پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,105,090 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,210,661 |
نگرشی تحلیلی ـ انتقادی بر اسناد تاریخی «نمایش سایه» در سرزمینهای اسلامی؛ مطالعه موردی: مصر و شام | ||
| پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
| دوره 53، شماره 1، شهریور 1399، صفحه 95-116 اصل مقاله (209.83 K) | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2020.291025.654073 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه اشراقی* 1؛ نرگس گنجی2 | ||
| 1پژوهشگر پسادکترای زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اصفهان | ||
| 2دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه اصفهان | ||
| چکیده | ||
| نمایش سایه، گونهای از نمایشهای عامیانه است که در سده‌های نخستین و میانه سابقه‌ای دیرینه داشته است. از آنجا که مورخان در قرون گذشته، به ادبیات و هنر عامیانه اهمیت چندانی نشان نمی‌دادند، اینک اطلاعات کافی دربارۀ این هنر نمایشی در دست نیست. در پژوهش حاضر با شیوۀ اسنادی ـ تحلیلی ـ انتقادی، دیرینگی نمایش سایه و سیر آن از روزگاران کهن تا قرن 9 ق بررسی خواهد شد و با تتبع در منابع تاریخی و نقد آراء پژوهشگران، می‌کوشیم پرده از جنبههای پنهان این هنر برگیریم. بنابر یکی از مهمترین یافتهها، کهنترین سند موجود حاکی از آشنایی در دورۀ اسلامی با نمایش سایه، بیتی از ابونواس (146ـ198ق) است که نشان میدهد دیرینگی این هنر ـ برخلاف تصور بیشتر پژوهشگران ـ به قرن 2ق بازمیگردد. بر مبنای اسناد تاریخی بررسیشده در این پژوهش، هنر نمایش سایه در روزگار فاطمیان و مملوکیان مصر رواج تمام داشته است. «خَیال» در ادبیات نمایشی، اصطلاحی کلی بوده و افزون بر نمایش سایه، بر «خیمهشببازی» و «تقلید» نیز دلالت داشته و همین موضوع، برخی پژوهشگران را در تحلیل اسناد تاریخی هنرهای نمایشی به اشتباه افکنده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نمایش عامیانه؛ نمایش سایه؛ سرزمینهای عربی | ||
| مراجع | ||
|
آذرنوش، آذرتاش، تاریخ چوگان در ایران و سرزمینهای عربی، تهران: ماهی. 1392ش. ابن إیاس، محمد بن احمد، بدائع الزهور فی وقائع الدهور، مکة: مکتبة دار الباز، د.ت. ابن جوزی، ابو الفرج، المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق. ابن الحاج، ابو عبد الله، المدخل، القاهرة: مکتبة دار التراث، د.ت. ابن حجة حموی، تقی الدین، ثمرات الأوراق، بیروت: المکتبة العصریة، 1426ق. ابن خلکان، ابو العباس، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، تحقیق: إحسان عباس، بیروت: دارصادر، 1414ق. ابن شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، تحقیق: إحسان عباس، بیروت: دار صادر، 1974م. ابن هیثم، الحسن، کتاب المناظر، تحقیق: عبد الحمید صبره، الکویت: المجلس الوطنی للثقافة و الفنون والآداب، 1983م. ابو نواس، الحسن بن هانی، دیوان، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1423ق. التونجی، محمد، المعجم المفصّل فی الأدب، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1419ق. امین، احمد، قاموس العادات و التقالید و التعابیر المصریة، القاهرة: الهنداوی، 2013م. بیضایی، بهرام، نمایش در ایران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، 1392ش. تیمور پاشا، احمد، خیال الظلّ و اللعب و التماثیل المصورة عند العرب، القاهرة: لجنة نشر المؤلفات التیموریة، 1376ق. ثروت عُکاشة، موسوعة التصویر الإسلامی، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون، 2001م. حافظ شیرازی، شمسالدین محمد، دیوان، اهتمام: محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوّار، 1390ش. حمادة، إبراهیم، خیال الظل و تمثیلات ابن دانیال، القاهرة: المؤسسة المصریة العامة للتألیف و الترجمة والطباعة والنشر، 1961م. داعیالاسلام، محمدعلی، فرهنگ نظام، تهران: دانش، 1362ش. ذهبی، شمس الدین، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق: عمر تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی، 1418ق. راعی، علی، المسرح فی الوطن العربی، الکویت: عالم المعرفة، 1978م. رزق، عاصم محمّد، خانقاوات الصوفیة فی مصر، القاهرة: مدبولی، 1997م. زبیدی، سید محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، الکویت: المجلس الوطنی للثقافة والفنون والآداب، 1422ق. زرکلی، خیر الدین، الأعلام، بیروت: دار العلم للملایین، 2002م. زریابخویی، عبّاس، آیینه جام، تهران: علمی، 1374ش. سخاوی، محمد بن عبد الرحمن، التبر المسبوک فی ذیل السلوک، القاهرة: دار الکتب والوثائق القومیة، 1426ق. سعد، فاروق، خیال الظل العربی، بیروت: شرکة المطبوعات للتوزیع والنشر، 1993م. شابشتی، ابو الحسن، الدیارات، بیروت: دار الرائد العربی، 1406ق. صالح، حسن محمد، التشیع المصری الفاطمی، بیروت: دار الحجة البیضاء، 1428ق. ضیف، شوقی، فی الشعر و الفکاهة فی مصر، القاهرة: دار المعارف، 1999م. عبد المنعم، محمد، المسرح السیاسی، القاهرة: دار المعارف، 2017م. الغزولی، علی بن عبد الله، مطالع البدور فی منازل السرور، إدارة الوطن، 1299ق. غفاری، مژگان؛ و علیرضا اشتری تفرشی، «خیال الظل»، دانشنامه جهان اسلام، تهران: بنیاد دائره المعارف اسلامی، 1375ش. فروخ، عمر، تاریخ الأدب العربی، بیروت: دار العلم للملایین، 1989م. متز، آدام، الحضارة الإسلامیة فی القرن الرابع الهجری، ترجمة: محمد أبو ریده، بیروت: دار الکتاب العربی، د.ت. المسبّحی، عز الملک، لطائف الحکمة، القاهرة: بولاق، 1288ق. المقریزی، تقی الدین، اتّعاظ الحنفاء بأخبار الأئمة الفاطمیین الخلفا، القاهرة، 1416ق. همو، المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار، المعروف بالخِطط المقریزیة، القاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة، 1987م / تصحیح: کاستون ویت، القاهرة: د ن، 1923م. همو، السلوک لمعرفة دول الملوک، تحقیق: محمد عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1418ق. نصار، لطفی أحمد، وسائل الترفیه فی عصر سلاطین الممالیک فی مصر، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتّاب، 1999م. وهبه، مجدی و کامل مهندس، معجم المصطلحات العربیة فی اللغة والأدب، بیروت: مکتبة لبنان، 1984م. نیز: Badawi, M. M, Medieval Arabic Drama: Ibn Daniyal, Journal of Arabic Literature, Vol 13, pp 83 – 107, 1982
Banham, Martin, A History of Theatre in Africa, UK: Cambridge University Press, 2004.
Buturvić, Amila, Sociology of Popular Drama in Mediaeval Egypt: Ibn Daniyal and his Shadow Play, PhD Dissertation, McGill University, Montreal, 1993.
Kahle, Paul, »The Arabic Shadow Play in Egypt«, The journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, No 1, pp 21 – 34, 1940.
Landau, Jacob, M, Studies in the Arab Theater and Cinema, England: Philadelphia, 1958.
Ibid, »Khayal Al-Zill«, The Encyclopedia of Islam, Leiden: Brill, 1997.
Moreh, Shmuel, The Shadow Play (Khayal al-Zill) in Light of Arabic Literature, Journal of Arabic Literature, Vol: 18, pp 46 – 61, 1987.
Ibid, Live Theatre and Dramatic Literature in the Medieval Arab World, New York: New York University Press, 1992.
Quatremère, M, Histoire des Sultans Mamlouks de l'Égypte, Paris: Oriental Translation Fund, 1845.
Al-Sheddi, Baker, The Roots of Arabic Theatre, A Thesis Submitted for the Degree of Doctor of Philosophy, University of Durham, 1997.
Von Grunebaum, Gustav, Muhammadan Festivals, London: Curzon Press, 1976. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 559 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 342 |
||