پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,230 |
| تعداد مقالات | 67,755 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,100,026 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,852,342 |
تحلیل اجتماعی-شناختی گفتمان نقایض جریر و اخطل بر اساس الگوی ون‌دایک | ||
| ادب عربی | ||
| مقاله 7، دوره 12، شماره 2، تیر 1399، صفحه 109-132 اصل مقاله (1.07 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jalit.2019.275833.612031 | ||
| نویسندگان | ||
| حسن اعظمی خویرد* 1؛ عبدالباسط عرب یوسف‌آبادی2 | ||
| 1استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران | ||
| 2استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل | ||
| چکیده | ||
| گفتمان متون ادبی از منظرهای مختلفی قابل بررسی است و سطوح گوناگون آن در ابعاد کلان و خُرد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. تحلیل گفتمان امکان دستیابی به برداشتی عمیق از متن را فراهم می‌آورد. این شاخه از تحلیل می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی‌های گفتمان شاعران داشته باشد و تعاملات زبانی آن‌ها را با ساختارهای ایدئولوژیک کشف نماید. ازجمله پدیده‌های ادبی زبان عربی که بر پایة برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی بنا شده‌است، نقایض جریر و اخطل است. این دو شاعر در بیشتر نقایضشان با استفاده از ابزارهای گفتمانی خاص، در پی برجسته‌سازی هویت خود و حاشیه‌رانی هویت رقیب هستند. در پژوهش حاضر تلاش بر آن است تا با تکیه‌بر روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به مربع ایدئولوژیک ون‌دایک، سطوح گفتمانی نقیضة «اِنعَقْ بِضَأنِکَ یا جَریرُ» از اخطل و «قَبَحَ الإِلَهُ وُجوهَ تَغْلِبَ» از جریر بررسی شود. ون‌دایک در الگوی پیشنهادی‌اش به مطالعة استراتژی‌های متن و گفتار می‌پردازد و رابطة آن‌ها را با بافتار اجتماعی و سیاسی مورد مطالعه قرار می‌دهد. برداشت نهایی نشان می‌دهد که برجسته‌سازی نکات منفیِ دیگری در هر دو نقیضه از بسامد بسیار بالایی (66% اخطل و 71% جریر) برخوردار است، با این تفاوت که جریر به نسبت اخطل در استفاده از سطوح گفتمانی معنی، ساخت‌های صوری، دستور زبان و صورت‌های گفتمان، موفق‌تر عمل کرده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تحلیل گفتمان انتقادی؛ ون‌دایک؛ برجسته‌سازی؛ حاشیه‌رانی؛ نقایض؛ اخطل؛ جریر | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| A Sociological Cognitive Analysis of the Discourse of Jerir and Akhtal’s Parodies Based on van Dijk’s Model | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Hasan Azami Khavirad1؛ Abdolbaset Arab Yoosefabadi2 | ||
| 1Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Tehran | ||
| 2Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Zabol | ||
| چکیده [English] | ||
| The discourse of literary texts can be viewed from a variety of perspectives and all the dimensions of their various levels can be evaluated. Discourse analysis provides an opportunity for a deep understanding of the text. It helps highlight the author’s discourse and linguistic interactions with ideological structures. The parodies of Jerir and Akhtal are among the texts of Arabic literature based on foregrounding and backgrounsing. These two poets use specific discursive tools in most of their parodies, seeking to foreground their own identity and to background the identity of their rival. This paper discusses some principles of critical discourse analysis, such as the explicit socio-political stance of discourse analysts, and focuses on the dominance of the elite and institutions as they are enacted, legitimated, or reproduced by text and speech. One of the crucial elements of this analysis of the relations between power and discourse is the patterns of access to (public) discourse for different social groups. This article argues that in order to be able to relate power and discourse in an explicit way, we need the “cognitive interface” of models, knowledge, attitudes, ideologies and other social representations of the social mind, which also relate the individual and the social, and the micro- and the macro-levels of social structure. This argument is illustrated with an analysis of parliamentary debates about ethnic affairs. The article attempts to refer to the “ideological square” of van Dijk in order to check out the discursive levels of two parodies by Akhtal and Jerir. The results demonstrate that highlighting negative aspects of the other is of a very high frequency in both texts (66 percent in Jerir’s and 71 percent in Akhtal’s). The difference is that Jerir has been more successful in the use of discursive levels of meaning, formal structures, and grammar. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Critical discourse analysis, Van Dijk, Emphasis, Marginalization, Parody, Akhtal, Jerir | ||
| مراجع | ||
|
آقاگل‌زاده، فردوس (1385)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. ــــــــــــــ (1386)، «تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیات»، دانشگاه گیلان: ادب‌پژوهی، دورة 1، ش 1، صص 17-27. ابن خلکان، أحمد بن محمد (1998)، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، تحقیق: الطویل، یوسف علی، بیروت: دار الکتب العلمیة، ط 2. ابن سلّام، محمد (1982)، طبقات فحول الشعراء، شرح: شاکر، محمود محمد، القاهرة: المدنی. ابن قتیبة، محمد بن مسلم (1966)، الشعر والشعراء، تحقیق أحمد شاکر، القاهرة: دار المعارف. أبوالمکارم، علی (1428)، الجملة الإسمیة، القاهرة: دار المعارف. الأخطل (1994)، دیوان، تحقیق: ناصرالدین، مهدی محمد، بیروت: دار الکتب العلمیة، ط 2. أزابیط، بنعیسی (1996)، «المعنی المضمر فی الخطاب اللغوی العربی: البنیة والقیمة التنجیزیة»، مکناس: جامعة مولای إسماعیل، أطروحة دکتوراه. اسکندر، عبدالواحد زیارة (2008)، «نقائض جریر والفرزدق فی ضوء منهج الأسلوبیة المقارنة»، بغداد: مجلة جامعة ذی قار، السنة 4، العدد 1، صص 1-11. الأصفهانی، أبوالفرج (1994)، الأغانی، بیروت: دار الفکر، ط 2. البغدادی، عبدالقادر (1967)، خزانة الأدب ولبّ لباب لسان العرب، تحقیق: عبدالسّلام محمد هارون، القاهرة: دار الکتاب العربی، ط 2. بنعیش، عبدالعزیز (2004)، التواصل بین القصد والاستقصاد: مقاربة تداولیة لفاعلیتی التدلیل والتأویل، أطروحة دکتوراه، فاس: جامعة سیدی محمد بن عبدالله. تجور، فاطمة (2013)، «أدب الطبائع فی نقائض جریر والأخطل»، جامعة دمشق: الآداب والعلوم الإنسانیة، السنة 4، العدد 1 و 2، صص 79-113. التفتازانی، سعدالدین (1991)، شرح التلخیص، مصر: عیسی البابی الحلبی، ط 2. جابر، سامیة (1983)، الاتصال الجماهیری والمجتمع الحدیث، الإسکندریة: دار المعرفة الجامعیة. جرفی، محمد، محمدیان، عباد (۱۳۹۳)، «بررسی سورة عبس از دیدگاه سبک‌شناسی گفتمانی میشل فوکو»، دانشگاه اراک: پژوهش‌های ادبی-قرآنی، دورة 2، ش 2، صص 9-26. جریر بن عطیة (1986)، دیوان، بیروت: دار بیروت. الجزر، هنی محمد (2014)، «القضیة الحملیة الأرسطیة وموقف المنطق الرمزی منها: فریجة نموذجاً»، جامعة دمشق: العلوم الإنسانیة، السنة 30، العدد 4، صص 421-461. الحسن، فینوس؛ الکردی، سعد (2014)، «بعض الظواهر اللغویة والنحویة فی شعر الأخطل التغلبی»، حمص: مجلة جامعة البعث، المجلد 36، العدد 2، صص 155-172. الحسین، قصی (1997)، تاریخ الأدب العربی: العصر الأموی، الإسکندریة: الهلال، ط 2. الحوفی، أحمد محمد (1960)، أدب السیاسة فی العصر الأموی، الفجالة: نهضة مصر. حیدا، سمیرة (2015)، «أسلوب الاستغراق والشمول: مغنی اللبیب نموذجاً»، جامعة مستغانم: حولیات التراث، السنة 9، العدد 15، صص 61-72. الدهان، محمد سامی (1982)، الهجاء، القاهرة: دار المعارف، ط 3. الراجحی، عبدة (1977)، اللغة وعلوم المجتمع، بیروت: دار النهضة العربیة. راستگو، کبری، فرضی‌شوب، فرشته (1396)، «بررسی هم‌معنایی در گفتمان قرآنی برپایة نظریة تحلیل مؤلفه‌ای»، دانشگاه علامه طباطبایی: پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، دورة 7، ش 16، صص 34-11. زکی، أحمد کمال (1971)، الحیاة الأدبیة فی البصرة إلى نهایة القرن الثانی الهجری، دمشق: دارالفکر، ط 2. سلطانی، علی اصغر (1384)، «تحلیل گفتمان به مثابة نظریه و روش»، دانشگاه باقر العلوم: علوم سیاسی، دورة 7، ش 28، صص 153-180. السیوطی، جلال‌الدین (2011)، شرح عقود الجمان فی علم المعانی والبیان، تحقیق: الحمدانی، إبراهیم و الحبّار، لقمان، بیروت: دارالکتب العلمیة. شامة، مکلی (2009)، «الحجاج فی شعر النقائض: دراسة تداولیة»، جامعة تیزی وزو: رسالة الماجستیر. الشایب، أحمد (1952)، تاریخ النقائض فی الشعر العربی، القاهرة: مکتبه النهضة المصریة. الشایب، أحمد (1954)، تاریخ النقائض العربیة، القاهرة: مکتبة النهضة المصریة، ط 2. صیادانی، علی والآخرون (2016)، «السیاق وأثره فی تنوّع المفردات عند شعراء النقائض»، جامعة ورقلة: مقالید، السنة 4، العدد 10، صص 11-26. ضیف، شوقی (1959)، التطور والتجدید فی الشعر الأموی، القاهرة: دار المعارف. ــــــــــــــ (2002)، تاریخ الأدب العربی: العصر الإسلامی، القاهرة: دار المعارف، ط 6. الطویل، رزق (1986)، أسالیب الاستغراق والشمول: دراسة فی الإعراب والشمول، مکة المکرمة: المکتبة الفصلیة. عباینة، یحیی (2013)، الأسس الفلسفیة لتحلیل الخطاب، جامعة مؤتة: سلسلة العلوم الانسانیة والاجتماعیة، السنة 31، العدد 3، صص 172-200. عبداللطیف، محمد حماسة (1988)، بناء الجملة العربیة، القاهرة: دار غریب، ط 2. عرب یوسف‌آبادی، عبدالباسط و دیگران (1397)، «بررسی ادب‌مندیِ استراتژی‌های بیان در داستان‌های کودکانة شادی فقیه»، لسان مبین، دورة 9، ش 32، صص 79-101. عرب یوسف‌آبادی، عبدالباسط، میرزاده، طاهره (1395)، «تحلیل گفتمان انتقادی نامة محمد بن عبدالله و منصور عباسی بر اساس الگوی لاکلا و موف»، لسان مبین، دورة 8، ش 26، صص 73-101. عشیر، عبدالسلام (2006)، عندما نتواصل نغیّر: مقاربة تداولیة معرفیة لآلیات التواصل والحجاج، المغرب: إفریقیا الشرق. العلوی، یحیی بن حمزة (1982)، الطراز المتضمن لأسرار البلاغة وعلوم حقائق الإعجاز، بیروت: دارالکتب العلمیة، ط 2. العمری، محمد (2005)، «الدلالة التاریخیة للشعر: ظاهرتا الغزل والنقائض فی القرن الأول الهجری نموذجاً»، دمشق: مجمع اللغة العربیة، العدد 34، الجزء 3، صص 505-528. غازی، سیّد (1976)، الأخطل شاعر بنی أمیّة، القاهرة: دار المعارف، ط 3. فالک، جولیا اس (1372)، زبان‌شناسی و زبان، ترجمة خسرو غلامعلی‌زاده، مشهد: آستان قدس، چ 2. فروخ، عمر (1981)، تاریخ الأدب العربی: الأدب القدیم، بیروت: دار العلم للملایین، ط 4. فضیلة، یونسی (2012)، «استراتیجیات الخطاب فی النشید الوطنی: دراسة تداولیة»، جامعة مولود معمری: رسالة الماجستیر. قزیحة، ریاض (1998)، الفکاهة فی الأدب الأندلسی، بیروت: المکتبة العصریة. کادة، لیلی (2014)، «الاستلزام الحواری فی الدرس اللسانی الحدیث: طه عبدالرحمن أنموذجاً»، جامعة مولود معمری: الممارسات اللغویة، العدد 21، صص 169-194. کسایی، علیرضا، رحیمیان، جلال (1391ش)، «بررسی کتاب اندیشة اسلامی 1 از دید تحلیل گفتمان انتقادی»، دانشگاه شیراز: اندیشة دینی، دورة 14، ش 2، صص 131-153. محمد حسین، محمد (1971)، الهجاء والهجّاؤون فی الجاهلیة، ط2، بیروت: دار النهضة العربیة. مزوز، دلیلة (2009)، «المبنی للمجهول بین اختزال البنیة و استرسال المعنى»، جامعة محمد خیضر: مجلة کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة والاجتماعیة، السنة 3، العدد 5، صص 163-189. المغیری، عبدالرحمن (1982)، المنتخب فی ذکر قبائل العرب، جدة: دار المدنی، ط 2. مکدونیل، دیان (2001)، مقدمة فی نظریات الخطاب، ترجمة: عزالدین اسماعیل، القاهرة: المکتبة الأکادیمیة. مویک، سی (1993)، المفارقة وصفاتها، ترجمة: لؤلؤة، عبدالواحد، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر. النص، إحسان (1964)، العصبیة القبلیة وأثرها فی الشعر الأموی، بیروت: دار الیقظة العربیة. نظری، علی، ولیئی، یونس (1391)، «التناص فی قصیدة قُل للدیارِ لجریر مع قصیدة خفَّ القَطین للأخطل»، إضاءات نقدیة، السنة 2، العدد 8، صص 163-179. ولیئی، یونس، باستان، خلیل (1391)، «نقائض جریر والأخطل فی میزان النقد الأدبی»، پایاننامة کارشناسی ارشد. یارمحمدی، لطف‌الله (1381)، «تحلیل گفتمان با استفاده از مؤلفه‌های جامعه‌شناختی-معنایی گفتمان‌مدار با عنایت به تصویرسازی کارگزاران اجتماعی»، نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دورة 8، ش 10، 119-105. یوسف، عبدالکریم محمود (2000)، أسلوب الإستفهام فی القرآن الکریم، دمشق: مطبعة الشام. Bayyurt, Y., & A. Bayraktaroğlu. (2001). The Use of Pronouns and Terms of Address in Turkish in Service Encounters. Pragmatics and Beyond New Series, p 209. Caldas-Coulthard, C. R., & Coulthard, M. (2003). Text and Practices: Readings in Critical Discourse Analysis. London: Routledge. Foucault, M. (1970). The Order of Discourse: An Archaeology of the Human Sciences. London: Tavistock. Gee, J. P. (1999). An Introduction to Discourse Analysis: Theory & Method. London & New York: Routledge. Lyonz, J. (1995). Introduction to Theoretical Linguistics (Vol. I). London: Cambridge University Press. Schiffrin, D., Tannen, D., & Hamilton, H. E. (2001). The Handbook of Discourse Analysis. Blackwell Publisher. Van Dijk, T. A. (2006). Ideology and Discourse Analysis. Journal of Political Ideologies, 11(2), 115-140. ــــــــــــــ (1988). News as Discourse. Hillside, NJ: Erlbaum. ــــــــــــــ (1993). Discourse, Power and Access. London: Routledge. ــــــــــــــ (1998). Approaches to Media Discourse. Oxford: Blackwell. ــــــــــــــ (2000). Ideology and Discourse: a Multidisciplinary Introduction. Barcelona: PamperFabra University press. ــــــــــــــ (2002). Principles of Critical Discourse Analysis: in Critical Discoursc Analysis. London: Routledge. Walker, V. (2011). Codeswitching as a Power and Solidarity Strategy in the Foreign Language Classroom: An Analysis of Language Alternation Strategies Utilized in a Portuguese-English Higher Education Class. Innervate, Vol. 3, 362-363. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 585 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 364 |
||