تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,036 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,506,760 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,770,715 |
تلقّی کلامی شاعران پارسیگو از واژۀ قرآنی «قلم» | ||
ادب فارسی | ||
مقاله 4، دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 23، شهریور 1398، صفحه 63-82 اصل مقاله (827.09 K) | ||
نوع مقاله: علمی- پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jpl.2019.271033.1319 | ||
نویسندگان | ||
مصطفی موسوی* 1؛ وحید نعمانی2 | ||
1دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران | ||
2دانشآموختة کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
شاعران پارسی با هر گرایش مذهبی و کلامی، تأثیر فراوانی از آیات قرآن کریم پذیرفته و این تأثیرپذیری به صورتهای گوناگون (تلمیح، تضمین، اشاره، اقتباس ...) در شعر آنها مشهود است تاجاییکه شعرِ کمتر شاعری را میتوان یافت که از این مضامین خالی باشد. باتوجّهبه اینکه فرقههای مختلف اسلامی، تفسیر و تأویل خاصی از آیات و اشارات قرآنی دارند و هرکدام در سایۀ تعاریف و تعالیم فرقههایشان و همچنین به دلیل شرایط مختلف اجتماعی- سیاسی زمان خود، آیات قرآن را تفسیر و تأویل کردهاند، شاعران پارسیگو نیز باتوجّهبه گرایش مذهبی/کلامی خود و با رنگ و بوی شاعرانه و تصویرسازیهای ادبی، این مضامین را در آثارشان بهکارمیبرند. در این پژوهش، کاربرد واژة قرآنی «قلم» در اشعار شاعران جریانساز پارسیگو با گرایش مذهبی/کلامی بررسی میشود. پس از تحلیل و دستهبندی تلقّی مفسّران و متکلّمان از واژۀ قلم، استخراج و دستهبندی تلقّی شاعران انتخابی این پژوهش، از مفهوم واژة قلم صورت میپذیرد. شایان ذکر است از این رهگذر، درک صحیحتر ابیاتی که حاوی واژة قلم هستند نیز محقق میشود. شاعران منتخب در این پژوهش که علاوه بر جایگاهشان در تاریخ ادب پارسی براساس توجّه خاصی که به مباحث کلامی دارند، انتخاب شدهاند، عبارتاند از: فردوسی، ناصرخسرو، خیّام، سنایی، خاقانی، نظامی، عطّار، سعدی، مولوی، حافظ و جامی. | ||
کلیدواژهها | ||
گرایش مذهبی/کلامی؛ مفسّران؛ متکلّمان؛ شاعرانِ پارسیگو؛ واژة قرآنی قلم | ||
مراجع | ||
قرآن مجید (1374)، ترجمة ابوالحسن شعرانی، تهران، کتابفروشی اسلامیّه. اترک، حسین (1389)، «مقایسة لوگوس مسیحی، حقیقت عیسوی و حقیقت محمّدی»، الهیّات تطبیقی، ش2، 65-86. الهیمنش، رضا (1385)، «نخستین آفریده از منظری اسلامی و مسیحی»، هفت آسمان، ش31، 29-54. بخاری، ابیعبدالله محمّد بن اسمعیل (1862)، الجامع الصحیح، تصحیح لودلف کرهل، لیدن، بریل. بدوی، عبدالرحمن (1996)، مذاهب الاسلامیین، بیروت، دارالعلم للملایین. بقلی شیرازی، روزبهان (1360)، شرح شطحیّات، تصحیح هانری کربن، تهران، طهوری. ـــــــــــــ (1395)، عرایس البیان فی حقایق القرآن، ترجمة علی بابایی، تهران، مولی. ترمذی، ابوعیسی محمّد (1398)، الجامع الصحیح-سنن الترمذی، احمدمحمّد شاکر، بیجا، مصطفی البابی الحلبی و اولاده. جامی، نورالدین عبدالرحمن (1386)، مثنوی هفت اورنگ، به تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، تهران، اهورا. ـــــــــــــ (1390)، دیوان، تصحیح محمّد روشن، تهران، نگاه. جرجانی، علی ابن محمّد شریف (1985 )، تعریفات، تصحیح گوستاو فلوگل، بیروت، مکتبة لبنان. حافظ، خواجه شمسالدین محمّد (1362)، دیوان، تصحیح پرویز ناتل خانلری، تهران، خوارزمی. حلبی، علیاصغر (1389)، تاریخ علم کلام در ایران و جهان اسلام، تهران، اساطیر. حلّی، جمالالدین (1388)، کشف المراد شرح تجرید الاعتقاد، ترجمه و شرح فارسی ابوالحسن شعرانی، تهران، اسلامیّه. خاقانی شروانی، افضلالدین بدیل (1382)، دیوان، تصحیح ضیاءالدین سجّادی، تهران، زوار. ـــــــــــــ (۱۳۸۷)، تحفة العراقین (ختم الغرایب) خاقانی شروانی، به کوشش علی صفری آققلعه، تهران، میراث مکتوب. خالقیمطلق، جلال (1363)، «معرفی قطعات الحاقی شاهنامه»، ایراننامه، پاییز 1363، ش9، 26-53. خیّام، ابوحفصعمر (1321)، رباعیّات، به اهتمام محمّدعلی فروغی و قاسم غنی، تهران، چاپ رنگین. ـــــــــــــ (1367)، رباعیّات(طربخانه)، گردآوری یاراحمد رشیدی، تصحیح جلالالدین همایی، تهران، هما. ـــــــــــــ (1379)، رباعیّات، گردآوری حسین دانش، ترجمة توفیق سبحانی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. خیّام (1883)، رباعیّات عمر خیّام، تصحیح وینفیلد، لندن، تروبنر. دهخدا، علیاکبر (1325-1352)، لغتنامه، تهران، مجلس و دانشگاه تهران. رازی، فخرالدین (بیتا)، التفسیر الکبیر، عبدالرحمن محمّد، قاهره، جامع الازهر. زریاب خویی، عبّاس (1370)، «نگاهی تازه به مقدّمه شاهنامه»، ایراننامه، ش37, 14-23. زمخشری، جارالله (1389)، تفسیر کشّاف، ترجمة مسعود انصاری، تهران، ققنوس. سجّادی، سیّدجعفر (1373)، فرهنگ معارف اسلامی، تهران، کومش. سعدی، مصلحالدین عبدالله (1359)، بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، انجمن استادان زبان و ادبیّات فارسی. ـــــــــــــ (1385)، غزلهای سعدی، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران، سخن. سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1354)، دیوان، تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی، تهران، سنایی. ـــــــــــــ (1387)، حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه، تصحیح محمّد تقی مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران. ـــــــــــــ (1360)، مثنویهای حکیم سنایی به انضمام شرح سیر العباد الی المعاد، تصحیح محمّدتقی مدرس رضوی، تهران، بابک. سهرابنژاد، علیحسن و روحالله یوسفی (1390)، «تأویلی از مفهوم قلم در مثنوی تحریمة القلم»، جستارهای ادبی، ش172، 49-74. السیوطی، جلالالدین عبدالرحمان (بیتا)، اللآلی المصنوعة فی الاحادیث موضوعة، بیروت، دارالمعرفة. شریف، میانمحمّد (1362)، تاریخ فلسفه در اسلام، ترجمة نصرالله پورجوادی و دیگران، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. شلش، عدنان بن محمّد (1425)، شیخ الاسلام ابن تیمیه محدثاً، الاردن، دارالنفائس. شیرازی، صدرالدینمحمّد بن ابراهیم (1383)، اسفار اربعه، ترجمة محمّد خواجویی، جلد4، تهران، مولی. شیرانی، حافظ محمودخان (1369)، درشناختفردوسی، ترجمة شاهد چوهدری، تهران، علمی و فرهنگی. صفا، ذبیحالله (1366)، تاریخ ادبیّات در ایران، چاپ هفتم، تهران، فردوس. طبرسی، ابوعلی فضل بن الحسن (1358)، مجمع البیان فی التفسیر القرآن، ترجمة شیخمحمّد رازی، تهران، فراهانی. عطّار، فریدالدین (1388)، اسرارنامه، تصحیح محمّدرضا شفیعیکدکنی، تهران، سخن. ـــــــــــــ (1380)، دیوان، تصحیح تقی تفضلّی، تهران، علمی و فرهنگی. ـــــــــــــ (1386الف) اسرارنامه، تصحیح محمّدرضا شفیعیکدکنی، تهران، سخن. ـــــــــــــ (1386ب) مختارنامه، تصحیح محمّدرضا شفیعیکدکنی، تهران، سخن. ـــــــــــــ (1388)، منطق الطیر، تصحیح محمّدرضا شفیعیکدکنی، تهران، سخن. غزالی، محمّد (1377)، احیاء علوم الدین، تصحیح بدوی احمد طبانه، اندونسیا، کریاطهفوتراً سماراغ. فردوسی، ابوالقاسم (1969)، شاهنامه، تصحیح آ.برتلس و دیگران، مسکو، دانش. ـــــــــــــ (1361)، احادیث مثنوی، تهران، امیرکبیر. کاشانی، عبدالرزاق (1393)، تأویلات قرآن حکیم، ترجمة سیّدجواد هاشمی علیا، تهران، مولی. گلدزیهر، ایگناس (بیتا)، درسهایی دربارة اسلام، ترجمة علینقی منزوی، بیجا، بی نا. ـــــــــــــ (1386)، «افکار نو افلاطونی و گنوسی در حدیث»، ترجمة رضا الهیمنش، هفت آسمان، ش36، 181-220. محیط طباطبایی، محمّد (مهر و آبان 1313)، «عقیدة دینی فردوسی»، مهر، ش17و 18، 635-672. مشکور، محمّدجواد (1372)، فرهنگ فرق اسلامی، با مقدّمه و توضیحات کاظم مدیرشانهچی، مشهد، آستان قدس رضوی. مصاحب، غلامحسین (1345)، دایرة المعارف فارسی، تهران، فرانکلین. مولوی، جلالالدین محمّد (1363)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الین نیکلسون، تبه اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران، امیرکبیر. ـــــــــــــ (1385)، کلیّات شمس، تصحیح بدیعالزمان فروزانفر، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران. مهدوی دامغانی، احمد (بهار1372)، «مذهب فردوسی»، ایرانشناسی، ش17، 20-53. قبادیانی، ناصرخسرو (1387)، دیوان ناصر خسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران، دانشگاه تهران. ـــــــــــــ (1390)، گشایش و رهایش، تصحیح سعید نفیسی، تهران، اساطیر. نظامی، الیاس بن یوسف (1313)، مخزن الاسرار، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان. ـــــــــــــ (1315)، هفت پیکر، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان. ـــــــــــــ (1316)، شرفنامه، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان. ـــــــــــــ (1317)، اقبالنامه، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان. ـــــــــــــ (1380)، دیوان قصاید و غزلیّات، تصحیح سعید نفیسی، تهران، فروغی. نیکلسون، رینولد الین (1388)، تصوّف اسلامی و رابطة انسان و خدا، ترجمة محمّدرضا شفیعیکدکنی، تهران، سخن. همایی، جلالالدین (1362)، مولوی نامه/ مولوی چه میگوید، تهران، چاپ پنجم، آگاه. یاحقی، پرویز (1367)، «قلم آفریننده»، جستارهای ادبی، ش 79، 21-32. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 666 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 531 |