
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,693 |
تعداد مقالات | 72,239 |
تعداد مشاهده مقاله | 129,234,055 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,068,614 |
پیشوندواره های زبان فارسی: تحلیل شناختی | ||
پژوهشهای زبانی | ||
مقاله 5، دوره 10، شماره 2، اسفند 1398، صفحه 83-105 اصل مقاله (636.43 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jolr.2019.273141.666454 | ||
نویسندگان | ||
سمیرا ذهاب ناظوری* 1؛ آرزو نجفیان2؛ بهمن زندی3؛ مهدی سیزواری4 | ||
1دانشجوی دکتری زبانشناسی دانشگاه پیام نور تهران | ||
2دانشیار زبان شناسی دانشگاه پیام نور تهران | ||
3استاد زبان شناسی دانشگاه پیام نور تهران | ||
4استادیار زبانشناسی دانشگاه پیام نور تهران | ||
چکیده | ||
شبهوند کلمه پرکاربردی است که به پایههای مختلف متصل میشود، نقش وندی اشتقاقی را بازی میکند و کلمات مشتق به وجود میآورد. این عناصر زبانی به لحاظ ساختواژی مستقل محسوب میشوند ولی در گذر زمان و تحت تأثیر عوامل مختلف معانی مجازی مییابند و در ترکیبات اشتقاقی حاضر میشوند. در این پژوهش به بررسی موردی دو پیشوندواره زبان فارسی، «خوش، بد-» با دو مفهوم متقابل و با بسامد بسیار زیاد در زبان فارسی، در چارچوب صرف شناختی و با استفاده از مدل هماوند (2011) پرداخته میشود. روش گردآوری دادهها پیکرهبنیاد و پیکره مورد استفاده این پژوهش فرهنگ انوری (1381) بوده است. ابتدا تمام واژههای دارای این پیشوندوارهها استخراج و پس از طبقهبندی در چارچوب صرف شناختی هماوند تحلیل شدند. این عناصر زبانی دارای هر سه عملیات شناختی «مقولهسازی»، «پیکربندی» و «مفهومسازی» هستند. بر اساس عملیات «مقولهسازی» این عناصر علاوه بر معنای اصلی و فرهنگ لغتی خود دارای معانی دیگری بودند که شماری از این معانی «پیشنمونه» و شماری نیز «حاشیهای» بودند. پیشوندواره «خوش-» دارای دو معنای پیشنمونهای زیبایی و خوبی و پنج معنای حاشیهای فراوانی، پایبندی، فقدان، مهارت و راحتی بود، و پیشوندواره «بد-» دارای یک معنای پیشنمونهای زشتی و پنج معنای حاشیهای فراوانی، عدم پایبندی، دشواری، شدت، برخورداری از ویژگی مثبت. بر اساس عملیات «پیکربندی»، «قلمروهای» مختلف بررسی شدند. هر کدام از این پیشوندوارهها دارای قلمروهای مشخص و نماهایی مجزا از این قلمروها بودند. پیشوندواره «خوش-» دارای دو قلمرو مقدار و حالت و پیشوندواره «بد-» دارای قلمرو تمایز بود. بر اساس عملکرد «مفهومسازی» به بررسی واژههایی پرداخته شد که دارای پایه مشترک هستند اما عناصر پیشوندی مترادفی بر سر آنها قرار میگیرند و «تفاسیر» مختلف معنایی حاصل میکنند. یافتههای این پژوهش میتواند مؤید این واقعیت باشد که تمام عناصر زبانی دارای مفاهیمی هستند که بیانگر تجربه ذهنی متفاوت سخنوران زباناند و پیشوندها به طور کل و پیشوندوارهها به طور خاص از این قاعده مستثناً نیستند. | ||
کلیدواژهها | ||
صرف شناختی؛ پیشوندواره؛ مقولهسازی؛ پیکربندی؛ مفهومسازی | ||
سایر فایل های مرتبط با مقاله
|
||
مراجع | ||
ابراهیمی، قربانعلی (1373). سیر تاریخی وندهای زبان فارسی و کارکرد آن در شاهنامه فردوسی، پایاننامۀ کارشناسی ارشد در رشته فرهنگ و زبانهای باستانی ایران، دانشگاه شیراز. افراشی، آزیتا؛ و کوشکی، فاطمه (1395). تحلیل معناشناسی پیشوند پیش- در زبان فارسی، رویکرد زبانشناسی شناختی، فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه الزهرا (س)، دورۀ 9، شمارۀ 25، ص 166-137. انوری، حسن (1381). فرهنگ سخن، تهران، سخن. پاشنگ، مصطفی (1393). فرهنگ پارسی پاشنگ: ریشهیابی واژگان پارسی، زبانشناسی و واژگان جهانی زبان، تهران، پاشنگ. حسن دوست، محمد (1393). فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سامعی، حسین؛ تفسیری، ملیحه؛ و پرویزی، نسرین (1393). الگوهای ساختواژه در زبان فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. فرشیدورد، خسرو (1389). ترکیب و اشتقاق در زبان فارسی: ترکیب و تحول آن در زبان فارسی، دستوری برای واژهسازی، تهران، زوار. ـــــــــــــ(1392). دستور برای لغتسازی فرهنگ پیشوندها و پسوندهای فارسی همراه گفتارهایی درباره دستور زبان فارسی، تهران، زوارکلباسی، ایران (1371). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه). نغزگوی کهن، مهرداد؛ و داوری، شادی (1391). شبهوندشدگی. نشریه پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی، شمارۀ 1، ص 84-65. Afrashi, A. and Koushki, F. 2016. Semantic Analysis of “pish-“ prefix in Persian: A cognitive linguistic approach, Journal of Language Research (Zabanpazhuhi), 10(25). [In Persian]. Anvari, H. 2002.Sokhan Comprehensive Dictionary, Tehran: Sokhan. [In Persian]. Bauer, L. 2003. English prefixation – A typological shift?ActaLinguistcaHungarica, Vol. 50 (1-2), pp. 33-40. Ebrahimi, G.A. 1994. A historical survey of Persian affixes and their usages in Ferdowsi’s Shahnameh (M.A. Thesis in Ancient Iranian Culture and Languages). University of Shiraz, Fars, Iran. [in Persian]. Farshidvard, Kh. 2010. Combination and Derivation in Persian: Combination and its Development in Persian, Word Formation Grammar, Tehran: Zavvar. [In Persian]. Farshidvard,K. 2007. Farhang-e Pishvand-ha va Pasvand-haye Zaban-e Farsi (Persian Prefixes and Suffixes Dictionary). Tehran: Zavvar.[In Persian]. Golfam, A. ,Mahmoodi-Bakhtiari, B., &KarbalaeiSadegh, M. 2014. The study of irreversible binominals in Persian: a cognitive morphology approach. Procedia – Social and Behavioral Sciences. 136, 159-163. Hamawand, Z. 2011. Morphology in English: Word formation in cognitive grammar. London: Continuum. Hamawand, Z. 2013. Prefixes of Spatiality in English: A Study in Cognitive Linguistics. Theory and Practice in Language Studies. (3) 5, 736-747. Hasandoust, M. 2015. Persian Typological Dictionary, Tehran: Persian Academy. [In Persian]. Kalbassi, I. 2012. Sakht-e vazhe-ye eshteghaghi dar Farsi-e emrooz(The Derivational Structure of Word in Modern Persian). Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies. [In Persian]. Katamba, F. 1993.Morphology.Modern linguistics series. New York: St. Martin's Press. Langacker, R. 1987. Foundations of cognitive grammar. Vol.1: Theoretical prerequisites. Stanford: Stanford University Press. Lysons, J. 1995. Linguistic semantics: An Introduction. Cambridge: Cambridge University Press. Naghzguy Kohan, M. & Davari, Sh. 2012. Affixoidation. Journal of Comparative Linguistic Researches, 1(1): 65-85. [In Persian]. Pashang, M. 2015. Pashang Persian Dictionary: Persian Vocabulary origins, Linguistics and Language Global Vocabulary, Tehran: Pashang. [In Persian] Ruppenhofer, J. et al 2018. Distinguishing affixoid formations from compounds.27th International Conference in Computational Linguistics, USA, 3853-3865. Samei, H., Tafsiri, M. & Parvizi, N. 2014. Word formation Patterns in Persian. Tehran: Persian Academy. [In Persian]. Tyler, A. & Evans, V. 2003. The Semantics of English Prepositions: Spatial Sciences, Embodied Meaning, and Cognition. Cambridge University Press. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 897 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 635 |