پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 162 |
| تعداد شماره‌ها | 6,693 |
| تعداد مقالات | 72,243 |
| تعداد مشاهده مقاله | 129,246,685 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,084,730 |
آرایۀ استطراد و تأثیر آن در تفسیرآیات قرآن کریم | ||
| پژوهش های قرآن و حدیث | ||
| دوره 52، شماره 2، اسفند 1398، صفحه 245-283 اصل مقاله (452.3 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jqst.2020.288821.669373 | ||
| نویسندگان | ||
| ابراهیم اقبال* 1؛ سیده نفیسه الدبونی2 | ||
| 1دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه تهران | ||
| 2دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| قرآن کریم سامان یابی علوم بسیاری از جمله علم بدیع را سبب شده است و «استطراد» یکی از آرایه های بدیع است که با وجود سابقۀ طولانی و اهمیت بسیار، تعریف منسجمی از آن ارائه نگردیده و کاربرد آن در قرآن کریم آنچنانکه باید، نمایان نگشتهاست؛ به نحویکه برخی از تفاسیر، با استناد به سیاق، منکر آن شده و از درک حقایق بازماندهاند؛ اما اینک، این مسئله مطرح می شود که آیا می توان با بازتعریف آن، تفسیر قابل قبولی از آیات استطراد ارائه داد؟ و نقش آنرا در تفسیر صحیح تبیین کرد؟ و نشان داد که عملکرد مفسران در این آیات چگونه بوده است؟ این تحقیق با روش توصیفی - تحلیلی به نتایج زیر دست یافت: استطراد عبارت است از خروج از یک معنا و ورود به معنایی جالب و زائد یا در خور توجه و اصلی که در ظاهر بیارتباط ولی در واقع مرتبطاست و دوباره به معنا و مطلب اول بازمیگردد و در تفسیر، بیانگر آن است که نسبت به ماقبل و مابعد خود از هویتی مستقل برخوردار بوده و با آندو، دارای وحدت موضوعی است و مفسران در عمل به آن، دچار اختلاف شده و در نحوۀ تطبیق استطراد در آیات به چهار دسته تقسیم شدهاند: نفی مطلق، اثبات مطلق، قبول به عنوان یکی از وجوه تفسیر، اما با اعتبارگرفتن مصادیق مختلف و تناقض در نفی و اثبات آیات یکسان. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آیۀ اکمال؛ آیۀ تبلیغ؛ آیۀ تطهیر؛ استطراد؛ بلاغت؛ تفسیر قرآن کریم | ||
| مراجع | ||
|
[1]. [2]. آلوسی، محمودبنعبدالله (1415). روحالمعانی فی تفسیرالقرآنالعظیم و السبعالمثانی. تحقیق: علی عبدالباری عطیه، جلد 1، 3، 6، 7، 8، 11، 12، لبنان، بیروت، منشورات محمدعلی بیضون. [3]. ابوالفتوح رازی (1376). روضالجنان و روحالجنان فی تفسیرالقرآن. تصحیح: محمدجعفریاحقی، جلد 6، 7، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش [4]. إبنأبیالاصبع مصری، ابومحمد (1377). بدیعالقرآن. مصر، نهضه مصر. [5]. ـــــــــــــــ (1383). تحریرالتحبیر فی صناعهالشعر و النثر و بیان اعجاز [6]. ابنأبیحاتم، عبدالرحمنبنمحمد (1419). تفسیرالقرآنالعظیم: تفسیرابنابی حاتم. تحقیق: اسعد محمدالطیب، جلد 4، سعودی، نشر نزار مصطفیالباز. [7]. ابناثیرالحلبی، نجمالدین (2009). جوهرالکنز: تلخیص کنزالبراعه فی أدوات ذویالبراعه. تحقیق: محمد زغلول سلام، اسکندریه، دارالمعارف. [8]. ابناثیر جزری کاتب، نصراللهبنمحمد (1420). المثلالسائر فی أدبالکاتب و الشاعر. تحقیق: عبدالحمید محمدمحییالدین ، جلد 2، لبنان، بیروت، المکتبهالعصریه للطباعه و النشر. [9]. ابنجنی، ابوالفتح (1952). الخصائص. محقق: محمدرشیدرضا، جلد 1، قاهره، مؤسسۀ هنداوی، شرکه کلمات عربیه للطباعه و النشر. [10]. ابنجزری غرناطی کلبی، محمدبناحمد (1403). التسهیل لعلومالتنزیل. جلد 3، لبنان، بیروت، دارالکتابالعربی. [11]. ابنحجهحموی، ابوبکربنعلی (1304). خزانهالأدب و غایهالارب. قاهره، المطبعهالخیریه. [12]. ابنرشیق قیروانی (1374). العمده فی محاسنالشعر و آدابه و نقده. محقق: محمد محییالدین عبد الحمید، جلد 1، 2، قاهره، دارالجیل. [13]. ابنکثیر، اسماعیلبنعمر (1412). تفسیرالقرآنالعظیم. محقق: یوسف عبدالرحمنالمرعشلی، جلد 1، 2، 3، لبنان، بیروت، دارالمعرفه للطباعه و النشر و التوزیع . [14]. ابنعاشور التونسی، محمدالطاهربنمحمد (1984). التحریر و التنویر: تحریر المعنی السدید و تنویرالعقلالجدید من تفسیرالکتابالمجید. جلد 6، 8، تونس، الدارالتونسیه للنشر. [15]. ابنعساکر، ابوالقاسم علیبنالحسن( 1415). تاریخ مدینة دمشق. محقق: عمرو بنغرامهالعمروی، جلد 42، لبنان، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع . [16]. ابنقیم الجوزیه، محمدبنابیبکر (1327). الفوائدالمشوق الی علومالقرآن و علمالبیان. قاهره، مطبعهالساده. [17]. ابنمالک، بدرالدینبنمالک (1341). المصباح فی علم [18]. ابنمعتز. عبداللّهبنمحمد (1935). البدیع. لندن، چاپ کراتشکوفسکی. [19]. ابنعطیه اندلسی، ابومحمد (1993). المحررالوجیز فی تفسیرالکتابالعزیز. تحقیق: عبدالسلام عبدالشافی محمد، جلد 2، لبنان، دارالکتبالعلمیه. [20]. ابنفارس، ابوالحسین (1399). معجم مقاییساللغه. جلد2، 3، لبنان، بیروت، دارالفکر. [21]. ابنمنظور، محمدبنمکرم (1414). لسانالعرب. جلد3، لبنان، بیروت، دار صادر. [22]. ازهری، ابومنصورمحمدبناحمد (2001). تهذیباللغه. جلد 13، لبنان، بیروت، دار احیاءالتراثالعربی. [23]. اسامهبنمنقذ، ابوالمظفر(1960). البدیع فی نقدالشعر. تحقیق: احمد احمد بدوی و حامد عبدالمجید، قاهره، مطبعه مصطفیالبابیالحلبى. [24]. اندلسی، ابوحیان (1422). تفسیرالبحرالمحیط. تحقیق: الشیخ عادل احمد عبدالموجود و الشیخ علی محمد معوض و زکریا عبدالمجیدالنوقی و احمد النجولیالجمل، جلد 3، لبنان، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [25]. بحرانی، سیدهاشم ( 1415). البرهان فی تفسیر [26]. برکات، ابراهیم ابراهیم (1428). النحوالعربی. جلد5، قاهره، دارالنشر للجامعات. [27]. بغدادی، ابوطاهر (1409). قانونالبلاغه فی نقدالنثر و الشعر. تحقیق محسن غیاض عجیل. لبنان، بیروت، مؤسسهالرساله. [28]. بیضاوی، ناصرالدین (1410). أنوارالتنزیل و أسرارالتاویل: تفسیرالبیضاوی. جلد 2، بیروت، دارالفکر. [29]. بیومی مهران، محمد(1995). الإمامه و اهل البیت (ع). چاپ دوم، جلد 1، قم، مرکزالغدیر للدراسات الإسلامیه، نشر نهضت. [30]. ثعلب، احمدبنیحیی (1995). قواعدالشعر. قاهره، مکتبهالخانجی. [31]. ثعلبی، احمدبنمحمد (1422). الکشف و البیان عن تفسیرالقرآن: تفسیرالثعلبی. تحقیق: ابو محمدابنعاشور، جلد 4، لبنان، بیروت، دار احیاءالتراثالعربی. [32]. جاحظ، عمروبنبحر (2002). رسائلالجاحظ. تصحیح: علی بوملحم، جلد 1، لبنان، بیروت، دار و مکتبهالهلال. [33]. جبوری، محمدنصیف جاسم (2002). الاستطراد فیالقرآنالکریم. موصل، دانشگاه موصل. [34]. جرجانی، میرسیدشریف (1998). تعریفات. تصحیح: خلیلالمنصور، لبنان، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [35]. جوهری، ابونصر (1407). الصحاح تاجاللغه وصحاحالعربیه. تحقیق: احمد عبدالغفور عطار، چاپ: 4، جلد 1، 2، 3، لبنان، بیروت، مؤسسهالرساله، دارالعلم للملایین. [36]. حاتمی، ابوعلی (1979). حلیه المحاضره فی صناعهالشعر. تحقیق: جعفرالکتانی، جلد 1، بغداد، دارالحریه. [37]. حسکانی، الحاکم (1411). شواهدالتنزیل لقواعدالتفضیل. تحقیق: محمدباقر محمودی، جلد 1، 2، تهران، وزارت ارشاد. [38]. حسین، محمدکامل (1976). اللغهالعربیهالمعاصره. مصر، قاهره، دارالمعارف. [39]. حسینی مغربی، ادریس (1415). لقد شیعنیالحسین(ع) . قم، انوارالهدی، دارالاعتصام. [40].حلبی، محمودبنسلیمان (1980). حسنالتوسل الی صناعهالترسل. بغداد، دارالرشید. [41]. حویزی، عبدعلیبنجمعه ( ۱۳۸۳). تفسیر نورالثقلین. تصحیح: هاشم رسولی محلاتی، جلد 1، قم، المطبعهالعلمیه. [42]. خطیب قزوینی، محمدبنعبدالرحمن (1427). الایضاح فی علومالبلاغه، المعانی، البیان و البدیع. جلد 1، قاهره، نشرعبدالحمید هنداوی. [43]. ــــــــــــــ (1932). التلخیص فی علومالبلاغه. قاهره، نشر عبدالرحمن برقوقی. [44]. خویی، ابوالقاسم (1403). البیان فی تفسیرالقرآن. جلد 1، بیروت، دارالزهراء. [45]. خطیب تبریزی، یحییبنعلی (1432). الوافی فیالعروض و القوافی. دمشق، دارالفکر. [46]. رشیدرضا، محمد (1990). تفسیرالقرآنالحکیم: تفسیرالمنار. جلد 6، قاهره، الهیئهالمصریهالعامه للکتاب. [47]. زرکشی، محمد (1376). البرهان فی علومالقرآن. تحقیق: بدرالدین محمد، جلد 1، 2، 3، لبنان، بیروت، دارالمعرفه. [48]. زمخشری، محمودبنعمر (1407). الکشاف عن حقائق غوامضالتنزیل و عیونالأقاویل فی وجوه التأویل. تصحیح: مصطفی حسین احمد، جلد 1، 2، 3، 4، لبنان، بیروت، دارالکتابالعربی. [49]. سبکی، علیبنعبدالکافی (1423). عروسالافراح فی شرح تلخیصالمفتاح. تحقیق: عبدالحمید هنداوی، جلد4، لبنان، بیروت، المکتبهالعصریه. [50]. سکاکی، ابویعقوب (1937). مفتاحالعلوم. قاهره، مطبعهالحلبی. [51]. سیوطی، جلالالدین (1416). الاتقان فی علومالقرآن. جلد 2، لبنان، دارالفکر. [52]. ـــــــــــــــ (1408). معترکالأقران فی إعجازالقرآن: اعجاز القرآن و معترکالأقران. جلد1، لبنان، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [53]. ــــــــــــــ (1306). شرح عقودالجمان فی علمالمعانی و البیان. تحقیق: عبدالحمید ضحا، مصر، قاهره، دارالامام مسلم. [54]. شحود علیبننایف (1392). الخلاصه فی علومالبلاغه. مشهد، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مؤسسة بلاغ مبین. [55]. شوکانی، محمدبنعلی(1414). فتحالقدیرالجامع بین فنیالروایه و الدرایه من علمالتفسیر. جلد 2، 5، سوریه، دمشق، دار ابنکثیر. [56]. صولی، ابوبکر محمدبنیحیی (1378). اخبارالبحتری. سوریه، دمشق، مطبوعاتالمجمعالعلمی العربی، مطبعهالمفید. [57]. طباطبایی، محمدحسین (1371). المیزان فی تفسیرالقرآن. جلد 4، 5، 6، 20، تهران، منشورات اسماعیلیان. [58]. طبرانی، ابوالقاسم (1415). المعجمالکبیر. قاهره، مکتبهابنتیمیه. [59]. طبرسی، فضلبنحسن (1417). اعلام الوری باعلامالهدی. جلد 3، 8، قم، مؤسسه آلالبیت. [60]. ــــــــــــــ (1416). مجمعالبیان فی تفسیرالقرآن. تحقیق: محمدجواد بلاغی، جلد 3، 4، 7، 8، لبنان، بیروت، مؤسسهالاعلمی للمطبوعات. [61]. طبری، ابوجعفر (1412). جامعالبیان فی تأویلالقرآن. جلد 2، 4، 8، 9، 15، 17، 18، 22، لبنان، بیروت، دارالمعرفه. [62]. طحاوی، ابوجعفر (1415). مشکلالاثار. جلد2، قاهره، مصر، مؤسسهالرساله. [63]. عسکری، ابوهلال (1371). کتاب الصناعتین. جلد2، قاهره، داراحیاءالکتبالعربیه. [64]. علوی، المظفربنالفضل (1976). نضرهالاغریض فی نصرهالقریض. جلد3، دمشق، مطبوعات مجمع اللغه العربیه. [65]. علوی، یحیىبنحمزه (1332). الطرازالمتضمن لأسرارالبلاغه و علوم حقائقالإعجاز. جلد 2، 3، لبنان، دارالکتبالعلمیه. [66]. عیاشی، محمدبنمسعود (1381). تفسیرالعیاشی. جلد 1، 2، تهران، المکتبهالعلمیهالاسلامیه. [67]. فخررازی، محمدبنعمر (1420). مفاتیحالغیب: التفسیرالکبیر. چاپ سوم، جلد 11، 12، 19، 23، 25، بیروت، مکتب تحقیق دار احیاءالتراثالعربی. [68]. ـــــــــــــــ (1317). نهایهالایجاز فی درایهالاعجاز. قاهره، مطبعهالآداب و المؤید. [69]. فیروزآبادی، مجدالدین (1415). القاموسالمحیط. جلد1، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [70]. قرطاجنی، ابوالحسن حازم (1966). منهاجالبلغاء و سراجالادباء. تحقیق: محمدالحبیببنالخوجه، تونس، دارالکتبالشرقیه. [71]. قرطبی، محمدبناحمد (1120). الجامع لأحکامالقرآن و المبین لما تضمن من السنه و احکام الفرقان: تفسیرالقرطبی. تصحیح: احمد عبدالعلیمالبردونی، جلد 3، 6، 7، 9، لبنان، بیروت، دار احیاء التراثالعربی. [72]. قمی، علیبنابراهیم (1411). تفسیرالقمی. جلد1، لبنان، بیروت، دارالسرور. [73]. قمی مشهدی، میرزامحمد (1407). تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب. جلد2، قم، مؤسسهالنشر الاسلامی. [74]. کفوی، ابوالبقاء (1413). الکلیات. جلد1، لبنان، بیروت، مؤسسهالرساله. [75]. کوفی، فراتبنابراهیم (1410). تفسیر فراتالکوفی. تصحیح: محمدالکاظم، تهران، مؤسسة چاپ و نشر. [76]. مالکی، حسنبنفرحان (1998). نحو انقاذ التاریخالإسلامی. چاپ دوم، ریاض، مؤسسه یمامه الصحفیه. [77]. مجلسی، محمدباقر (1403). بحارالانوارالجامعه لدرر اخبار الائمهالاطهار. جلد35، لبنان، بیروت، مؤسسه الوفاء. [78]. مدنی، علی صدرالدینبنمعصوم (1969). انوارالربیع فی انواعالبدیع. تحقیق: شاکر هادی شکر، جلد1، کربلاء، مکتبهالعرفان. [79]. مراغی، احمدمصطفی(1985). تفسیرالمراغی. جلد 6، لبنان، بیروت، دار احیاءالتراثالعربی. [80]. مرتضی زبیدی، محمدبنمحمد (1414). تاجالعروس من جواهر القاموس. تحقیق: علی شیری، جلد8، لبنان، بیروت، دارالفکر. [81]. مسعود، جبران(1992). الرائد: معجم لغوی عصری رتبت مفرداته وفقا لحروفها الاولی. بیروت، دارالعلم للملایین. [82]. مصطفی، ابراهیم؛ الزیات، احمد؛ عبدالقادر، حامد؛ النجار، محمد (1380). المعجم الوسیط. جلد2، قاهره، مجمعاللغهالعربیه، دارالدعوه. [83]. مطلوب، احمد (1986). معجمالمصطلحاتالبلاغیه و تطورها. بغداد، المجمع العلمی العراقی. [84]. مقریزی، تقیالدین احمدبنعلی (1412). النزاع و التخاصم فی‌ما بین بنیامیه و بنیهاشم. قم، نشرالشریفالرضی. [85]. میدانی ،عبدالرحمن حبنکه (1996). البلاغهالعربیه. جلد2، دمشق، دارالقلم. [86]. نویری، شهابالدین (1365). نهایه الارب فی فنونالادب. جلد7، تهران، امیرکبیر. [87]. نیشابوری، حاکم (1411). مستدرک علیالصحیحین. جلد3، لبنان، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [88]. وهبه، مجدی؛ المهندس، کامل (1984). معجم المصطلحات العربیه فی اللغه و الادب. بیروت، مکتبه لبنان. [89]. هاشمی، احمد(1379). جواهرالبلاغه فیالمعانی و البیان و البدیع. جلد 1، مصر، المکتبهالتجاریهالکبری. [90]. هیتمی شافعی، احمدبنمحمد (1994). الصواعقالمحرقه فیالرد علی أهلالبدع و الضلال و الزندقه. جلد 2، مصر، دارالبلاغه. [91]. باقرزاده، عبدالرحمن (1393). "اثبات استقلال آیۀ تطهیر در قرآن کریم". الهیات قرآنی. ساری، پاییز و زمستان، شمارۀ3. صص 27ـ56. [92]. دیب، احمد (؟). "اشکالیه الاستطراد فی التالیف الشرعی المعاصر". جامعهالامیر عبدالقادر للعلوم الاسلامیه. قسطنطینه. [93]. طلال نعیمی، امیر (2013). "التناسبالقرآنی". البحوث و الدراساتالاسلامیه. عراق، دیوانالوقف السنی. شمارۀ32. [94]. محمد جعفری، رسول؛ اصغرپور، حسن؛ اوحدی، مرتضی (1395). "تحلیل کارکردهای سیاق در التفسیرالحدیث". تفسیر و زبان قرآن. سال چهارم، بهار و تابستان، شمارۀ2، صص 95ـ112. [95]. میرحسینی، سیدمحمد؛ زارعی کفایت، حشمت الله (1389)."برخی از ویژگیهای برجستۀ شعر اعشی". لسان مبین. قزوین، شمارة 1، زمستان، صص 199ـ220. [96]. نجدی ناصف، علی (1377). "من قصصالاستطراد فیالشعرالعربی". رسالهالاسلام. قم، سال9، شمارۀ 4، صص 371ـ377.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 842 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 749 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب