تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,036 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,507,172 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,771,010 |
تعیین مقدار جریب در دورة تیموری برپایة نسخة خطی مختصر در قواعد علم حساب و مساحت | ||
پژوهشهای علوم تاریخی | ||
مقاله 4، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 19، شهریور 1398، صفحه 59-72 اصل مقاله (470.84 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2019.255843.472967 | ||
نویسندگان | ||
ابوذر خسروی* 1؛ محمدمهدی پورمحیآبادی2 | ||
1استادیار دانشگاه سلمان فارسی کازرون | ||
2دانشآموختة کارشناسی ارشد تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
مالیات ارضی یکی از مهمّترین اقسام مالیات و از اصلیترین منابع درآمد حکومتهای ایران در سدههای میانه بودهاست؛ به همین دلیل دیوانیان اهتمام ویژه به مساحی اراضی زیر کشت داشتهاند. باتوجّهبه اینکه شناخت آحاد پیمایش و اندازهگیری سطوح و مساحت میتواند شناخت ما را از وضعیت امور دیوانی و مملکتداری هر دوره افزایش دهد، پژوهش حاضر بر آن است که در ابتدا نسخة خطی مختصر در قواعد علم حساب و مساحت را که رسالهای در آموزش ریاضیات و مساحی و مربوط به نیمة قرن نهم هـ.ق است، معرفی کند و سپس با تدقیق در متن نسخه به این پرسش پاسخ دهد که واحدهای اندازهگیری سطوح و تعیین مساحت در دورة تیموری چه بودهاند و انتخاب این واحدها چه نسبتی با نوع دیوانسالاری تیموریان داشتهاست؟ همچنین براساس اطّلاعات نسخه، مقدار «جریب» را برپایة روش اندازهگیری متریک تعیین و ثابت کند که این مقدار، مستقل از متغیرهای دیگر ازجمله نوع کشت و آبیاری و بذر است.یافتههای پژوهش نشان میدهد که واحدهای عمومی برای تعیین مساحت، «جریب شاهی» و «جریب دهقانی» بوده و همچنین در پیمایش سطوح از آحاد «ذراع»، «قبضه» و «اشل» استفاده میشده که نسبت مستقیمی با سیاست یکسانسازی آحاد و اوزان در عصر تیموریان داشته است؛ همچنین نظریه محققانی مانند لمتون و هینتس که این مقدار را وابسته به نوع کشت و آبیاری دانستهاند، برای دورة تیموری نادرست است. | ||
کلیدواژهها | ||
آلات مساحی؛ محمود بن محمد هروی هیوی؛ نسخة خطی مختصر در قواعد علم حساب و مساحت؛ جریب؛ مقدار جریب | ||
مراجع | ||
قرآن کریم، دمشق، ۱۴۲۵ق. آقاجری، هاشم و توموکو شیمویاما، «رابطة دیانت و سیاست در جامعة سلجوقی تضاد اجتماعی و فرهنگی ایدئولوژی خواجه نظام الملک و خلافت عباسی»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، سال پنجم، ش1، 83-100، بهار و تابستان ۱۳۹۴. اسفزاری، معینالدین محمد زمچی، روضات الجنات فی اوصاف مدینه هرات، تصحیح سید محمد امام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۳۸. اشپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمة جواد فلاطوری و مریم میراحمدی، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۳. پطروشفسکی، ایلیا پاولویچ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمة کریم کشاورز، تهران، ابوریحان، ۱۳۵۷. تربتی، ابوطالب، تزوکات تیموری، تهران، کتابفروشی اسدی، ۱۳۴۲. حافظ ابرو، عبدالله بن لطفالله، زبدة التواریخ، مصحح سید کمال حاج سیدجوادی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰. دانشپژوه، محمدتقی، «موسیقینامهها»، هنر و مردم، ش۱۵۱، 95-101، اردیبهشت ۱۳۵۴. ـــــــــــــ و ایرج افشار، نسخههای خطی، نشریة کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۳. درایتی، مصطفی، فهرست نسخههای خطی کتابخانة عمومی آیت الله گلپایگانی (قم)،نگارش علی صدرایی خوئی و ابوالفضل حافظیان بابلی، جلد 3 و 4، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و مؤسسة فرهنگی-پژوهشی الجواد (مشهد)، 1388. دوغلات، میرزامحمدحیدر، تاریخ رشیدی، محقق عباسقلی غفاری فرد، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۸۳. راوندی، مرتضی، تاریخ اجتماعی ایران، تهران، نگاه، ۱۳۸۲. رشیدالدین فضل الله، تاریخ مبارک غازانی، به سعی و تصحیح کارل یال، لندن، بنیاد اوقاف گیب، ۱۹۴۰. رفیعی، امیرتیمور، «سیری در اوضاع اقتصادی خراسان بزرگ در عهد تیموری»، تاریخ، سال دوم، ش 6، 61-84، پاییز ۱۳۸۶. طباطبایی، سید جواد، درآمدی بر تاریخ اندیشة سیاسی در ایران، تهران، کویر، ۱۳۸۵. طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵. فاخوری، محمود و خوام، صلاحالدین، موسوعة وحدات القیاس العربیة الإسلامیة و ما یعادلها بالمقادیر الحدیثة: الأطوال، المساحات، الأوزان، المکاییل، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، ۲۰۰۲. قربانی، ابوالقاسم، زندگینامة ریاضیدانان دورة اسلامی از سدة سوم تا یازدهم هـ.ق، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۵. کرمرضایی، پریسا، فهرست نسخههای خطی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ۱۳۹۵. کیا مازندرانی، عبدالله بن محمد، رسالة فلکیه در علم سیاقت (سعادتنامه)، نسخة خطی کتابخانة مجلس شورای اسلامی، ش۱۰-۶۹۴۰، ۸۷۱ق. لمتون، آن کاترین سواینفورد، مالک و زارع در ایران، ترجمة منوچهر امیری، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۶۳. محمدی ملایری، محمد، تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، تهران، توس، ۱۳۷۹. مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، مصحح عبدالحسین نوایی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۴. منزوی، احمد، فهرستوارة کتابهای فارسی، تهران، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۶. مهماننواز، محمود و قاسم شفیعی، «نقش مالیاتها در نظام مالی تیموریان»، راسخون، 1392، https://rasekhoon.net/article.
نظامالملک، حسن بن علی، گزیده سیاست نامه (سیر الملوک)، گردآورنده جعفر شعار، تهران، قطره، ۱۳۹۲. هروی هیوی، محمود بن محمد بن قوام قاضی والشتانی، مختصر در قواعد علم حساب و مساحت، نسخة خطی کتابخانة مجلس شورای اسلامی، ش۱۰-۲۹۹۰۷، ۸۳۹ق. هوخندایک، یان.پ، «ریاضیات محض در تمدن اسلامی»، میراث علمی اسلام و ایران، ترجمة راضیه سادات موسوی، سال چهارم، ش2، 5-15، پاییز و زمستان ۱۳۹۴. Dennett, daniel, Conversion and the Poll Tax in early Islam, Harvard historical monographs, 1950.
Hinz, Walther, Islamische Masse und gewichte, Leiden, Brill, 1970.
Mac Gregor, A.W & Gordon, A.G and Others, “Alpha Amylase in Developing Barley kernels” in Journal of Institue BREW, Canada, Maniloba, VOL 78, Pp: 174-179, 1972.
Rebstock, Ulrich, “Weights and measures in Islam” in Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-Western cultures, Berlin, Springer, Pp:2255-2267, 2008.
Sýkorová A., Šárka E., Bubník Z., Schejbal M., Dostálek P. “Size distribution of barley kernels”. Czech J. Food Sci., 27: 249–258, 2009.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 692 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 508 |