تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,095,674 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,202,119 |
از تلاش برای ائتلاف تا تیرگی مناسبات؛ تحول روابط ایران و روسیه در سدۀ هفدهم | ||
مطالعات اوراسیای مرکزی | ||
مقاله 6، دوره 13، شماره 1، فروردین 1399، صفحه 91-116 اصل مقاله (680.72 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jcep.2020.297111.449900 | ||
نویسندگان | ||
منصور صفت گل1؛ سید مهدی حسینی تقی آباد* 2 | ||
1استاد تاریخ، دانشگاه تهران | ||
2دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی، دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
فرایند همسایگی ایران و روسیه در نیمۀ سدۀ شانزدهم آغاز و تا اواخر همان سده عملی شد. در این فاصله دو طرف دیپلماسی را با پشتوانۀ دشمنان مشترک و انگیزههای تجاری بهکار گرفتند. از دهههای نخست همسایگی نشانههای توسعهطلبی روسها در زمینهای قفقازی ایران آشکار شد. قلمروی که در بخش عمدۀ دورۀ یادشده در اشغال عثمانی بود. در نیمۀ اول سدۀ هفدهم با بازیابی حاکمیت ایران بر قلمرو قفقازیاش و تداوم تکاپوهای روسیه در رخنه به داغستان و گرجستان، ظرفیتهای تنش آشکار شد. با این حال، توازن قوای دو طرف مانع بحرانیشدن شرایط بود. این وضعیت تا قدرتگیری پتر در واپسین سالهای سدۀ هفدهم ادامه داشت. در این نوشتار کوشیدیم که تحول روابط ایران و روسیه از تلاش برای همکاری نظامی تا بروز درگیریهای مستقیم و غیرمستقیم در سدۀ هفدهم را بررسی کنیم. روش نوشتار، توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای تحلیل دادههای استخراجشده از منابع دستاول و پژوهشهای معتبر است. در این نوشتار میکوشیم به این پرسش پاسخ دهیم که چرا در فرایند شکلگیری روابط ایران و روسیه با وجود پیشرانهای همکاری، ظرفیتهای تنش بهبروز درگیریهایی بین دو طرف منجر شد؟ نتیجۀ این بررسی نشان میدهد که روسیه درسدۀ هفدهم قدرت رویارویی مستقیم با ایران را نداشت. در نتیجه، در حاشیۀ خزر از تحرکهای آزاردهنده اتباع خویش بهویژه قزاقهای دُن بهره میبرد و در موضوعهای قفقازی نیز با برقراری ارتباط و جذب حاکمان محلی، بهویژه ناراضیها از ایران و قلعهسازی در زمینهای حائل بین قلمرو خویش و ایران مشغول پیشروی بود. هدف اصلی روسیه تسلط بر بخش راهبردی راهروی شمال ـ جنوب در دریا و خشکی بود. | ||
کلیدواژهها | ||
ایران صفوی؛ داغستان؛ دریای خزر؛ روسیۀ تزاری؛ قزاقهای دُن؛ قفقاز؛ گرجستان | ||
مراجع | ||
Anchabadze, Zaza (2014), European Georgia; Ethnogeopolitics in Caucasus and Ethnogenetical History of Europe, Tbilisi.
Andreeva, Elena (2010), Russia and Iran in the Great Game: Travelogues and Orientalism, Translated by Elaheh Koolaee and Mohammad Kazem Shojaei, Tehran: University of Tehran Press [in Persian].
Chardin, Jean (1996), Chardin Travelogue, Translated by Eghbal Yaghmaei, Vol. 5, Tehran: Toos [in Persian].
Chensiner, Robert and Magomedkhan Magomedkhanov (1992),“Persian Exports to Russia from the Sixteenth to the Nineteenth Century”, Iran, Vol. 30, pp. 123-130.
Contarini, Ambrogio (2002), Amrogion Contarini Travelogue, in Venetian Travelogues in Iran: Six Travelogues, Translated by Manouchehr Amini, pp. 123-196, Tehran: Kharazmi [in Persian].
Duczeko, Wladyslaw (2004), Viking Rus: Studies on the Presence of Scandinavians in Eastern Europe, Brill.
Flier, M. S. (2006), “Political Ideas and Rituals”, in: The Cambridge History of Russia, from Early Rus’ to 1689, Vol. 1, Edited by M. Perrie, Cambridge, pp. 387-408.
Gutmeyr, Dominik (2017), Borderland Orientalism or How the Savage Lost his Nobility: the Russian Perception of the Caucasus between 1817 and 1878, Studies on South East Europe, Edited by Karl Kaser, Vol. 19, Wein.
Jamalzadeh, Seyed Mohammad Ali (2005), History of Iranian – Russian Relations, Tehran: Sokhan [in Persian].
Kaempfer, Engelbert (1981), Kaempfer Travelogue, Translated by Keykavoos Jahandari, Tehran: Kharazmi [in Persian].
Khodarkovsky, Michael (2004), Russia’s Steppe Frontier: the Making of a Colonial Empire, 1500-1800, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
Khodarkovsky, Michael (2006), “The Non-Russian Subjects”, in: The Cambridge History of Russia, from Early Rus’ to 1689, Vol. 1, Edited by M. Perrie, Cambridge, pp. 520–538.
Koolaee, Elaheh and Maryam Nezami (2019), “Pan-Turkism, Construction of Identity and the Formation of the Republic of Azerbaijan (1890-1920)”, Central Eurasia Studies, Vol. 12, No. 2, pp. 459-478 [in Persian].
Kulagina, Ludmila and Yelena Dunayeva (2009), The History of Russia – Iran Borders Formation, Translated by Bahram Amirahmadian, Tehran: National Geographical Organization [in Persian].
Lockhart, Laurence (2004), The Fall of the Safavid Dynasty and Afghan Occupation of Persia, Translated by Esmaeil Dolatshahi, Tehran: Elmi Farhangi Publishing Co. [in Persian].
Logan, Donald F. (1992), The Vikings in History, Taylor and Francis.
Martin, Janet (1996), Medieval Russia: 980-1584, Cambridge University Press.
Mathee, Rudi (2012), Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan, I. B. Tauris.
Morshedloo, Javad (2018), “Oriental Studies and Georgraphical Discoveries in Favor of Colonial Strategy: the Case of Russian Colonial Policy in the Southern Caucasus”, Central Eurasia Studies, Vol. 11, No. 2, pp. 491-512 [in Persian].
Morshedloo, Javad (2019), “Russia’s Imperial Expansion and Geopolitical Change in the Global Situation of the Caspian Sea (1550-1800 A. D.)”, Central Eurasia Studies, Vol. 12, No. 2, pp. 497-518 [in Persian].
Olearius, Adam (1983), Travelogue of Adam Olearius, Section of Iran, Translated by Ahmad Behpour, Tehran: Ebtekar [in Persian].
Pavlov, A. P. and Maureen Perrie (2003), Ivan the Terrible, Pearson Education.
Rashtiani, Goodarz (2013), “Diplomacy in the Middle of the two Wars: General Yermelov’s Mission in Iran and its Outcomes”, Central Eurasia Studies, Vol. 6, No. 12, pp. 55-74 [in Persian].
Sanson (1967), Sanson Travelogue, Translated by Taghi Tafazzoli, Tehran: Ebn-e Sina [in Persian].
Savory R. M. (1986), “The Safavid Administrative System”, in: The Cambridge History of Iran, the Timurid and Safavid Periods, Vol. 6, Cambridge, pp. 351-372.
Sefat Gol, Mansour (2009), The Rise and Fall of Safavids, Tehran: Canoon-e Andisheh Javan [in Persian].
Sefat Gol, Mansour and Mohammad Bagher Vosoughi (2017), The Establishment of Ports and Maritime Organization of Iran Based on Historical Documents, Tehran: Ports and Maritime Organization [in Persian].
Tectander Von der Jabel, George (2009), Iter Persicvm (Travel to Iran), Translated by Mahmoud Tafazzoli, Tehran: Ketabsara [in Persian].
Vahid Ghazvini, Mohammad Taher (2004), Tarikh-e Jahan Araye Abbasi, Edited by Saeid Mir Mohammad Sadegh, Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies [in Persian].
Kирокосьян, M. (2007), Пираты Kаспийского Mоря, Aстрахань: Чилим.
Кораев, Т. К. (2015), “Московская Русь и Сафавидский Иран в Прикаспии XVI–XVII вв.: Cоседство, Cоперничество, Cосуществование”, Исторический Вестник, Россия и Исламский Мир, Том 11 [158], Под Общей Редакцией Д. Р. Жантиева, Москва, с. 154–199.
Магарамов, Ш. А. (2013), “Западно-Прикаспийские Oбласти в Русско-Персидских Дипломатических Отношениях на Рубеже XVI – XVII вв.”, Вестник Института ИАЭ, № 3, с. 5–12.
Малькова. Л. (ред.) (1968), Записки Иностранцев о Восстании Степана Разина, Ленинград: Наука.
Сеидова, Гюльшан (2007), Азербайджан во Взаимоотношениях Сефевидской Империи и Русского Государства в ХVII веке (по Русским Источникам), Баку: Нурлан.
Чертанов, Максим (2016), Степан Разин, Редактор Е. В. Смирнова, Серия: Жизнь Замечательных Людей, Москва: Молодая Гвардия. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 871 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 572 |