تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,036 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,504,622 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,768,679 |
بازپژوهی معنای تغییر احکام شرعی و عوامل مؤثر بر آن | ||
فقه و مبانی حقوق اسلامی | ||
دوره 52، شماره 2، اسفند 1398، صفحه 333-352 اصل مقاله (259.87 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2020.294189.668843 | ||
نویسندگان | ||
محمدجواد سلمانپور1؛ مهدی حمیدی* 2 | ||
1دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه شیراز | ||
2دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
بحث از امکان و چگونگی تغییر احکام فقهی در دهههای اخیر مورد توجه جریانهای فکری مختلفی قرار گرفته و متفکرانی با مبانی و انگیزههای متباین به آن پرداختهاند. مسئلهی اساسی در این تحقیق، تبیین دقیق معنای «تغییر حکم» و تحلیل سازکارهای وقوعِ آن است؛ به گونهای که روشن شود آیا این نامگذاری، دقیق و حقیقی است یا تسامحی و مجازی؟ آثار نامطلوب برداشتهای نادرست از معنا و عوامل تغییر احکام، به ویژه شبههی موقتی بودن احکام شرعی، ضرورت تحقیق در این مورد را روشن میسازد. طبق نتایج به دستآمده، عواملی چون تغییر ماهوی موضوع، تغییر اوصاف موضوع، تغییر عنوان مأخوذ در موضوع، تغییر علت حکم و... می توانند ـ اصطلاحاً ـ منجر به تغییر حکم شوند؛ البته تمام این عوامل تحت عنوان جامع «تغییر موضوع» قرار دارند. بر این اساس، اصطلاح تغییر احکام دارای تسامح است و آنچه در واقع رخ میدهد این است که همهی احکام ثابت شرع در پی تحقق کامل موضوع خود فعلیت مییابند و با خلل یافتن موضوع، حکمِ قبل از فعلیت افتاده و حکم ثابت دیگری فعلیت مییابد. نتیجهی یاد شده افزون بر کاربرد کلامی در پاسخگویی به برخی شبهات، درک روشنتری را از همپوشانی تغییر حکم و تغییر موضوع، فراروی پژوهشگران قرار میدهد. | ||
کلیدواژهها | ||
تغییر حکم؛ تغییر موضوع؛ موضوعِ حکم؛ فعلیت حکم | ||
مراجع | ||
[1] آقامهدوی، اصغر (1387). «تحلیلی بر تغییر نظام حاکم بر موضوع احکام از دیدگاه امام خمینی»، پژوهشنامهی متین، تهران، سال10، شماره39، صص93-118. [2] اخوان کاظمی، بهرام (1387). «امام خمینی و مقولهی نوآوری در فقه سیاسی»، حکومت اسلامی، قم، سال13، شماره49، صص5-34. [3] اراکی، محسن (1380). «نقش تحولات اجتماعی در نظریات فقهی»، حکومت اسلامی، قم، سال6، شماره19، صص125-136. [4] انصاری، مرتضی ابن محمد امین (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگرهی جهانی بزرگداشت شیخ انصاری. [5] بهجت، محمدتقی (1428ق). استفتاءات. قم، دفتر آیتا... بهجت. [6] جعفری، محمدتقی (1371). «ریشه های اساسی ثابتها و ارتباط آنها با متغیرها 1»، کیهان فرهنگی، تهران، سال9، شماره92، صص16-19. [7] جمعی از پژوهشگران زیر نظر آیت ا... سیدمحمود شاهرودی (1426ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام. قم، موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السلام. [8] حاجعلی، فریبا (1381). «ثوابت و متغیرات در احکام»، فقه و حقوق خانواده، تهران، سال7، شماره28، صص96-128. [9] خمینی، سید روحا... (1422ق). استفتاءات. قم، دفتر انتشارات اسلامى. [10] خمینی، سید روحا... (بیتا). صحیفهی امام. بیجا، مؤسسهی تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره. [11] رحیمی، مرتضی (1386). «ثبات و تغییر در احکام»، فصلنامهی دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی، شهرکرد، سال2، شماره6 و 7، صص55-83. [12] رحیمیان، سعید (1379). فقه و زمان. شیراز، انتشارات نوید. [13] شهید صدر، سیدمحمدباقر (1424)، اقتصادنا. قم، مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر. [14] صافی گلپایگانی، لطف ا... (1412ق). الاحکام الشرعیة ثابتة لا تتغیر. قم، دارالقرآن الکریم. [15] صفار، محمد ابن حسن (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلی ا... علیهم. مصحح: محسن کوچهباغی. قم، مکتبة آیتا... المرعشی النجفی. [16] صنقور، محمد (1428ق). المعجم الأصولی. قم، منشورات الطیار. [17] ضیائیفر، سعید (1382). جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد. قم، مؤسسهی بوستان کتاب. [18] ــــــــــــ (1392). فلسفهی علم فقه. قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ تهران: سمت. [19] طباطبایی، سید محمدحسین (1389). بررسیهای اسلامی، به کوشش سیدهادی خسروشاهی. قم، بوستان کتاب. [20] عابدیان، میرحسین (1381). «عوامل مؤثر در تغییر حکم»، پژوهشنامهی متین، تهران، سال4، شماره 15 و 16، صص105-138. [21] عابدینی، احمد (1381). «جداسازی ثابتها و متغیرها در دین»، فقه، قم، سال10، شماره31 و 32، صص307-394. [22] عبدا... پور، اکرم؛ و کاظمی گلوردی، محمدرضا (1390). «نقش علت در ثبات و تغییر حکم»، فقه و تاریخ تمدن ملل اسلامی، مشهد، سال8، شماره30، صص181-202. [23] فیض، علیرضا (1382). مبادی فقه و اصول. تهران، مؤسسهی انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. [24] کاشفالغطاء، محمدحسین (1359ق). تحریر المجلة. نجف اشرف، المکتبة المرتضویة. [25] کلانتری، علیاکبر (1382). «تنقیح مناط»، فقه، قم، سال11، شماره35، صص136-178. [26] کلینی، محمد ابن یعقوب (1407ق). الکافی، محقق/ مصحح: علیاکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران، دارالکتب الإسلامیة. [27] محقق حلی، نجمالدین (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق/ مصحح: عبدالحسین محمدعلی بقال. قم، مؤسسهی اسماعیلیان. [28] محقق حلی، نجمالدین (1423ق). معارج الأصول. لندن، مؤسسهی امام علی علیه السلام. [29] محقق داماد، مصطفی(1374). «نقش عنصر زمان و مکان در اجتهاد شیعی»، دانشگاه انقلاب، تهران، سال15، شماره105، صص45-52. [30] مشکینی اردبیلی، علی (1374). اصطلاحات الأصول و معظم ابحاثها. قم، الهادی. [31] مصباح یزدی، محمدتقی (1386). چکیدهای از اندیشه های بنیادین اسلامی، ترجمه و تدوین: حسینعلی عربی، محمدمهدی نادری قمی. قم، مؤسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی. [32] مصباح یزدی، محمدتقی (1388). نقش تقلید در زندگی انسان، تحقیق: کریم سبحانی. قم، مؤسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی. [33] مطهری، مرتضی (1369). شرح مبسوط منظومه. بیجا، حکمت. [34] ـــــــــــــــ (1391). اسلام و نیازهای زمان. بیجا، صدرا. [35] ــــــــــــــ (بیتا). مجموعهی آثار. بیجا، صدرا. [36] مظفر، محمدرضا (1388). اصول الفقه، تحقیق: مسلم قلیپور الجیلانی. بیجا: منشورات ذویالقربی. [37] مکارم شیرازی، ناصر (1422ق). بحوث فقهیة هامة. قم، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب. [38] ـــــــــــــــ (1427ق). دائرة المعارف فقه مقارن، محقق/ مصحح: جمعی از اساتید حوزه. قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام. [39] ملاصدرا، صدرالدین شیرازی (1383). شرح اصول الکافی؛ محقق/ مصحح: محمد خواجوی. تهران، مؤسسهی مطالعات و تحقیقات فرهنگی. [40] منتظری، حسینعلی (1429ق). مجازاتهاى اسلامى و حقوق بشر. قم، ارغوان دانش. [41]مؤمن قمی، محمد (1387). «قوانین ثابت و متغیر»، فقه اهل بیت، قم، سال14، شماره56، صص60-81. [42] نائینی، محمدحسین (1376). فوائد الأصول، تقریرات محمدعلی کاظمی. قم، جامعهی مدرسین حوزه. [43] نرم افزارهای جامع الاحادیث، جامع فقه اهل البیت، جامع اصول الفقه، مجموعه آثار امام خمینی، مجموعه آثار شهید صدر و مجموعه آثار شهید مطهری (مؤسسه ی نور). نرمافزار مشکات، مجموعه ی آثار آیتا... مصباح یزدی، مؤسسه ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره. پایگاه مجلات نور. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 851 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 939 |