شرایطی است از جمله اینکه فرصتها از طریق ساختارهای حمایتی قابل دسترسی باشند و موانع و نیروهای بازدارنده آنقدر تهدیدکننده و قوی نباشد که جلوی فرصتها را بگیرد و به محرومیت از قابلیتها منجر شوند و زنان نیز خود را واجد «عاملیت» بدانند. | ||
کلیدواژهها | ||
بلایای طبیعی؛ بنیادهای اجتماعی ناتوانساز؛ تجربهزیسته؛ توانمندسازی؛ زنان سرپرست خانوار؛ عاملیت | ||
مراجع | ||
[1] استراوس، انسلم؛کربین، جولیت (۱۳۹4). مبانی پژوهش کیفی فنون و مراحل تولید نظریة زمینهای، ترجمة ابراهیم افشار، تهران: سمت. [2] انواری، محمدرضا (1390). «نقد و بررسی نظریة کنش متقابل نمادین»، معرفت، س20، ش167، ص153ـ171. [3] بخشینیا، اکبر (1393). «نقش مددکاری در بلایای طبیعی با تأکید بر زلزله»، فصلنامة مددکاری اجتماعی، س 3، ش4، ص48ـ57. [4] بهمن، فریده و همکاران (1396). «مطالعة کیفی نقشهای جنسیتی زنان در زلزله»، زن و مطالعات خانواده، س 9، ش 3 [5] پیران، پرویز (1382). «جامعهشناسی مصائب جمعی و نقش آن در مدیریت بحران ناشی از حادثه»، رفاه اجتماعی، ش11، ص 11ـ48. [6] پین، مالکوم (1391). نظریة نوین مددکاری اجتماعی، ترجمة طلعت الهیاری، تهران: دانژه. [7] جهانگیری، کتایون و همکاران (1390). «تحلیل علل آسیبپذیری سلامت زنان در بلایا و ارائة راهبرد برای کاهش آن: یک مطالعة کیفی»، فصلنامة امداد و نجات، س3، ش 1و2. [8] حبیب پورگتابی، کرم (1397). «آسیبپذیری زنان در سوانح طبیعی: یک برساختة اجتماعی»، زن در توسعه و سیاست، دورة 16، ش3، ص457ـ481. [9] حسینی، سید یعقوب؛ اسکندری، آتوسا (1398). «رتبهبندی استانهای کشور از حیث برخورداری از شاخصهای اقتصادیـ اجتماعی»، مجلة برنامه و بودجه، ش 49 و 50، ص 101ـ121. [10] دبیرخانه گروه امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد (2015). گزارش اهداف توسعة هزاره. [11] رضاپور نصرآبادی، رفعت (1396). «معیارهای اعتبار و پایایی در پژوهشهای کیفی»، مجلة تحقیقات کیفی در علوم سلامت، س6، ش 4، زمستان [12] ریتزر، جرج (1392). مبانی نظریههای جامعهشناختی معاصر و ریشههای کلاسیک آن، ترجمة شهناز مسمیپرست، تهران: ثالث. [13] سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1390). مرکز آمار ایران. [14] سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1395). مرکز آمار ایران. [15] شادیطلب، ژاله؛ گرایینژاد، علیرضا (1383). «فقر زنان سرپرست خانوار»، مجلة پژوهش زنان، دورة 2، ش اول، ص49ـ70. [16] شادیطلب، ژاله (1372). «برنامهریزی پس از فاجعة زلزله»، فصلنامة علوم اجتماعی، دورة 2 ش 3. [17] شکوری، علی و همکاران (1386). «مؤلفههای توانمندسازی و تبیین عوامل مؤثر بر آنها»، مجلة پژوش زنان، دورة 5، ش اول، بهار و تابستان، ص 1ـ26. [18] فروزان، ستاره؛ بیگلریان، اکبر (1382). «زنان سرپرست خانوار: فرصتها و چالشها»، فصلنامة پژوهش زنان، دورة 1، ش 5، بهار، ص35ـ58. [19] قربانی، فریدون (1397). «فراتحلیل جامعهشناختی نیازها و اولویتهای زندگی زنان سرپرست خانوار با رویکرد جامعهشناختی»، فصلنامة علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، س19، بهار، ش 72. [20] کاظمیان، سمیه؛ سیفی، مریم (1397). «بررسی کیفی نقش حمایتکنندههای شخصیـ اجتماعی بر احساس امنیت زنان باردار زلزلهزدة شهر سرپل ذهاب»، فصلنامة فرهنگ مشاورهدرمانی و رواندرمانی علامه طباطبایی، س9، ش 36، ص 1ـ19. [21] کبیر، نایلا؛ وی، ویویان و همکاران (1389). توانمندی زنان نقدی بر رویکردهای رایج توسعه، ترجمة اعظم خاتم، تهران: آگه. [22] گلابی، فاطمه؛ بوداقی، علی (1394). «مروری تحلیلی بر تلفیق عاملیت و ساختار در اندیشة پیر بوردیو»، دوفصلنامة پژوهشهای جامعهشناسی معاصر، س4، ش6، ص 117ـ143. [23] محمدپور، احمد (۱۳۸8). روش در روش: دربارة ساخت معرفت در علوم انسانی، تهران: جامعهشناسان. [24] ــــــــــ (1389). تجربة نوسازی؛ مطالعة تغییر و توسعه در هورامان با روش نظریة زمینهای، تهران: جامعهشناسان. [25] ــــــــــ (۱۳۹۰). «بازسازی معنایی پیامدهای تغییرات اقتصادی در منطقة هورامان تخت کردستان ایران: ارائة یک نظریة زمینهای»، فصلنامة علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، س7، ش ۲۸ [26] ــــــــــ (۱۳۹۰). منطق و طرح در روششناسی کیفی، ج۲، تهران: جامعهشناسان. [27] محمودی، وحید؛ صمیمیفر، سید قاسم (1384). «فقر قابلیتی»، فصلنامة رفاه اجتماعی، دورة 4، ش 17 [28] نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن استانها و کل کشور (1395). مرکز آمار ایران. [29] نصری، فخرالسادات؛ عبدالملکی، شوبو (1395). «تبیین ارتباط حمایت اجتماعی ادراکشده با کیفیت زندگی با نقش میانجی استرس درکشده در زنان سرپرست خانوار شهر سنندج»، مجلة جامعهشناسی کاربردی، دورة 27، ش 4 [30] نقیبزاده، احمد (1391). «بوردیو و قدرت نمادین»، فصلنامة سیاست، مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دورة 24، ش 2 [31] نوجوان، مهدی (۱۳۹۵). «تحلیل رویکرد نظری مدیریت سوانح طبیعی در ایران با استفاده از مفهوم فراتحلیل»، فصلنامة علوم و تکنولوژی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات. [32] Diako, Matete(2012). Discourses on Autonomy and MaritalSatisfacton Among Black Women in Dual-Career Marriages Unpublished Dissertation, University of Pretoria, Pretoria. [33] Enarson, Elaine (2004). Gendering the agenda of disaster risk management:good practices & blind alleys , applied disaster and emergemcy studies , brondon university , crhnet,11october.,monteral. [34] Enarson, Elaine & Morrow, Betty Hearn(1998). “The Gendered Terrain of Disaster”, Westport, CT.: Praeger. [35] Eric Neumayer &Thomas Plümper (2007). “The Gendered Nature of Natural Disasters: The Impact of Catastrophic Events on the Gender Gap in Life Expectancy”, 1981–2002, Annals of the Association of American Geographers , Volume 97- Issue 3. [36] Erlandson, David.(1993). Doing Naturalistic inquiry. London:Sage Pablications. [37] Glaser, Barney and Anselm Strauss.(1967). Discovery of Grounded Theory, Transaction Publishers [38] Hamid Reza khankeh,(2016). Women and health consequences of natural disasters: Challenge or opportunity?, Women & Health, Volume 56, 2016 - Issue 8, https://doi.org/10.1080/03630242.2016.1176101 [39] Kumara, M. H., Sisira, Ajantha & Handapangoda, Wasana, S (2005). “Women in Natural Disasters: Role and Vulnerability, A Seri Lankan Case Study Based on Indian Ocean Tsunami Occurred on December 26th 2004”, Faculty of Management Studies and Commerce, University of Sri Jayewardenepura, Nugegoda, Sri Lanka. [40] March, G.(2001). “Community: The Concept Of Community In The Risk And Emergency management context”, Australian Journal of Emergency Management. Vol 16(1): PP 5-7. [41] Militzer, Denise (2008). “Disast er and Gender: The Indian Ocean Tsunami and Sri Lankan Women”, Unpublished Thesis, University of Toronto, Canada. [42] Narayan ,deepa.(editor) (2002): empowerment and poverty reduction,asource book,the international bank for the word bank/ 1818 h street,nw, washington, dc20433/all right reserved./first printing. [43] Neuman,Lawerenc.(2000). Social Reserch Approches, Third Edition London: Allyn and Bocon. [44] Saranga Subhashini Jayarathne (2014). “Women's Potential in Dealing with Natural Disasters: A Case Study from Sri Lanka”, Asian Journal of Women's Studies , Volume 20, 2016 - Issue 1, PP 125-136 [45] UNDP.(United Nations Development Program).(1995). Human Development Report,Oxford: Oxford University press. [46] UNIFEM.(United Nations Fund for Women) (1995). The human Cost
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 474 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 442 |