تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,502 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,118,045 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,223,856 |
کبوترخانه های ایران و ترکیه: نگرشی تطبیقی بر نحوه کارکرد و جایگاه آنها در فرهنگ بومی منطقه | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
مقاله 4، دوره 10، شماره 2، بهمن 1399، صفحه 67-89 اصل مقاله (1.82 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2020.309312.902 | ||
نویسنده | ||
یداله حیدری باباکمال* | ||
استادیار گروه باستان شناسی دانشکده حفاظت آثار فرهنگی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران. | ||
چکیده | ||
کبوترخانه یکی از مهم ترین بناهای بومی ایران و ترکیه در رابطه با کشاورزی سنتی بوده که اهمیت و جایگاه آن در فرهنگ غنی دو کشور ناشناخته مانده است. بیشترین فراوانی کبوترخانه ها در ایران در استان اصفهان و مربوط به دوره های صفوی تا قاجار و در کشور ترکیه در آناتولی مرکزی و مربوط به دوره عثمانی است. کبوترخانه های ایران صرفاً به منظور تولید کود جهت تقویت زمین های کشاورزی ساخته می شدند؛ اما کبوترخانه های ترکیه علاوه بر تولید کود، با هدف تولید گوشت و با توجه به نیترات پتاسیم موجود در فضله کبوتر از آن جهت تهیه باروت در سلاح های گرم و تجارت آن به کشورهای اروپایی هم استفاده میشده است. از آنجاییکه ساخت این کبوترخانه ها تقریباً همزمان با کبوترخانه های ایران است، مطالعه تطبیقی آنها با نمونه های ایران از نظر الگوی پراکنش، عملکرد، اهداف ساخت، قدمت و ویژگی های معماری ضروری به نظر می رسد. بر مبنای ضرورت یادشده، مهم ترین سؤال پژوهش این است؛ از منظر مطالعات تطبیقی وجوه تشابه و افتراق کبوترخانه های ایران و ترکیه و تأثیر و تأثر آنها بر هم طی چند سده اخیر چیست؟ همچنین هدف پژوهش حاضر، بررسی اهمیت بناهای مذکور در دو کشور ایران و ترکیه با توجه به مناسبات سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی منطقه و تعیین نقش آنها در ابعاد مختلف زندگی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. نتـایج پژوهش نشان می دهد که شرایط زیست محیطی مناسب نقش قابل توجهی در استقرار، تنوع شکلی، مصالح به کار رفته و اهداف ساخت کبوترخانه های دو کشور داشته است. کبوترخانه های ترکیه به اشکال مربع، مستطیل، با پایه مدور یا بیضی (دو قسـمتی زیر و بالای زمین) با مصـالح سنـگی، خـشتی و یا در دل صخره های سنگی و به دور از مزارع سـاخته شدهاند؛ اما کبوترخانه های ایران عموماً خشـتی، بزرگتر از نمونه های ترکیه و در میان مزارع دشتها و کنار رودخانه ها و به اشکال مدور و در برخی موارد مستطیلی (گلپایگان، خوانسار، خمین و میاندوآب) طراحی شده اند. | ||
کلیدواژهها | ||
کبوترخانه؛ ایران؛ ترکیه؛ معماری بومی؛ کارکرد؛ مطالعات تطبیقی | ||
مراجع | ||
آزاد، میترا، 1389، «کبوترخانه استفستانج؛ شاهکار ترکیب خشت و چوب در معماری روستایی ایران»، نشریه میراث ملی، شمارۀ 4، صص 6ـ15. اسدیطوسی، ابونصر علی بن احمد بن منصور، 1356،لغت فرس، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، طهوری. اسکوراسیکه، فسطیوس، 1388، ورزنامه، تدوین حسن عاطفی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. انصاری، عاطفه، 1392، طرح مرمت کبوترخانه میرزا احمد و طراحی محوطۀ گردشگری، گَوَرت (اصفهان)، پایاننامه منتشرنشده کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی، دانشکدۀ حفاظت و مرمت دانشگاۀ هنر اصفهان. بیرجندی، عبدالعلی، 1387، معرفت فلاحت (دوازده باب کشاورزی)، به تدوین ایرج افشار، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب. بیزلی، الیزابت، 1345، کبوترخانههای اصفهان، ترجمۀ مهندس کسائیان، اصفهان، آرشیو دفتر حفاظت آثار باستانی. بیزلی، الیزابت، 1374، مجموعۀ مقالات هنرهای ایران، زیر نظر رونالد دبلیو فریه، ترجمۀ پرویز مرزبان، صص 109ـ 118، تهران، نشر و پژوهش فرزان. تبریزی، محمدحسین،1336، برهان قاطع، به کوشش م. سعیدیپور، جلد دوم، تهران، خرد نیما. جابری انصاری، حاج میرزا حسنخان، 1358، تاریخ اصفهان (بخش نخست)، به اهتمام جمشید مظاهری، اصفهان، بینا. حوریزاد، امیر،1393، گونهشناسی کبوترخانههای استان اصفهان از نظر فرم و مطالعه تأثیر آن بر پایداری سازهای، پایاننامه کارشناسی ارشد معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان. حیدری باباکمال، یداله،1394، «کبوترخانههای گلپایگان و خوانسار: نگرشی بر اهمیت تاریخی و فرهنگی آنها در دورۀ قاجار»، مطالعات تاریخ فرهنگی، دورۀ7، شمارۀ 26، صص 61ـ92. خاقانی شروانی، افضلالدین بدیلبن علی،1338، دیوان خاقانی شروانی، به تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران، زوار. خانمحمدی، بهروز و صدرایی، علی،1392، «پژوهشی در کبوترخانههای میاندوآب»، اثر، شمارۀ 63، صص 2ـ16. دنیسری، شمسالدین محمد بن امینالدین ایوب،1350، نوادر التبادر لتحفه البهادر، به کوشش محمدتقی دانشپژوه، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. رنجبر، پریسا، 1393، بررسی کبوترخانههای چندقلو: مطالعه موردی شهرستانهای فلاورجان و مبارکه استان اصفهان، پایاننامۀ منتشرنشده کارشناسی ارشد باستانشناسی، دانشگاه شهرکرد. ستارنژاد، سعید، عزیزی، شیما و همتی آرقون، توحید، 1396، «پژوهشی در کبوترخانه صخرهکند روستای تازهکند قشلاق؛ شهرستان مراغه»، دوماهنامۀ پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال دوم، شمارۀ ششم (پیاپی هشت)، صص 127ـ142. سروری کاشانی، محمدقاسم بن حاجی محمد، 1341، مجمعالفرس، به کوشش محمد دبیر سیاقی، جلد سوم، تهران، علمی. ضرغامی، اسماعیل، اخوت، هانیه، عظمتی، حمیدرضا، 1391، «گونهشناسی کالبدی و سازهای بناهای عامالمنفعه روستایی در اصفهان و آناتولی مرکزی (نمونه مورد بررسی بنای کبوترخانهها)»، مجله مسکن و محیط روستا، شمارۀ 137، صص 37ـ52. فرهادی، مرتضی، 1372، کبوترخانههای ایران؛ اعجاز معماری و خلاقیت در کار کشاورزی، ایران زمین، سال دوم، شمارۀ 3 و 4، معاونت امور سیاحتی و زیارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. فرهادی، مرتضی، 1369، نامه کمره، جلد دوم (چند برش در فرهنگ کشاورزی و دامداری شهرستان کمره)،تهران، امیرکبیر. فرهادی، مرتضی، 1372، «کبوترخانههای اصفهان در منابع خارجی»، مجلۀ باستانشناسی و تاریخ، سال هشتم، شمارۀ 15، صص 38 ـ 47. قزوینی، زکریا بن محمد بن محمود المکمونی، 1361، عجایبالمخلوقات، چاپ دوم، تدوین نصراله صبوحی، تهران، کتابخانه مرکزی. کاخکی، سعید هادیزاده،1381، تعامل با طبیعت (طراحی باغ کبوترخانه در پارک جمشیدیه تهران)، پایاننامه منتشرنشده کارشناسی ارشد معماری، تهران، دانشگاه تهران، گروه معماری دانشکدۀ هنرهای زیبا. گوهربین، صادق، 1337، فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی معنوی جلالالدین محمد بن حسین بلخی، تهران، دانشگاه تهران. محمودیان، محمد و چیتساز، علی، 1379، برجهای کبوتر اصفهان، اصفهان، نشر گلها. مولانا، جلالالدین محمد بلخی، 1381،کلیات شمـس تـبریزی (مطابق نـسخه تصحیحشده استاد بدیعالزمان فروزانفر)، تهران، مهتاب. میرمحمدی، حمیدرضا،1380، سیری در تاریخ و جغرافیای گلپایگان، قم، کنگره بزرگداشت علمای گلپایگان. نخجوانی، شمسالدین محمد بن هندوشاه، 1355، صحاحالفرس (فرهنگ لغات فارسی از قرن هشتم هـ. ق)، به کوشش عبدالعلی طاعتی، تهران، بنگاۀ ترجمه و نشر کتاب. نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر،1351، تاریخ بخارا،ترجمۀ ابونصر احمد بن نصر قبادی، به تصحیح محمدعلی مدرس زنوزی، محمد بنزُفَربن عمر، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. نفیسی، علیاکبر، (ناظمالاطبا)،1343، فرهنگ نفیسی، ج چهارم، تهران، خیام. هروی، قاسم بن یوسف ابونصر،1346، ارشادالزراعه، به اهتمام محمد مشیری، تهران، دانشگاه تهران. همدانی، رشیدالدین فضلاله،1368، آثار و احیاء، تدوین منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی. همدانی، رشیدالدین فضلاله، 1368، جامعالتواریخ (تاریخ مبارک غازانی)، به سعی و اهتمام کارل یان، اصفهان، پرسش. همدانی، محمد بن محمود بن احمد،1375، عجایبالمخلوقات و غرایبالموجودات، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، نشر مرکز. Akay, F., 2004, “Bird Houses”, Skylife, No.4, pp. 108-114. Altintas, M.E., 2001, “Kayseri ve Civarmda Bulunan Ku Evleri, V.Ortac; ag ve Turk Donemi Kazi ve Arestirmslen Sempozyumu Bildiriler”, Hacettepe Oniversitesi, Sanat Tarihi Bolumu, 4, Pp. 337-351. Amirkhani, A., 2010,“Ancient Pigeon Houses: Remarkable Example of the Asian Culture Crystallized in the Architecture of Iran and Central Anatolia”, Asian Culture and History, Vol. 2, No. 2, pp. 45-57. Ansari, A., & Bani, D. H., 2014, Dovecots: tourist attraction of Isfahan villages. Scientific Journal of Pure and Applied Sciences, 3(7) 654-668. Barista, H. Ö., 2000, Osmanli Imparatorlugu Dönemi Istanbul’dan Kus Evleri, Kültür Bakanligi Yayinlari, Ankara. Beazley, E., 1966, “The Pigeon Towers of Isfahan”, Iran, Journal of the British Institue of Persian Studies, the British Academy, Burlington Gardens, London, Vol.IV. pp. 105-109. ـــــــــــــــــــــــ, 1977. Some vernacular buildings of the Iranian plateau. Iran, 15(1), 89-102. Beysanoglu, S., 1982, ‘Watermelon and pigeon in the folklore of Diyarbakır’, Ziya Gokalp Journal, 5, pp.17–37. Buyukmihci, G. 2006. 19. Yüzyıl Anadolu’sunda Günümüze Yansıyan Özgün Bir Tarımsal Ticaret Yapısı: Güvercinlikler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(21), 97-119. Cook, O.A., 1920, A Book of Dovecote, By: T.N. Foulis in London, Edinburgh and Boston. Çoragan Karakaya, N., 2014. Kayserinin Gesi Beldesi Kucuk Burunguz (Subasi) Koyu Ile Agirnas Vadisindeki Bizans Donemine Ait Sivil-Ziari Kaya Yapilari. Electronic Turkish Studies, 9(10).Pp. 335 -358. Dewan, M.l, 1955. Towers and Pigeon in Iran, World Crops, March 1955. Husselman, Elinor M., 1984, “The Dovecotes of Karanis”, Transactions and Proceedings of the American Philological Association, Vol. 84. pp. 81-91. Imamoglu, V. 2001. Kayseri Bag Evleri (Vineyard Houses of Kayseri), Is Bankasi Yayinlari, Ankara. İmamoğlu, V., Korumaz, M., & İmamoğlu, Ç. 2005. A fantasy in Central Anatolian architectural heritage: Dove cotes and towers in Kayseri. METU JFA, 2(22), 79-90. İnceköse, Ü., 2019. Dovecotes in Kayabağ village: an assessment of landscape and architectural characteristics. Journal of Architectural Conservation, 1-21. Iscen, Y., 2008, Cappadocia Pigeon Cotes, Website: Turkish Tumblers, Turkey, Available at http://www.Turkishtumblers.com/Capadociacotes.htm, Access Date decemer 2013. Kakish, R., 2012, Evidence for dove breeding in the Iron Age: A newly discovered dovecote at Ain al-Baida/Amman. Jordan Journal for History and Archaeology, 165(738), 1-38. Korumaz, M., 2002, Korunmasi Gereken Bir Yapi Dokusu, Kayseri Giivercinlikleri, 6. Ortac; Ag ve Turk Donemi Kazi Sonucleri ve Sanat Tehrihi Arestirmeleri Bilgi Soleni, Erciyes Oniversitesi, Kayseri. Önge, Y., 1977, Mimar Gözü ile Kus Evleri, Kültür Sanat Dergisi, 1; 86-91 Tekin, Ç. & Oğuz, C. Z., 2013, Traces of birdhouse tradition in Anatolia. International Journal of Architectural and Environmental Engineering, 7(4), 322-328. Tibet, E. E., 2018, The sentient ecology of Cappadocia: dovecote paintings, pigeons, vineyards, cave dwellers and fairy chimneys. Biodiversity, 19(3-4), 225-236. Türkmen K., 2000, Kayseri’ye özgü bir yapı türü güvercinlik. Sanatsal Mozaik, 4,102-105. Spandl, k., 1998, “Exploring the Round Houses of Doves”, British Archeology Magazine Logo, No. 35. Pp.1-8. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 970 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 821 |