تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,525 |
تعداد مقالات | 70,444 |
تعداد مشاهده مقاله | 123,993,851 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,114,576 |
سنجش مکانی-زمانی فرم فضایی شهر ارومیه با تأکید بر شاخصهای تراکم شهری | ||
پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری | ||
مقاله 11، دوره 7، شماره 3، مهر 1398، صفحه 629-653 اصل مقاله (1.48 M) | ||
نوع مقاله: پژوهشی - کاربردی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jurbangeo.2019.280685.1099 | ||
نویسندگان | ||
منیره عمرانی1؛ محمدتقی معصومی* 2؛ حسین نظم فر3 | ||
1دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل، ایران | ||
2استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل، ایران | ||
3دانشیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران | ||
چکیده | ||
تراکم از مباحث کلیدی مطالعات شهری و از مهمترین عناصر شناسایی فرم شهر است که پایش تغییرات آن در ترسیم وضعیت کالبدی-اجتماعی و تحلیل روند تحولات شهر اهمیت دارد. هدف پژوهش حاضر ارزیابی روند تغییرات و نحوۀ توزیع فضایی-زمانی شاخصهای تراکم شهری ارومیه طی سالهای 1375-1395 با استفاده از روشهای آماری است. جامعۀ آماری مناطق پنجگانۀ شهر ارومیه است. نتایج پژوهش نشاندهندۀ افزایش مقادیر همۀ شاخصهای مدنظر و ناهمگنی در توزیع است؛ بهطوریکه محدودۀ جنوبی شهر تراکم ساختمانی و سرانۀ زیربنای بالا و شمال شهر تراکم جمعیتی بالا و سرانۀ زیربنای پایینی دارد. ضریب موران شاخصها از الگوی تصادفی و پراکندگی به خوشهای حرکت کرده است. بیشترین تغییر نیز به سرانۀ خالص مسکونی با افزایش ضریب 04/0- در سال 1375 به 4/0 در سال 1395 مربوط است. ضریب گری نیز با کاهش و فشردگی همراه بوده است و بیشترین فشردگی در جمعیت، واحد مسکونی و زیربنا به میزان 28/1 تا 82/0 واحد و کمترین فشردگی در مساحت با کاهش 15/0 واحدی است. در ضریب ویلیامسون بیشترین نابرابری در مساحت، جمعیت تعداد خانوار و زیربناست و بقیۀ شاخصها توزیع متعادلتری دارند. آنتروپی متغیرهای مساحت با افزایش ضریب به 57/1 و 97/0 بیانگر الگوی پراکنش است. در تراکم مسکونی نیز FAR و تراکم ساختمانی با ضرایب کمتر از 5/0 نشاندهندۀ قطبیت و تعادلنداشتن در توزیع است. بهطورکلی با وجود متعادلشدن توزیع و حرکت شاخصها به سمت فشردگی محدود، شهر با افزایش نابرابری و توزیع قطبی در شاخصهای تراکم ساختمانی و سرانۀ زیربنا در منطقۀ 1 و 5 و شاخص جمعیتی در منطقۀ 2 مواجه است. تحول ساختار شهر در دهۀ گذشته نیز موجب قطبیترشدن ساختار فضایی شهر از نظر جمعیتی و ساختمانی و افزایش نابرابری شده است. همچنین منطقۀ 5 با بیشترین نابرابری در توزیع شاخصها مواجه بوده و نامتعادلتر است. | ||
کلیدواژهها | ||
تراکم؛ توزیع فضایی؛ شهر ارومیه؛ مدلهای آماری | ||
مراجع | ||
احدنژاد، محسن، احمدی، لیلا، شامی، اصغر و تقی حیدری، 1392، «بررسی روند توسعۀ درونشهری با تأکید بر تغییرات تراکم و کاربری اراضی؛ نمونۀ موردی: بافت فرسودۀ شمالی شهر زنجان (1375-1388)»، مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم، شمارۀ 8، صص 99-118. برتو، آلن، 1382، ساختار فضایى شهر تهران؛ محدودیتها و فرصتهایی براى توسعۀ آتى، ترجمۀ اسفندیار زبردست، سازمان ملى زمین و مسکن، وزارت مسکن و شهرسازى، تهران. جعفری، فیروز و رسول قربانی، ۱۳۹۴، «بررسی و تحلیل تراکم ساختمانی در محلههای شهری با استفاده از LUI؛ نمونۀ موردی: محلۀ گلباد شهر تبریز»، نشریۀ ساختار و کارکرد شهری سال سوم، شمارۀ ۱۱، صص ۵۳-۷۴. حکمتنیا، حسن و میرنجف موسوی، 1390، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامهریزی شهری و ناحیهای، انتشارات علم نوین، یزد. رهنما، محمدرحیم و غلامرضا عباس زاده،1387، اصول، مبانی و مدلهای سنجش فرم کالبدی شهر، چاپ اول، انتشارات جهاد دانشگاهی، مشهد. سرایی، محمدحسین و اسماعیل پورمحمد، 1387، «آنالیز سازمان فضایی و فضای شهری استان آذربایجان شرقی با استفاده از مدل آنتروپی»، مجلۀ فضای جغرافیایی، دورۀ هشتم، شمارۀ 22، صص 51-58. سعیدیان، وحید، 1391، «تراکم از سیاست تا معیار»، نشریۀ برنامه، شمارۀ 11، صص 12-22. سلطانی، علی، اسمعیلی ایوکی، یوسف و علیرضا احمدیان، 1389، «بررسى کارایى آمارهاى فضایى در تحلیل تراکم شهرى»، فصلنامۀ سنجش از دور و GIS ایران، دورۀ دوم، شمارۀ 1، صص 99 – 113. ضرابى، اصغر و میرنجف موسوى، 1389، «تحلیل فضایى پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحى شهرى یزد»، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایى، شمارۀ 97، صص 27-46. عبدى دانشپور، زهره، 1379، «تحلیل عدم تعادل فضایى در شهرها: مورد تهران»، فصلنامۀ صفه، شمارۀ 29، صص 34-57. عزیزى، محمدمهدى و مجتبى آراسته، 1390، «تبیین پراکندهرویى شهرى براساس شاخص تراکم ساختمانى؛ مطالعۀ موردى شهر یزد»، فصلنامۀ هویت شهر، شمارۀ 8، صص 5-15. عزیزی، مهدی، 1383، تراکم در شهرسازی، چاپ اول انتشارات دانشگاه تهران، تهران. عزیزی، محمدمهدی، 1394،تراکم در شهرسازی، اصول و معیارهای تراکم شهری، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران. قربانى، رسول، 1384، «تحلیل پراکنش تراکمهای جمعیتى شهر تبریز با استفاده از روش حوزهبندی آمارى»، فصلنامۀ پژوهشهای جغرافیایى، شمارۀ 54، صص 123-136. کلانتری، خلیل، 1384، برنامهریزی و توسعۀ منطقهای (تئوریها و تکنیکها)، انتشارات خوشبین، تهران. مرکز آمار ایران، 1390، سرشماری نفوس و مسکن، استان آذربایجان غربی، شهر ارومیه. مرکز آمار ایران، 1395، سرشماری نفوس و مسکن، استان آذربایجان غربی، شهر ارومیه. مشهودی، سهراب، 1389، تراکم ساختمانی و جمعیتی در شهرها، نشر مزینانی، تهران. معصومی اشکوری، سیدحسن، 1385،اصول و مبانی برنامهریزی منطقهای، چاپ ششم، انتشارات پیام، تهران. معصومنیا بوشهری، عسگری و برکپور ناصر، 1393، «تحلیل روند تغییرات شاخصهای تراکم و سرانۀ فضای مسکونی»، فصلنامۀ صفه، دورۀ بیستوچهارم، شمارۀ 64 ، صص 75-94. Artmann, M., Inostroza, L., and Fan, P., 2019, Urban Sprawl, Compact Urban Development and Green Cities, How Much Do We Know, How Much Do We Agree?, Ecological Indicators, Vol. 96, Part, 2, PP. 3-9. Bertaud, A., 2008, Evolution of Population Densities Since 1990, Could a New Transport Network Accelerate the Evolution of Gauteng Spatial Structure Toward“Normalcy”? The International Urban Development Workshop, November 12-13, Pretoria, Retrieved No. 15, from http://alain-bertaud.com. Bunting, T., Filion, P. and Priston, H., 2002, Density Gradients in Cana Dian Metropolition Regions,1971-96: Differential Patterns of Central Area and Suburban Growth and Change, Urban Studies, No. 39, PP. 2531-2552. Deilmann, C., Hennersdorf, J., Lehmann, I., and Reißmann, D., 2018, Data Envelopment Analysis of Urban Efficiency Interpretative Methods to Make DEA a Heuristic Tool, Journal Ecol. Indic, No. 84, PP. 607-618. Dempsey, N., and Bramley, G., 2012, The Key to Sustainable Urban Development In UK Cities? The Influence of Density on Social Sustainability, Progress in Planning, Vol. 77, No. 3, PP. 89–141. Ewing, R., and Hamidi, S., 2017, Costs of Sprawl, Routledge, Newyork doihttps://doi.org/10.4324/9781315628103 Forsyth, A., and Amos, I., 2007, Does Residential Density Increase Walking and Other Physical Activity?, Urban Studies, No. 4, PP. 679-697. Hamidi, Sh., Ewing, R., Preuss, I., and Dodds, A.Alex Dodds2Smart Growth America, Washington, DC, USA Hess, P., Sorensenm, A., and Parizeau, K., 2007, Urban Density in the Greater Golden Horseshoe, Toronto: University of Toronto, Centre for Urban and Community Studies. Inostroza, L., 2018, The Circularity of the Urban Ecosystem Material Productivity: The Transformation of Biomass Into Technomass in Southern Patagonia, Sustain, Cities Soc, No. 39, PP. 335-343. Jenks, M., and Dempsey, N., 2005, Future Forms and Design for Sustainable Cities Taylor and Francis Ltd, Oxford, United Kingdom. Lee, J., and Wong, D. S., 2002, Statstical Analysis with Arcview GIS, Translated By: Hosseinnejad and Ghadimi, Elm O Sanat University Publisher, Tehran. (In Persian)Kim Korinek Li, H., Wei Yehua, D., and Korinek, K., 2018, Modeling Urban Expansion in the Transitional Greater Mekong Region, Urban Studies, Vol. 55, No. 8, PP. 1729-1748, https://doi.org/10.1177/0042098017700560 Middel, A., Lukasczyk, J., Zakrzewski, S., Arnold, M., and Maciejewski, R., 2019, Urban Formand Composition of Street Canyons: A Human-Centric Big Data and Deep Learning Approach, Landscape and Urban Planning, No. 183, PP. 122-132. Ratclife, J., 1984, An Introduction to Town and County Planning, Hutchinson, London. Tsai, Y., 2005, Quantifying Urban Form: Compactness Versus Sprawl, Urban Studies, Vol. 42, No. 1, PP. 141-161. Wang, S., Shi, S., and Rao, X., 2013, A Study of Urban Density in Shenzhen, The Relationship Between Street Morphology, Building Density and Landuse, Proceedings of the Ninth International Space Syntax Symposium, Seoul. Wheeler, J., and Muller, P., 1986, Economic Geography, John Wiley and Sons, Ins, Canada, Ros. Williams, K., 2009, Space Per Person in the UK: A Review of Densities, Trends, Experiences and Optimum Levels, Land Use Policy, Vol. 26, No. 1, PP. S83-S92. Abdi Daneshpour, Z., 1999, Analysis of Spatial Imbalance in Cities: Case Tehran, Soffeh, No. 29, PP. 34-57. (In Persian) Ahadnejad, M., Ahmadi, L., Shami, A., and Heydari T., 2013, A Study on the Process of Brownfield Redevelopment with an Emphasis on the Change in Density and Land Uses Case Study: The Old Texture’s North of Zanjan (1996-2009), Geographical Planning of Space Quarterly Journal, No. 8, PP. 11-99. (In Persian) Azizi, M. M., and Araste, M., 2011, Spatial Evaluation of Urban Form with Respect Toconstruction Density in Yazd, Hoviatshahr, No. 8, PP. 5-15. (In Persian) Azizi, M. M., 2004, Density in Urban Planning, University of Tehran. (In Persian) Azizi, M. M., 2015, Density in Urban Planning, Principles and Measures of Urban Density, University of Tehran. (In Persian) Bertaud A., 2004, Space Structure of the City of Tehran; Limitations and Opportunities for Future Development, Translatr Bey Zebardast, E., National Land and Housing Organization, Tehran. (In Persian) Ghorbani, R., 2015, Analysis of the Distribution of Population Density in Tabriz City Using Statistical Zoning Techniques, Geographical Research, Vol. 4, No. 54, PP. 123-136. (In Persian) Hekmatnia, H., and Mousavi M. N., 2011, The Using of Model in Geography with Emphasis on Urban and Regional Planning, Modern Science Publishing, Yazd. (In Persian) Jafari, F., and Ghorbani, R., 2015, Analyzing the Building Density (FAR) in Urban Neighborhoods with LUI (A Case Study of Golbad, Tabriz), Shahr-Ha, No. 11, PP. 53-74. (In Persian) Kalantari, Kh., 2001, Planning and Reginal Development (Theories and Techniques),Press Khoshbin. (In Persian) Mashhoodi, S., 2011, Building and Population Density in Cities, Publication Mazinani Tehran. (In Persian) Massumi Eshkevari H., 2006, Principles and Basis of Regional Planning, Publication Payam, Tehran. (In Persian) Masumnia Boshehri, A., and Barakpoor, N., 2014, The Analysis of Changing Procedure Density Indicator and the Net Residential Capital, Soffeh, No. 64, PP. 75-94. (In Persian) Rahnema, M., and Abbaszadeh, Gh., 2008, Fundamental and Models of Urban From Measuring, Jahad Daneshgahi, Mashhad. (In Persian) Saeidian, V., 2012, Density From Policy to Index, Barname, No. 11, PP. 12-22. (In Persian) Saraei, M., and Poormohammad, E., 2008, Analysis of Spatial Organization in East Azerbaijan Province and Urban Area Using Entropy Model, Journal of Geographic Space, Vol. 8, No. 22, PP. 51-58. (In Persian) Soltani, A., Esmaeeili, U., and Ahmadian, A., 2010, The Analyzing the Efficiency of Spatial Statistics in Urban Density Analysis, Iranian Journal of Remote Sencing and GIS, No. 1, PP. 99-113. (In Persian) Statistical Centre of Iran, 2006, Population and Housing Census, West Azerbaijan Province, Urmia City. (In Persian) Statistical Centre of Iran, 2016, Population and Housing Census, West Azerbaijan Province, Urmia City. (In Persian) Zarabi, A., Mousavi, M. N., 2010, Spatial Analysis of Population Distribution and Distribution of Services in Urban Areas of Yazd, Geography Research Quarterly, No. 97, PP. 27-46. (In Persian) | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 534 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,408 |