تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,102,933 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,209,306 |
مفهوم قانون در اندیشههای مستشارالدوله | ||
فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران | ||
مقاله 4، دوره 50، شماره 1، فروردین 1399، صفحه 41-59 اصل مقاله (346.19 K) | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jplsq.2019.258708.1749 | ||
نویسندگان | ||
بیژن عباسی* 1؛ رضا یعقوبی2 | ||
1دانشیار، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
2دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی،پردیس البرز، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
چکیده | ||
مفهوم قانون از بنیادینترین مفاهیم و مبانی نظری حکومت قانون است که نقش مهمی در شکلگیری نظریۀ دولت مشروطه داشته است. با توجه به این واقعیت که هیچ جامعهای در هیچ مقطعی بدون قانون نبوده و با لحاظ این پیشفرض که مفهوم قانون دارای سیری تکوینی و دو صورت «مدرن» و «قدیم» است و اینکه مفهوم مدرن قانون، در «گسست» و «تداوم» مفهوم قدیم تکوین یافته است، این مقاله نشان میدهد که مفهوم جدید قانون با تحول در مضمون، در تداوم مفهوم قدیم قانون، تکوین یافته است. مستشارالدوله، نخستین اندیشمندی است که با درک مبنای متفاوت قانون در دو صورت «قدیم» و «مدرن» قانون، اصلِ ضرورت تأسیس مفهوم جدید قانون را درک و پارهای مقدمات، بهمنظور تحقق این مهم تهیه کرد. به نظر نگارندگان درک مستشارالدوله از مفهوم قانون متفاوت با درک متقدمان بوده و رسالۀ «یک کلمۀ» وی، نخستین رساله در ضرورت حکومت قانون است. وی در این رساله به مدد ایجاد تحول در مضمون مفهوم قانون، این مفهوم را که ریشه در ارادۀ حاکم و حکم شرع (بهعنوان دو مبنا و منشأ مفهوم قدیم قانون) داشت، به مفهوم مدرن قانون که از نظر مستشارالدوله، ریشه در اراده و خواست مردم داشت، متحول ساخت. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که مبانی و هدف مستشارالدوله از تحول مفهوم قانون چگونه و چه بوده است؟ بهنظر میرسد مستشارالدوله با تکیه بر مبانی و مفاهیمی چون «ارادۀ عموم» و «رضایت» مردم و با هدف استقرار «عدل»، «برابری» و «ترقی»، بهعنوان اهداف مهم حاکمیت قانون، مبادرت به این امر مهم ورزید و از دل مفهوم قدیم قانون، مفهوم مدرن قانون را تعریف کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
ارادۀ مردم؛ عدالت؛ قانون؛ مستشارالدوله؛ مشروطه | ||
مراجع | ||
1. فارسی الف) کتابها 1. آخونداوف، میرزافتحعلی (1963م). الفبای جدید و مکتوبات، به کوشش حمید محمدزاده، آذربایجان: باکو، بینا. 2. آدمیت، فریدون (1340). فکر آزادی و مقدمۀ نهضت مشروطیت، تهران: سخن. 3. اصیل، حجتالله (1394). رسالههای میرزا ملکم خان ناظم الدوله، تهران: نشر نی، چ سوم. 4. پاشازاده، غلامعلی (1392). در جستجوی قانون، تهران: انتشارات علمی. 5. حاج سیاح، محمدعلی (1359). خاطرات حاج سیاح به کوشش: حمید سیاح و به تصحیح سیفالله گلکار، چ سوم، تهران: امیرکبیر. 6. زرگرینژاد، غلامحسین (1390). رسایل مشروطیت، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی. 7. دایسی، آلبرت (1395). درآمدی بر حقوق اساسی، به کوشش: سید ناصر سلطانی، تهران: نگاه معاصر. 8. طباطبایی، سید جواد (1386). نظریۀ حکومت قانون در ایران، تبریز: ستوده. 9. ---------------- (1393). نظامهای نوآیین در اندیشۀ سیاسی، تهران: مینوی خرد. 10. عامری، حامد (1394). تجدد و قانونگرایی، تهران: نگاه معاصر. 11. نویمان، فرانتس (1390). آزادی و قدرت و قانون، ترجمۀ عزتالله فولادوند، تهران: خوارزمی. 12. مجدالملک، حاج میرزامحمدخان (1358). کشف الغرایب مشهور به رسالۀ مجدیه، با تصحیح و مقدمه و توضیحات: گرکانی، فضلالله، تهران: اقبال. 13. مستشارالدوله، میرزا یوسفخان (1386). یک کلمه، به اهتمام دولت علیرضا شاهی، تهران: انتشارات بال. 14. ناظمالاسلام کرمانی، میرزا محمد (1332). تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: کتابفروشی ابنسینا.
ب) مقالات 15. راسخ، محمد؛ بخشیزاده، فاطمه (1393). «مفهوم قانون در عصر مشروطه: نویسندگان متقدم»، فصلنامۀ تحقیقات حقوقی، ش 68، صص 1-23. 16. ------------------------- (1392). «پیشزمینۀ مفهوم قانون در عصر مشروطه: از مالک الرقابی تا تنظیمات»، مجلۀ حقوقی دادگستری، سال هفتادوهفتم، ش 83. 17. سلطانی، سید ناصر (1395). «مذاق مملکت و معنای مشروطة ایرانی»، جشننامۀ جواد طباطبایی فیلسوف سیاست، سرویراستار: حامد زارع، تهران: فلات، صص 312-345. 18. طحان نظیف، هادی؛ احسانی، رضا (1396). «خوانشی نو از دیدگاههای تحلیلی نسبت به مفهوم قانون در عصر مشروطه»، پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، سال هجدهم، ش 45، صص 57-80. 19. فقیه لاریجانی، فرهنگ؛ فتحعلیزادۀ آهنگر، مریم (1395). «نقدی بر نظریات دکتر طباطبایی پیرامون بنیانهای مفهوم قانون نزد متفکران مشروطه»، مجلۀ مطالعات جامعهشناختی، دورۀ 23، ش 48، صص 285-304.
2. انگلیسی 20. Berman, Harold j, (2003). Law and Revolution, Formation of the Western Legal Tradition, Harvard, Harvard University Press. 21. Tierney, Brian (1982). Religion, Law and the Growth of Constitutional Thought 1150-1650,oxford university press. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,169 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 795 |