
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,623 |
تعداد مقالات | 71,544 |
تعداد مشاهده مقاله | 126,895,778 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 99,943,275 |
تحقیق در ضبط حکمت ۲۵۲ نهجالبلاغه: «و الإمامة نظاماً للأمة» | ||
پژوهش های قرآن و حدیث | ||
مقاله 3، دوره 52، شماره 1، فروردین 1398، صفحه 49-68 اصل مقاله (427.56 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jqst.2019.271611.669193 | ||
نویسندگان | ||
حامد شریعتی نیاسر* 1؛ منصور پهلوان2 | ||
1. استادیار گروه علوم قرآن و ادبیات عرب دانشگاه مذاهب اسلامی | ||
2استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
در حکمت 252 نهجالبلاغه آنجا که امیرالمؤمنین علی(ع) از فلسفۀ شرایع و احکام و حکمت آنها با مطلع «فرض الله الایمان تطهیرا من الشرک» سخن میگوید، عبارت «الامامة نظاماً للامة» آمده است که بر اهمیت مسئلۀ امامت در رهبری امت دلالت دارد. اما در برخی نسخههای متأخر، این عبارت بهصورت «الأمانة نظاما للأمة» ثبت شده است که به اهمیت امانتداری در حفظ نظام امت اشاره دارد. از سوی دیگر متأسفانه در سالهای اخیر تحریفهایی از ناحیۀ برخی از ناشران و مصحّحان در شروح نهجالبلاغه بهعمل آمده است، بهطوریکه متن نهجالبلاغۀ درج شده در ابتدای شروحی مثل ابنابیالحدید و ابنمیثم با متن شرح شده، توسط شارح مطابقت ندارد که از آن جمله است: عبارت «الامامة نظاماً للامة». در این مقاله با استناد به نسخههای کهن و شروح معتبر نهجالبلاغه و نیز سیاق عبارت و روایات قریب المضمون دیگر اثبات شده است که ضبط «الامامة» صحیح است. امامت است که رکن اساسی در نظام امت را دارا میباشد و بر آن تأکید شده است نه «امانت» و بیگمان تمایلات کلامی برخی از شارحان همچون محمد عبده و صبحیصالح در برگزیدن ضبط «الأمانة» مؤثر بوده است. | ||
کلیدواژهها | ||
امامت؛ امانت؛ حکمت شرایع؛ نظام امت | ||
مراجع | ||
قرآن کریم [۱]. آمِدی، عبدالواحد (۱۴۱۰). غررالحکم و دررالکلم. تصحیح: سیدمهدی رجایی، قم، دارالکتابالإسلامی. [۲]. ــــــــــــ (۱۳۶۶). غررالحکم و دررالکلم. شرح: جمالالدین محمد خوانساری، با مقدمۀ محدث ارموی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. [۳]. ابنابیالحدید، عزالدین هبهالله (؟). شرح نهجالبلاغه. بیروت، لبنان، دار احیاءالتراثالعربی. [۴]. ــــــــــــ (۱۳۸۵ق). شرح نهجالبلاغه. تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دار احیاء الکتبالعربیه. [۵]. ابنابیطاهر طیفور، ابوالفضل احمد (۱۳۲۶/۱۹۰۸م). بلاغاتالنساء و طرائف کلامهن و ملح نوادرهن و اخبار ذواتالرأی منهن و اشعارهن فی الجاهلیه و صدرالإسلام. قاهره، مصر، مطبعه مدرسه والده عباسالأول. [۶]. ابنشهر آشوب، محمدبنعلی (۱۳۷۹ق). مناقب آل ابیطالب.ج ۲، قم، نشر علامه. [۷]. ــــــــــــ (۱۴۱۲). مناقب آل ابیطالب. تحقیق: یوسف بقاعی، ج ۲، بیروت، لبنان، دارالأضواء. [۸].ابنطلحه شافعی، کمالالدین محمد (۱۴۱۹). مطالبالسؤول فی مناقب آلالرسول. تصحیح: عبدالعزیز طباطبایی، بیروت، لبنان، مؤسسۀ البلاغ. [۹]. ابنمیثم، علیبنمیثم بحرانی (۱۴۳۰). شرح نهجالبلاغه. بحرین، دارالحبیب (چاپ تک جلدی)، چاپ دوم. [۱۰]. ــــــــــــ (۱۳۶۲). شرح نهجالبلاغه (دورۀ ۵ جلدی)، جلد ۵، چاپ دوم، تهران، دفتر نشرالکتاب. [۱۱]. امینی، محمد هادی (۱۳۷۸). «نهج البلاغه بین عواصفالتحریف و النقصان». وقف میراث جاویدان، شمارۀ 25 و 26، بهار و تابستان، ص ۱۶۸ـ۱۷۶. [۱۲]. امینی، محمد هادی (۱۳۸۳). «نقدی بر بعضی از چاپهای نهجالبلاغه». ترجمۀ محمد دزفولی، تهران، سفینه، شمارۀ 5، زمستان، ص ۷۴ـ۹۳. [۱۳]. بحرانی، هاشمبنسلیمان (۱۴۱۵). البرهان فی تفسیرالقرآن، جلد ۲، قم، مؤسسهالبعثه. [۱۴]. پهلوان، منصور (۱۳۸۶). «شرح ابنمیثم بر نهجالبلاغه و ویژگیهای آن». تهران، مقالات و بررسیها، دفتر۸۴، تابستان، ص۳۳ـ۴۶. [۱۵]. الجحاف، سید یحییبنابراهیم (۱۴۲۲ق). ارشاد المؤمنین الی معرفه نهجالبلاغه المبین. تحقیق: سید محمد جوادالحسینیالجلالی. قم، دلیل ما. [۱۶]. جمعی از علما و متفکرین (۱۴۰۴). نهجالبلاغه، نبراسالسیاسه و منهلالتربیه: مجموعه مقالات کنگرۀ سوم نهجالبلاغه. قم، بنیاد نهجالبلاغه. [۱۷]. جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۹). تفسیر تسنیم. جلد۱۹، چاپ دوم، قم، انتشارات اسراء. [۱۸]. الحسینی، ابوالحسین یحییبنحمزهبنعلی (۱۴۲۴/۲۰۰۳). الدیباج الوضی فی الکشف عن اسرار کلام الوصی. تحقیق: خالدبنقاسمبنمحمدالمتوکل، یمن، مؤسسه الامام زیدبنعلی الثقافیه. [۱۹]. حلوانی، حسینبنمحمد (۱۴۰۸). نزههالناظر و تنبیهالخواطر. قم، مدرسۀ امام مهدی. [۲۰]. دشتی، محمد (۱۳۶۸). روشهای تحقیق در اسناد و مدارک نهجالبلاغه. قم، نشر امام علی(ع). [۲۱]. رحمتی، محمدکاظم (۱۳۹۷). درآمدی بر شناخت نسخههای نهجالبلاغه. تهران، انتشارات دانشگاه مذاهب اسلامی. [۲۲].ــــــــــــ (۱۴۳۱). نهجالبلاغه. تصحیح: قیس بهجت عطار، قم، مؤسسۀ الرافد للمطبوعات. [۲۳].ــــــــــــ (۱۴۲۷). نهجالبلاغه. تصحیح: فارس حسون تبریزیان، چاپ چهارم، قم، مؤسسه دارالهجره. [۲۴].ــــــــــــ (۱۳۸۱). نهجالبلاغه: پرتوی از نهجالبلاغه با نقل منابع و تطبیق با روایات مآخذ دیگر، جلد ۴ و ۵ پژوهش، برگردان و ویراستاری: سیدمحمدمهدی جعفری، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. [۲۵].ــــــــــــ (۱۳۷۶). نهجالبلاغه. تصحیح و شرح: محمد عبده، ترجمه و تعلیق: علی اصغر فقیهی، تهران، انتشارات صبا. [۲۶].ــــــــــــ (۱۳۷۲). نهجالبلاغه. تصحیح: عزیزالله عطاردی، تهران، انتشارات بنیاد نهجالبلاغه. [۲۷].ــــــــــــ (۱۴۰۸). نهجالبلاغه. تصحیح: محمد ابوالفضل ابراهیم، ج۲، بیروت، لبنان، انتشارات دارالجیل. [۲۸]. ــــــــــــ (؟). نهجالبلاغه. تصحیح و شرح: محمد عبده، مصر، مطبعهالاستقامه. [۲۹].ــــــــــــ (؟). نهجالبلاغه. تصحیح و تعلیق: صبحی صالح. قم، ایران، انتشارات هجرت. [۳۰]. سید رضی، محمد بن حسین (؟). نهجالبلاغه. نسخۀ خطی، تاریخ کتابت ۱۰۹۷ق، کاتب: راضی، محل نگهداری: کتابخانۀ آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی(ع). [۳۱].ــــــــــــ (؟). نهجالبلاغه. نسخۀ خطی، تاریخ کتابت نامشخص (احتمالاً قرن یازدهم) بر اساس نسخۀ خطی سال ۵۹۶ ق، کاتب: کرکانی، محل نگهداری: کتابخانۀ آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی(ع). [۳۲]. روحی دهکردی، مجید (۱۳۸۷)، «معرفی و روششناسی شرح نهجالبلاغه ابنمیثم بحرانی». مجلۀ علوم حدیث، تهران، سال سیزدهم، شمارۀ ۴۸، ص۵۶ـ۷۷. [۳۳]. سوزنچی، حسین و جوانعلی آذر، مرتضی (۱۳۹۶). «تبیین نگاه اسلام به سازمان در پرتو استعارۀ امانت». تهران، مجلۀ اندیشۀ مدیریت راهبردی، سال یازدهم، شمارۀ اول، بهار و تابستان، ص ۵ـ۴۰. [۳۴]. شعیری، محمدبنمحمد (؟). جامعالأخبار. نجف، مطبعه حیدریه (منشورات رضی). [۳۵]. شوشتری، محمدتقی (۱۳۷۶). بهجالصباغه فی شرح نهجالبلاغه. تهران، مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر. [۳۶]. صدوق، محمدبنعلیبنحسینبنبابویه (۱۳۸۵). علل الشرایع. قم، کتابفروشی داوری. [۳۷].ــــــــــــ (۱۴۱۳). کتاب من لایحضرهالفقیه، جلد ۳، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسۀ النشرالإسلامی. [۳۸]. طبری آملی، محمدبنجریر (۱۴۱۳). دلائل الإمامه. قم، نشر بعثت. [۳۹]. فیض کاشانی، محمد بن مرتضی (۱۴۰۶). الوافی، جلد ۵، اصفهان،کتابخانۀ امیرالمؤمنین(ع). [۴۰].ــــــــــــ (۱۴۱۵). الصافی فی تفسیر القرآن، جلد ۴، چاپ دوم، تهران، مکتبهالصدر. [۴۱]. قطب راوندی، سعید بن هبۀ الله (۱۳۶۴). منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، جلد ۳، تصحیح: سید عبداللطیف کوهکمری، قم، انتشارات کتابخانۀ آیتالله مرعشی. [۴۲]. کاشانی، مولی فتح الله (۱۳۶۶). تنبیه الغافلین و تذکرۀ العارفین: شرح نهجالبلاغه، جلد۳، تصحیح: منصور پهلوان، تهران، انتشارات میقات. [۴۳]. کلینی، محمدبنیعقوب (۱۴۲۹). الکافی، جلد ۱، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث. [۴۴]. لیثی واسطی، علیبنمحمد (۱۳۷۶). عیون الحکم و المواعظ. تصحیح: حسین حسنی بیرجندی، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث. [۴۵]. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (۱۴۰۳). بحارالانوار، جلد ۶، بیروت، لبنان، دار إحیاءالتراثالعربی. [۴۶]. مسعودی، عبدالهادی (۱۳۹۰). چشم تماشا: ترجمه نزههالناظر و تنبیهالخاطر. قم، دارالحدیث. [۴۷].ــــــــــــ (۱۳۸۹). درسنامۀ فهم حدیث. قم، انتشارات زائر. [۴۸]. مصطفوی، جواد (۱۳۷۲). پرتوی از نهجالبلاغه. مشهد، طوس. [۴۹]. معارف، مجید (۱۳۸۷)، شناخت حدیث: مبانی فهم متن، اصول نقد سند. تهران، انتشارات نبأ. [۵۰]. مغنیه، محمدجواد (۱۳۵۸). فی ظلال نهجالبلاغه. چاپ سوم، بیروت، لبنان، دارالعلم للملایین. [۵۱]. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (۱۳۹۰ش). پیام امام امیرالمؤمنین(ع). جلد ۱۴، قم، انتشارات امام علی بن ابیطالب(ع). [۵۲]. مفید، محمدبنمحمد (۱۴۱۳). الأمالی. تصحیح: حسین استادولی و علیاکبر غفاری، قم، جامعهالمدرسین فی الحوزهالعلمیه. [۵۳]. منتظری، حسینعلی (۱۴۱۵). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدوله الإسلامیه. قم، نشر تفکر. [۵۴]. نوری، حسینبنمحمدتقی (۱۴۰۸). مستدرک الوسایل و مستنبطالمسائل. بیروت، لبنان، مؤسسۀآلالبیت(ع). [۵۵]. نواب لاهیجی،میرزا محمد باقر (؟). شرح نهجالبلاغه. تهران، اخوان کتابچی، چاپ سنگی. [۵۶]. نویری (م۷۳۳). نهایهالارب. قاهره، مصر، دارالکتب و الوثائقالقومیه. [۵۷].ــــــــــــ (۱۳۷۹). شرح نهجالبلاغه. تصحیح و تعلیق: سیدمحمدمهدی جعفری، محمدیوسف نیری، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب. [۵۸]. هیأت تحریریه (1406). «سرمقاله: کلمۀ العدد: حول تحقیق نهجالبلاغه». تراثنا،مؤسسه آلالبیت(ع) لإحیاء التراث، قم، ایران، عدد خاص بمناسبه مرور ألف عام علی وفاهالشریف الرضی، العدد الخامس، السنهالأولى، ص ۷ـ۱۱. [۵۹]. یعقوبی، عزتالله (۱۳۷۷). «یک کلمه در نهجالبلاغه». میراث شهاب، مجلۀ کتابخانۀ آیتالله مرعشی نجفی، شمارۀ ۱۴، زمستان، ص ۵۵ـ۵۸. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 919 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 425 |