تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,036 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,507,006 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,770,892 |
پژوهشی بر سکههایی شاخص از نصر بن احمد سامانی (ضربشده به سال 301ق در سمرقند)، با خوانشی نو از تاریخ سیاسی آن دوره | ||
پژوهشهای علوم تاریخی | ||
مقاله 5، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 19، شهریور 1398، صفحه 73-92 اصل مقاله (717.99 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2019.262464.473015 | ||
نویسندگان | ||
ابراهیم رایگانی1؛ محمدامین سعادتمهر* 2 | ||
1استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه نیشابور | ||
2دانشجوی کارشناسیارشد گروه باستانشناسی دانشگاه نیشابور | ||
چکیده | ||
سال 301ق را باید سال پرمخاطرهای برای سامانیان دانست؛ زیرا پس از کشتهشدن احمد بن اسماعیل (295-301ق)، همزمان اسحاق بن احمد (301ق)، بزرگ خاندان سامانی و نصر بن احمد (301-331ق)، فرزند خردسال امیراحمد، به ادعای امارت برخاستند که درنهایت به نزاع و پیروزی نصر خردسال انجامید. ازآنجاییکه مطالب کتب تاریخی در این باره پراکنده و متفاوت است، علم سکهشناسی میتواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار پژوهشگران قراردهد؛ پس پایه و مایۀ اصلی این مقاله را دادههای سکهشناختی، بهویژه دو سکۀ شاخص از امیرنصر تشکیل میدهد که به تاریخ 301ق در شهر سمرقند ضرب شدهاند. این مقاله بر آن است تا علاوه بر معرفی این سکههای شاخص، به بازسازی و تعیین علل برخی از حوادث با همراهی دادههای سکهشناختی در کنار متون تاریخی بپردازد؛ درنتیجه مجهولات مهمّی نظیر هدف از ضرب این مسکوکات، ضارب سکهها و نگاه دستگاه خلافت عباسی را به مدعیان روشن، و معلوم میکند که هدف از ضرب این سکهها نشاندادن تثبیت قدرت نصر بر قلمرو سامانیان، بهویژه سمرقند بوده است؛ بهاحتمال، این مسکوکات را فاتح سمرقند، حمویه بن علی یا کارگزار تازۀ سمرقند، عمر بن نصر بن محمد بن اسماعیل (یا پسری از عمرو بن نصر بن احمد) ضرب کرده است و آخر اینکه خلیفه در ابتدا اسحاق را بر نصر ارجح دانسته و حکومت وی را تأیید کرده است. | ||
کلیدواژهها | ||
سکهشناسی؛ سامانیان؛ سمرقند؛ نصر بن احمد؛ اسحاق بن احمد | ||
مراجع | ||
ابناثیر، عزالدین ابوالحسن علی، تاریخکامل، ترجمۀ حمیدرضا آژیر، جلد10و11، طهران، اساطیر، 1382. ابناسفندیار، بهاءالدین محمد، تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، به کوشش محمد رمضانی، جلد1، طهران، کلالۀ خاور، 1320. ابنتغریبردی، جمالالدین یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، تصحیح احمد زکی العدوی، جلد3، قاهره، الموسسة المصریة العامه، 1383ق. ابنجوزی، ابوالفرج عبدالرحمن، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، تصحیح نعیم زرزور، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، جلد12،10و13، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1412ق. ابنخلدون، ابوزید عبدالرحمن، العبر (تاریخ ابنخلدون)، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، جلد3، چاپ سوم، طهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383. ابنالعمادالحنبلی، شهابالدین عبدالحی، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تصحیح عبدالقادر الارناووط و محمود الارناووط، جلد4، دمشق و بیروت، دار ابنکثیر، 1410ق. ابنفندق، ابوالحسن علی، تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمنیار، طهران، دانش، 1317. ابنالوردی، زینالدین عمر، تاریخ ابنالوردی (تتمة المختصر فی اخبار البشر)، جلد1، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1417ق. ابوالفداء، عمادالدین اسماعیل، المختصر فی اخبار البشر، جلد2، قاهره، مطبعة الحسینیة المصریه، بیتا. اصفهانی، ابوعبدالله حمزه، تاریخ پیامبران و شاهان (سنی ملوک و الارض و الانبیاء)، ترجمۀ جعفر شعار، طهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1346. البناکتی، فخرالدین داود، روضة الاولی الالباب فی معرفة التواریخ و الانساب (تاریخ بناکتی)، تصحیح جعفر شعار، طهران، انجمن آثار ملی، 1348. بیهقی، ابوالفضل محمد، تاریخ بیهقی، تصحیح علیاکبر فیاض، به کوشش محمدجعفر یاحقی، چاپ چهارم، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1383. تاریخ سیستان، تصحیح محمدتقی بهار، به کوشش محمد رمضانی، طهران، کلالۀ خاور، 1314. حاجیخلیفه، مصطفی، ترجمۀ تقویم التواریخ، تصحیح میرهاشم محدث، چاپ دوم، طهران، میراث مکتوب، 1384. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمد، تاریخ نیشابور، ترجمۀ محمد بن حسین خلیفۀ نیشابوری، تصحیح محمدرضا شفیعیکدکنی، طهران، آگه، 1375. الحسینیالقزوینی، یحیی بن عبداللطیف، لب التواریخ، تصحیح سیدجلالالدین طهرانی، طهران، کلالۀ خاور، 1314. حکیمیان، ابوالفتح، علویان طبرستان، چاپ دوم، طهران، الهام، 1368. خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین، مآثر الملوک به ضمیمۀ خلاصة الاخبار و قانون همایونی، تصحیح میرهاشم محدث، طهران، مؤسسة خدمات فرهنگی رسا، 1372. ـــــــــــــ، حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، با مقدمۀ جلالالدین همایی، تصحیح محمد دبیرسیاقی، جلد2، چاپ چهارم، طهران، اساطیر، 1380. الذهبی، شمسالدین محمد، تاریخ اسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تصحیح عمر عبدالسلام تدمری، جلد20 و 23، بیروت، دارالکتاب العربی، 1412-1413ق. رضایی باغبیدی، حسن، سکههایایراندردورۀاسلامیازآغازتابرآمدنسلجوقیان، طهران، سمت، 1393. زامباور، ادوارد فون، معجم الانسابو الاسرات الحاکمة فی التاریخ الاسلامی، ترجمۀ زکی محمدحسنبک و همکاران، بیروت، دارالرائد العربی، 1400ق. السمعانی، ابیسعد عبدالکریم، الانساب، تصحیح عبدالله عمر البارودی، جلد3، بیروت، دارالجنان، 1408ق. الصفدی، صلاحالدین خلیل، الوافی بالوفیات، تصحیح احمد الارناووط و تزکی مصطفی، جلد6، بیروت، دار احیا التراث العربی، 1420ق. طبری، ابوجعفر محمد، تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک)، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد15، چاپ سوم، طهران، اساطیر، 1369. العظیمیالحلبی، ابوعبدالله محمد، تاریخ حلب، تصحیح ابراهیم زعرور، دمشق، بینا، 1404ق. علاءالدینی، بهرام، سکههای ایران از طاهریان تا خوارزمشاهیان، طهران، فرهنگسرای میردشتی، 1394. العیون و الحدائق فی اخبار الحقائق، تصحیح عمر سعیدی، جلد4/1، دمشق، المعهد الفرنسی بدمشق للدراسات العربیه، 1391ق. غفاری، احمد بن محمد، تاریخ نگارستان، تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، طهران، حافظ، 1404ق. ـــــــــــــ، تاریخ جهان آرا، تصحیح حسن نراقی، طهران، حافظ، 1343. فصیحخوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، تصحیح سیدمحسن ناجینصرآبادی، جلد1و2، طهران، اساطیر، 1386. قرطبی، عریب بن سعد، دنبالۀ تاریخ طبری، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد16، چاپ سوم، طهران، اساطیر، 1369. القلقشندی، ابیالعباس احمد، مآثر الانافة فی معالم الخلافة، تصحیح عبدالستار احمد فراج، جلد1، بیروت، عام الکتب، بیتا، قوچانی، عبدالله، گنجینۀ سکههای نیشابور مکشوفه در شهر ری، طهران، پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، 1383. قهرمانی، ابوالفضل، «سکه، نشان قومیت و آزادگی (1)»، هنرومردم، دورة 8-9، ش 92، 21-35. 1349. گردیزی، ابوسعید عبدالحی، زین الاخبار (تاریخ گردیزی)، تصحیح محمد قزوینی، طهران، کتابخانۀ ادب، 1315. ـــــــــــــ، تاریخ گردیزی (زین الاخبار)، تصحیح عبدالحی حبیبی، طهران، دنیای کتاب، 1363. مجدیالحسینی، مجدالدین محمد، زینتالمجالس، تصحیح احمد احمدی، طهران، سنایی، 1342. مجملالتواریخوالقصص، تصحیح محمدتقی بهار، به کوشش محمد رمضانی، طهران، کلالۀ خاور، 1318. مستوفی قزوینی، حمدالله، تاریخ گزیده، تصحیح عبدالحسین نوایی، طهران، امیرکبیر، 1339. ـــــــــــــ، ظفرنامه (قسم احکامیه)، تصحیح روحانگیز کراچی، زیرنظر مهدی مداینی، جلد4، طهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1387. مسعودی، ابوالحسن علی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد2، طهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1347. مسکویةالرازی، ابوعلی احمد، تجارب الامم و تعاقب الهمم، تصحیح ابوالقاسم امامی، جلد4 و 5، طهران، سروش، 1376-1377. معینالفقراء، احمد بن محمود، تاریخ ملازاده (مزارات بخارا)، تصحیح احمد گلچینمعانی، طهران، ابن سینا، 1339. منهاجسراججوزجانی، منهاجالدین عثمان، طبقات ناصری، تصحیح عبدالحی حبیبی، جلد1، چاپ دوم، کابل، انجمن تاریخ افغانستان، 1342. میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة الصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفاء، تصحیح جمشید کیانفر، جلد6، طهران، اساطیر، 1380. ناطقبالحق، ابوطالب یحیی، الافادة فی تاریخ الائمة السادة، تصحیح محمدکاظم رحمتی، طهران، میراث مکتوب، 1387. النرشخی، ابوبکر محمد، تاریخ بخارا، ترجمۀ ابونصر احمد بن محمد، تلخیص محمد بن زفر، تصحیح محمدتقی مدرسرضوی، طهران، سنایی، 1317. النسفی، نجمالدین عمر، القند فی ذکر علماء سمرقند، تصحیح یوسف الهادی، طهران، میراث مکتوب، 1378. النویری، شهابالدین احمد، نهایة الارب فی فنون الادب، تصحیح عبدالمجید ترحینی، جلد25، بیروت، دارالکتب علمیه، 1424ق. هدایت، رضاقلیخان، فهرس التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، طهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1373. هروی، جواد، تاریخ سامانیان (عصر طلایی ایران بعد از اسلام)، طهران، امیرکبیر، 1380. الهمذانی، ابوالحسن محمد، تکملةتاریخالطبری، تصحیح البرت یوسف کنعان، بیروت، الکاثولیکیه، 1377. هینتس، والتر، اوزان و مقیاسها در فرهنگ اسلامی، ترجمۀ غلامرضا ورهرام، طهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1368. Album, S., Checklist of Islamic Coins, Third Edition, Santa Rosa, Stephen Album Rare Coins, 2011.
Bernardi, G., Arabic Gold Coins, Cropous I, Stockholm, EUT, 2010.
Fedorov, M., “Farghana under the Samanids (According to the Data of Numismatics)”, Iran, vol. 42, pp. 119-129, 2004.
Ibn Zafir al-Azdi, Abu al-Hasan Ali, “Akhbar al-Duwal al-Islamiyya”, The Political History of the Samanid State, By W. L. Treadwell, (Ph. D. diss., University of Oxford), pp. 333-352, 1991.
Morton & Eden LTD, Important Coins of the Islamic World, Catalogue no. 63, London, Morton & Eden LTD, 22 April 2013.
Shams Eshragh, A., Silver Coinage of the Caliphs, Second Edition, London, Spink & Son LTD, 2010.
Добровольский, И. Г., “Фельсы саманида Асада ибн Ахмада”, Труды Государсмвенного Эрмитажа, том ІХ: Нумизматика 3, Ленинград, pp.87-88, 1967.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,009 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 929 |