
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,692 |
تعداد مقالات | 72,229 |
تعداد مشاهده مقاله | 129,184,455 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,014,702 |
مطالعه تطبیقی پیکره زن در کاشیکاری بناهای «باغ ارم» و «خانه زینتالملوک» با تأکید بر نظریه ریختشناسی پراپ | ||
زن در فرهنگ و هنر | ||
مقاله 7، دوره 12، شماره 2، تیر 1399، صفحه 289-322 اصل مقاله (1.7 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwica.2020.298745.1409 | ||
نویسندگان | ||
الهه پنجه باشی* 1؛ فاطمه دولاب2 | ||
1استادیار گروه نقاشی، دانشکدة هنر، دانشگاه الزهرا(س) | ||
2کارشناس ارشد ارتباط تصویری، مدرس دانشکدة فنی و حرفهای دختران شیراز (دانشگاه الزهرا) | ||
چکیده | ||
«باغ ارم» و «خانة زینتالملوک» از بناهای مهم و تاریخی شهر شیراز در دورة قاجار است. موضوع اصلی این دو بنا با تزئینات اصلی نقش زن و تحلیل فرمی آن، برمبنای نظریة ریختشناسی ولادیمیر پراپ، مسئلة اصلی این پژوهش است. پژوهش حاضر براساس روش تاریخیـ تطبیقی بررسی شده و شیوة گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای (اسنادی) و با رویکرد تاریخی براساس نظریة ریختشناسی صورت گرفته است. این پژوهش به این سؤالات پاسخ میدهد: ریختشناسی فرم زن در کاشیکاری این دو بنا چگونه کار شده است؟ چه شباهتها و تفاوتهایی دارد و چگونه با نظریة پراپ قابل تطبیق است؟ در انتهای این پژوهش نتیجه گرفته میشود که نقش زن در قالب شخصیتهای شیرین، بلقیس و زلیخا از نقشهای اصلی تزئینی در سردر باغ ارم و خانة زینتالملوک است. نقشهای اصلی تزئینی زنان در این بناها با لباس و آرایش قاجاری کار شده است. زن بهمنزلة عنصر اصلی تزئینی در کاشیکاری این سردرها بر خویشکاری نقش زنان تأکید دارد و قابل تطبیق با نظریة پراپ بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
بلقیس؛ پراپ؛ ریختشناسی؛ زلیخا؛ زن؛ سردر؛ شیرین؛ قاجار؛ کاشی | ||
مراجع | ||
[1] قرآن کریم (1386). ترجمة الهی قمشهای، انتشارات اسوه. [2] آیتاللهی، حبیبالله (1380). کتاب ایران، تاریخ هنر، تهران: نشر الهدی مرکز مطالعات فرهنگی بین الملل. [3] اخلاقی، اکبر (1377). تحلیل ساختاری منطقالطیر، اصفهان: فردا. [4] اتحادیه، منصوره (1388). زنانی که زیر مقنعه کلاهداری کردند، تهران: نشر تاریخ ایران. [5] اجتهادی، مصطفی (1382). دائرةالمعارفزنایرانی، تهران: مرکز امور مشارکت زنان. [6] اسماعیلزاده، یوسف؛ نوریان، سید مهدی؛ باباصفری، علیاصغر (1388). «تحقیق در مثنوی سلیمان و بلقیس حیاتی گیلانی و تطبیق آن با کتب قصصالانبیاء»؛ تفسیر و تاریخ به همراه شرح احوال و آثار شاعر، فصلنامة علمی پژوهشی پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 12، ص53ـ74. [7] اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1345). روزنامة خاطرات اعتمادالسلطنه مربوط به سالهای 1292 تا 1313 ه.ق، مقدمة ایرج افشار، تهران: امیرکبیر. [8] ایگلتون، تری (1368). پیشدرآمدی بر نظریة ادبی، ترجمة عباس مخبر، تهران: مرکز. [9] بروگشن، هینریش (1368). سفری به دربار سلطان صاحبقران، ترجمة کردبچه، تهران: اطلاعات. [10] بنجامین، س.ج.و. (1363). ایران و ایرانیان، ترجمة حسین کردبچه، تهران: جاویدان. [11] بهنام، مینا (1389). «ریختشناسی داستان حسنک وزیر به روایت بیهقی»، فصلنامة گوهر گویا، س 4، پیاپی 13، ش 1، بهار، ص135. [12] پارسا، سید احمد؛ صلواتی، لاله (1389). «ریختشناسی حکایتهای کلیله و دمنه نصرالله منشی»، مجلة بوستان ادب، دانشگاه شیراز، س 6، پیاپی 6، زمستان، ص56ـ60. [13] پراپ، ولادیمیر (1368). ریختشناسی قصههای پریان، ترجمة م. کاشیگر، تهران: زوّار. [14] پروینی، خلیل؛ ناظمیان، هومن (1387). «الگوی ساختارگرایی ولادیمیر پراپ و کاربردهای آن در روایتشناسی»، فصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 11، پاییز و زمستان، ص186. [15] پنجهباشی، الهه؛ فرهد، فرنیا (1394). «مطالعة نقوش مذهبی در کاشیهای تکیه معاونالملک»، فصلنامة علمی نگارینة هنر اسلامی، ش7 و 8، ص 15ـ29. [16] پولاک، جاکوب ادوارد (1361). سفرنامة پولاک، ایران و ایرانیان، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی. [17] ثروت، منصور (1392). گنجینة حکمت در آثار نظامی، تهران: علمی. [18] ثروتیان، بهروز (1392). نظامی گنجهای (2) خسرو و شیرین (تصحیح و شرح مجدّد از روی 14 نسخة خطی)، چ2، تهران: امیر کبیر. [19] حاتم، غلامعلی؛ حاتمپور غیاثی، زهرا (1388). «زن در هنرهای تصویری دورة قاجار»، دوفصلنامة هنرهای تجسمی نقشمایه، ش 3، ص 53ـ62. [20] حاجیانپور، حمید؛ دهقان، معصومه (1388). «کارکردهای سیاسیـ اجتماعی حرمسرا در عهد قاجار»، پژوهش زنان، دورة 1، ش2، ص 53ـ80. [21] حقشناس، علیمحمد؛ خدیش، پگاه (1387). «یافتههای نو در ریختشناسی افسانههای جادویی ایران»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش 59، تابستان، ص 30ـ31. [22] خراسانی، محبوبه (1383)، «ریختشناسی هزار و یکشب»، فصلنامة پژوهشهای ادبی، ش 6، زمستان، ص 46. [23] دزفولیان، کاظم (1379). «تجلی شاعرانة داستان یوسف و زلیخا در آثار سعدی»، پژوهشنامة علوم انسانی، فلسفه و کلام، شناخت، ش 28، ص 19ـ26. [24] دلریش، بشری ( 1374). «نگاهی به وضع زنان درباری در عهد قاجار»، فصلنامة هستی، بهار، ص 66ـ78. [25] ــــــــــ ( 1375). زن در دورة قاجار، تهران: حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی. [26] ذکاء، یحیی (1366). لباس زنانه از قرن سیزدهم تا امروز، تهران: ادارة کل هنرهای زیبا. [27] ذوالفقاری، حسن (1389). «ریختشناسی افسانة عاشقانة ’گل بکاولی‘»، فنون ادبی دانشگاه اصفهان، ش 1، س 2 (پیاپی 2)، بهار و تابستان، ص 55. [28] رجبی، اشرف (1384). «تاریخچة تحول پوشاک بانوان ایرانی در دورة قاجاریه»، رشد آموزش تاریخ، ش 21، ص 39ـ44. [29] ریاضی، محمدرضا (1395). کاشیکاری قاجاری، تهران: یساولی. [30] سلدن، رامان (1375). نظریة ادبی و نقد عملی، ترجمة جلال سخنور و سیما زمانی، تهران: فرزانگان پیشرو. [31] سمانیان، صمد؛ میرعزیزی، محمود؛ فیروزآبادی، ابوالفضل (1393). «بررسی مضامین تصویری کاشیهای نقشبرجستة موجود در تالار اصلی کاخموزة گلستان». هنرهای زیبا، ش اول، ص61ـ62. [32] شایستهفر، مهناز؛ شهبازی، محبوبه (1394). «تطبیق مصادیق اجتماعی زنان در دورة قاجار با جایگاه زن در نگارگری نسخة خطی هزار و یکشب»، زن در فرهنگ و هنر، دورة7، ش 4، ص460ـ468. [33] شیل، مری لئونورا (1362). خاطرات لیدی شیل، ترجمة حسین ابوترابیان، تهران: نو. [34] صفا، ذبیحالله (1363). تاریخ ادبیات در ایران، ج2، چ6، تهران: فردوسی. [35] عضدالدوله، سلطان احمد میرزا (1328). تاریخ عضدی، به اهتمام حسین کوهی کرمانی، تهران: مظاهری. [36] عضدالدوله، سلطان احمد میرزا (1376). تاریخ عضدی، با مقدمة عبدالحسین نوایی، تهران: علم. [37] عطارزاده، مجتبی؛ اتحاد محکم، سحر (1392). «خوانش گفتمان کاشینگارة روایتگر سردر ورودی باغ ارم شیراز»، فصلنامة باغ نظر، ش 26، ص41ـ48. [38] عینالسلطنه، قهرمانمیرزا (1374). روزنامة خاطرات عینالسلطنه، ج اول، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، تهران: اساطیر. [39] غیبی، مهرآسا (1385). هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، تهران: هیرمند. [40] فرخزاد، پوران (1381). کارنمای زنان کارای ایران (از دیروز تا امروز)، تهران: قطره. [41] فرمانفرمائیان، مهرماه (1393). زیر نگاه پدر (خاطرات مهرماه فرمانفرمائیان از درونی)، چ3، تهران: کویر. [42] قویمی، فخری (1352). کارنامة زنان مشهور ایران، تهران: انتشارات وزارت آموزش و پرورش. [43] کاساکوفسکی (1344). خاطرات کلنل کاساکوفسکی، ترجمة عباس قلیجلی، تهران: امیرکبیر. [44] کمالی سروستانی، کورش (1384). دانشنامة آثار تاریخی فارس، تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری. [45] کیائی، مهدخت؛ سلطانزاده، حسین؛ ارمغان، مریم؛ حیدری، علیاکبر (1397). «بازتاب تحول گفتمان جنسیتی دورۀ قاجار بر نظامهای فعالیتی و فضایی خانههای اعیانی (مطالعۀ موردی: خانههای اعیانی قزوین)»، پژوهشهای انسانشناسی ایران، دورة 8، ش 1، بهار و تابستان، ص52ـ66. [46] مستوفی، عبدالله (1360). شرح زندگانی من؛ تاریخ اجتماعی و اداری دورة قاجاریه، ج 1، تهران: زوار. [47] میبدی، رشیدالدین ابوالفضل (1361). کشفالاسرار و عدةالابرار، به اهتمام علیاصغر حکمت، چ3، ج5، تهران: امیرکبیر. [48] نجمی، ناصر (1375). تهران در یکصد سال پیش، چ2، تهران: ارغوان. [49] وبستر، راجر (1382). پیشدرآمدی بر مطالعة نظریة ادبی، ترجمة الهه دهنوی، تهران: روزنگار. [50] ورنر، کریستف (بیتا). «زنان واقف در تهران عهد قاجار»، میراث جاویدان، ترجمة نسیم مجیدی قهرودی، س7، ش 4، ص 115ـ122. [51] Basset, J. (1887). Persia, the Land of the Imams, London: Blackie & son. [52] Fehevvari, Geza. (2000). The art of the Islamic world in the Tareq Rajab museum, I.B. Tauvis & co. Ltd. London. [53] Wearden, J. & Baker, P., (2010). Iranian textile, United Kingdom: V&A Publishing.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 790 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 863 |