تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,502 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,118,044 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,223,854 |
کارکرد عنصر «فضاسازی» در خلق محتوای حماسی در «هفتخان اسفندیار» از شاهنامة فردوسی | ||
ادب فارسی | ||
مقاله 8، دوره 10، شماره 1 - شماره پیاپی 25، شهریور 1399، صفحه 147-169 اصل مقاله (664.98 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2020.303372.1708 | ||
نویسندگان | ||
اعظم حسین زاده صلاتی1؛ سیّدمهدی نوریان* 2؛ سیّدمرتضی هاشمی باباحیدری3 | ||
1دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اصفهان | ||
2استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اصفهان | ||
3دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه اصفهان | ||
چکیده | ||
در عرصۀ داستانپردازی معاصر، شناخت نوع ادبی یک اثر و ویژگیهای آن، به بررسی عناصر سازندۀ آن داستان منوط شده است. یکی از مهمّترین و تأثیرگذارترین این عناصر، عنصر «فضاسازی» است. بهرهگیریِ مناسب از عنصر فضاسازی، بهویژه در آثار حماسی، اهمّیّت خاصّی دارد؛ زیرا شاعر حماسی از طریق آن میتواند فضای حاکم بر اثر را به خواننده منتقل سازد. در این پژوهش، عوامل مؤثّر در فضاسازی و خلق محتوای حماسی، با تکیه بر داستان «هفتخان اسفندیار» از شاهنامۀ فردوسی بررسی و معرّفی میشود؛ چون با درنظرگرفتن قدرت حکیم طوس در سرودن حماسۀ ملّی ایران، برای شناخت ویژگیهای نوع ادبی حماسی، بررسی داستانهای شاهنامه ضروری به نظر میرسد. فردوسی در هفتخان اسفندیار، با بهرهگیری از عنصر «خرق عادت» در قالب نیروهای آسمانی، عناصر زمینی و طبیعی و امور جادویی؛ فضا و محتوایی متناسب با روح حماسه را خلق کرده است. همچنین نمایش دلاوریهای «اسفندیار» در گذر از هفتخان، به یاریِ «اغراق»، بهعنوان جزء جداییناپذیر حماسه، باعث پررنگشدن فضایِ حماسیِ داستان شده است. در این داستان اغراقها گاه به صورت مستقیم و گاه در قالب تشبیه، استعاره، مفاهیم کنایی و یا در سیاق کلام، به تلقین روح حماسیِ داستان منجر شده و استفادۀ بهجای فردوسی از این آرایهها در کنار خوارق عادات، در ایجاد محتوای حماسی هفتخان اسفندیار نقش بسزایی داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
فضاسازی؛ محتوای حماسی؛ خرق عادت؛ اغراق؛ هفتخان اسفندیار | ||
مراجع | ||
آقاحسینی، حسین و محبوبه همّتیان (1394)، نگاهی تحلیلی به علم بیان، تهران، سمت. آیدنلو، سجاد (1379)، «اسفندیار و رویینتنی»، شعر، ش 28، ص42-47. ـــــــــــــ (1388)، «هفتخانِ پهلوان»، نشریّۀ دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش26/23، ص1-27. ارسطو (1343)، بوطیقا، ترجمة عبدالحسین زرّینکوب، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. امیدسالار، محمود (1381)، جستارهای شاهنامهشناسی، تهران، بنیاد موقوفات دکتر افشار. اسلامینُدوشن، محمّدعلی (1349)، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران، ابن سینا. اسماعیللو، صدیقه (1384)، چگونه داستان بنویسیم، چ2، تهران، نگاه. بازرگان، محمّدنوید و زهرا فرجنژاد فرهنگ (1393)، «بررسی خوارق عادات یا خلافآمد عادتها در حماسه»، ادب حماسی، ش 10/18، ص43-76. بیدمشکی، مریم (1383)، «مُهر مِهر بر هفتخان رستم»، کتاب ماه هنر، آذر و دی، ص 114-124. پارساپور، زهرا (1383)، مقایسة زبان حماسی و غنایی (با تکیه بر خسرو و شیرین و اسکندرنامة نظامی)، تهران، دانشگاه تهران. جعفری، اسدالله (1389)، نامۀ باستان در بوتۀ داستان، تهران، علمی و فرهنگی. خالقیمطلق، جلال (1386)، حماسه؛ پدیدهشناسی تطبیقی شعر پهلوانی، تهران، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. رستگار فسایی، منصور (1369)، تصویرآفرینی در شاهنامۀ فردوسی، شیراز، دانشگاه شیراز. سرامی، قدمعلی (1388)، از رنگ گل تا رنج خار، تهران، علمی و فرهنگی. سرکاراتی، بهمن (1378)، سایههای شکارشده، تهران، قطره. شایگانفر، محمّدرضا (1394)، «حماسه»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج21، تهران، دائرةالمعارفبزرگ اسلامی، ص 328-333. شفیعیکدکنی، محمّدرضا (1352)، «انواع ادبی و شعر فارسی»، خرد و کوشش، ش 11و12، ص96-119. ـــــــــــــ (1393)، صور خیال در شعر فارسی، تهران، آگه. شمیسا، سیروس (1381)، انواع ادبی، تهران، فردوس. ـــــــــــــ (1370)، بیان، تهران، فردوس. صفا، ذبیحالله (1333)، حماسهسرایی در ایران، تهران، امیرکبیر. عبداللهزاده برزو، راحله و محمّد ریحانی (1396)، «نقد کهنالگویی سفر قهرمان در داستان هفتخان اسفندیار بر اساس نظریۀ ژوزف کمپبل»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، ش 1/23، ص71-88. فردوسی، ابوالقاسم (1393)، شاهنامه (دفتر پنجم)، چاپ جلال خالقیمطلق، تهران، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. فروزانفر، بدیعالزمان (1369)، سخن و سخنوران، چ4، تهران، خوارزمی. فشارکی، محمّد (1379)، نقد بدیع، تهران، سمت. قلیزاده، خسرو و سحر نوبختفرد (1393)، «بررسی روند تکامل شخصیّت قهرمان در هفتخان رستم و اسفندیار بر اساس نظریۀ یونگ»، زبان و ادبیّات فارسی، ش22/77، ص237-270. کزازی، میرجلالالدّین (1376)، رؤیا، حماسه، اسطوره، تهران، سعدی. مختاری، محمّد (1369)، اسطورۀ زال؛ تبلور تضاد و وحدت در حماسۀ ملّی، تهران، آگه. ـــــــــــــ (1379)، حماسه در رمز و راز ملّی، تهران، توس. مستور، مصطفی (1379)، مبانی داستان کوتاه، تهران، مرکز. مسکوب، شاهرخ (1374)، تن پهلوان و روان خردمند، تهران، طرح نو. مشهور، پرویندخت (1378)، «هفتخوان یا هفتخان رستم و برجستگیهای این رزمنامه»، شعر، سال چهارم، ش 13، ص 172-179. مؤتمن، زینالعابدین (1371)، تحوّل شعر فارسی، تهران، طهوری. نصراصفهانی، محمّدرضا و طیبه جعفری (1388)، «کنون زین سپس هفتخان آورم ... (رویکردی روانشناختی به هفتخان رستم و اسفندیار)»، زبان و ادب فارسی (گوهر گویا)، سال سوم، ش4/12، 133-156. واحددوست، مهوش (1379)، نهادینههای اساطیری در شاهنامه، تهران، سروش. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 525 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 414 |