![سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران](./data/logo.png)
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,578 |
تعداد مقالات | 71,072 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,681,777 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,911,868 |
بحثی در مورد افعال ضمیرساخت | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
مقاله 3، دوره 9، شماره 2، اسفند 1398، صفحه 35-53 اصل مقاله (676.09 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2020.295730.786 | ||
نویسنده | ||
محمدحسن جلالیان چالشتری* | ||
دانشیار فرهنگ وزبان های باستانی دانشگاه تبریز | ||
چکیده | ||
در متون بازمانده از زبان فارسی دری در ساخت بعضی افعال، بر خلاف صورت معمول فعل در این زبان، به جای پایانههای صرفی فعل، از ضمایر شخصی متّصل استفاده شده است. از این رو، بعضی دستورنویسان به این افعال عنوان «ضمیرساخت» دادهاند. کاربرد این افعال عموماً در بیان شرط و تمنّاست و شواهد مطمئنّی از سه صیغۀ دوم شخص مفرد و جمع و اوّل شخص جمع از آن در دست است. برخی شواهد مشکوک از برخی شخص و شمارهای دیگر نیز در دست است که نمیتوان نسبت به صحّت و ارتباط آنها به این دسته از افعال اطمینان داشت. تنها نظر پذیرفتهشدهای که در مورد پیشینۀ این افعال وجود دارد نظر لازار است که وجود ضمیر متّصل در این ساختها را مرتبط با برخی افعال کُنایی در فارسی میانه دانسته که در آنها عامل به جای اینکه به صورت ضمیر منفصل یا متّصل پیش از صفت مفعولی یا ستاک ماضی ظاهر شود، به صورت متّصل به انتهای آنها چسبیده است. در این مقاله با ارائۀ دلایلی در ضعف این احتمال چنین پیشنهاد شده است که بازتحلیل پایانۀ فعلی در شمار اوّل شخص مفرد به صورت ضمیر متّصل سبب شده که در سایر شمارها نیز به جای پایانۀ فعلی از ضمایر متّصل استفاده گردد. این گونه بازتحلیل در زبان سغدی نیز دارای نمونه است. | ||
کلیدواژهها | ||
افعال ضمیرساخت؛ فعل کنایی؛ فارسی دری؛ فارسی میانه؛ سغدی؛ بازتحلیل | ||
مراجع | ||
آموزگار، ژاله و احمد تفضّلی، 1373، زبانپهلوی،ادبیّاتودستورآن، تهران، معین. ابوالقاسمی، محسن، 1373، «فعل تمنّایی در فارسی دری»، نشریّۀادبیّاتوعلومانسانیدانشگاهتهران،س 32، ش 1-4،1-8. ابوالقاسمی، محسن، 1383، دستورتاریخیزبانفارسی، تهران، سمت. احمدی گیوی، حسن، 1380، دستورتاریخیفعل، 2 جلد، تهران، قطره. جلالیان چالشتری، محمدحسن، 1394، «rēž- وnam- دو فعل غیرشخصی در زبان سغدی»، زبانشناخت، س 6، ش 1، 49-64. راستارگویوا، و. س.، 1379، دستورزبانفارسیمیانه، ترجمۀ ولیالله شادان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. رواقی، علی، 1348، «ساختمانی از فعل ماضی»، نشریّۀدانشکدۀادبیّاتوعلومانسانیدانشگاهتهران، س 16، ش 4، 381-393. زوندرمان، ورنر، 1382، «فارسی میانه»، در رودیگر اشمیت (ویراستار)، راهنمایزبانهایایرانی، جلد اوّل: زبانهای ایرانی باستان و ایرانی میانه، ترجمه زیر نظر حسن رضایی باغبیدی (تهران، ققنوس)، 223-260. صادقی، علیاشرف و اکرم حاجیسیّدآقایی، 1390، «بعضی شکلهای ناشناختهی شناسهها در فارسی قدیم»، دستور (ویژهنامۀ نامۀفرهنگستان)، ش 7، 3-57. صادقی، علیاشرف، 1357، تکوینزبانفارسی، تهران، دانشگاه آزاد ایران. قریب، بدرالزمان، 1392، مطالعات سغدی، تهران، انتشارات طهوری. لازار، ژیلبر، 1352 الف، «پسوند ای در زبان فارسی»، ترجمۀ خسرو فرشیدورد، گوهر، ش 9، 838-844. لازار، ژیلبر، 1352ب، «پسوند ای در زبان فارسی (2)»، ترجمۀ خسرو فرشیدورد، گوهر، ش 11-12، 1122-1127. متینی، جلال، 1362، «ما آمدیمان، مترسیتان (از مباحث تاریخ زبان فارسی)»، ایراننامه، ش 5، 148-165. مولایی، چنگیز، 1391 الف، «بازماندۀ ساخت فعل ماضی متعدّی فارسی میانه در زبان فارسی دری»، سایۀسروسهی،یادنامۀدکترمنوچهرمرتضوی (تبریز، ستوده)، 685-695 مولایی، چنگیز، 1391ب، «پیشنهادی دربارۀ تصحیح یک بیت از شاهنامه»، جستارهایادبی، س 45، ش 1، 65-74. ناتلخانلری، پرویز، 1365، تاریخزبانفارسی، 3 جلد، تهران، فرهنگ نشر نو. ـــــــــــــــــ، 2535 [1356]، دستور زبان فارسی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. نوروزی، حامد و غلامحسین غلامحسینزاده، 1396، «صرف مجدّد تکصیغههای دورۀ میانه در دورۀ نو (یک تحوّل تاریخی زبان فارسی)، نثرپژوهیادبفارسی، ش 41، 309-328. نوروزی، حامد وکلثوم قربانی جویباری، 1394، «دو منشأ مختلف برای عدم انطباق شناسۀ فعل و نهاد در فارسی نو»، نثرپژوهیادبفارسی، ش 37، 263-284. نوروزی، حامد، 1391، «تحوّل ساخت کنایی در فارسی نو»، دستور (ویژهنامۀنامۀفرهنگستان)، ش 8، 10-61. Boyce, M., 1975, A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian, Texts with Notes (Acta Iranica 9), Téhéran- Liège. Durkin-Meisterernst, D., 2004, Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian, Turnhout, Brepols. Ferrer Losilla, J. J., 2013, Las Desinencias Verbales en Iranio Medio Occidental, Western Middle Iranian Personal Endings, Doctoral Dissertation, University of Salamanca, Salamanca. Fischer, O. C. M., and F. van der Leek (1983( “The Demise of the Old English Impersonal Construction”, Journal of Linguistics 19(2), 337-368. Gershevitch, I., 1961, A Grammar of Manichean Sogdian, Oxford, Basil Blackwell. Henning, W. B., 1947, “Two Manichaean Magical Texts, with an Excursus on the Parthian ending –ēndēh”, BSOAS, 39-66. Ivanow, W., 1923, “Tabaqat of Ansari in the Old Language of Herat”, JRAS, 1, 1-34. Lazard, G., 1984, “les Modes de la virtualité en Moyen-Iranian occidental”, Middle Iranian Studies, Proceeding of the International Symposium Orgenized by the Katholieke Universiteit Leuven from the 17th to the 20th of May 1982, ed. by W. Skalmowski and A. Van Tongerloo, 1-14. Mackenzie, D., N., 1979, “Mani’s Šābuhragān“, BSOAS 42, No. 3,500-534. Skjærvø, P. O., 2009, “Middle West Iranian”, in The Iranian Languages, ed. G. Windfuhr (London and New York, Routledge), 196-279. Skjærvø, P. O., 2018, “The Pahlavi Optative and Some Feminine Forms in īy”, Bulletin of the Asia Institute 28, 149-194. Spiegel, Fr., 1856, Grammatik der Huzvâreschsprache, Wien – Leipzig, Verlag von Wilhelm Engelmann. Yoshida, Y., 2009, “Sogdian”, in The Iranian Languages, ed. G. Windfuhr (London and New York, Routledge), 279-336. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 618 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 450 |