تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,036 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,507,113 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,770,984 |
تحلیلی بر نگاه دوگانه و متناقض منابع عصر ساسانی دربارة اشکانیان (روایات ملی و تواریخ اسلامی) | ||
پژوهشهای علوم تاریخی | ||
مقاله 2، دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 19، شهریور 1398، صفحه 19-37 اصل مقاله (496.11 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhss.2019.269420.473053 | ||
نویسنده | ||
شهناز حجتی نجف ابادی* | ||
استادیار گروه ایرانشناسی و تاریخ دانشگاه میبد | ||
چکیده | ||
خداینامهها حاصل جریان تاریخنگاری قرون پایانی حکومت ساسانی هستند. هرچند اصل خداینامهها ازمیانرفتهاند، امّا منابع برگرفته از آنها چون شاهنامه و تواریخ اسلامی دربردارندة نگاه و رویکرد خاص ساسانیان به اشکانیان است؛ بنابراین، مهمّّترین منابع برای دستیابی به متأخرترین گزارشهای ساسانی دربارة تاریخ اشکانیان، نوشتههای مورخان اسلامی سدة سوم تا پنجم هجری است که مطالب خود را از خداینامهها و دیگر نوشتههای تاریخی ساسانیان متأخر گرفتهاند. در این منابع، ساسانیان نگاه دوگانه و متناقضی به اشکانیان دارند؛ از یکسو، مطابق اندیشة سیاسی ایران باستان و سنتهای شاهی، اشکانیان در سلسله انساب شاهان اسطورهای ایران قرارمیگیرند که به علت دراختیارداشتن مرکزیت ایران، شایستگی تصاحب قدرت سیاسی را بهدستآورده بودند؛ از سوی دیگر، نوع حکومت و نگرش دینی آنها در این منابع، موردنکوهش و مذمت قرارگرفته است. این در حالی است که مطابق شواهد و نشانههای بسیار، در قرون پایانی حکومت ساسانی، خاندانهای مهمّ اشکانی بهعنوان صاحبمنصبان بلندپایة کشوری و لشکری حضور دارند و منشأ خدمات مهمّ قرارمیگیرند. پژوهش حاضر در پی آن است که با رویکردی توصیفی-تحلیلی به روایتهای موجود، نگاه دوگانه و متناقض ساسانیان را دربارة اشکانیان تحلیل کند. نتایج نشان میدهد که جعل و تحریف وقایع تاریخ اشکانیان و خلق تضاد و تقابل شدید و اغراقآمیز میان ماهیت دو نظام حکومتی اشکانی و ساسانی در منابع تاریخنگارانة عصر ساسانی، معلول جریان تاریخنگاری ساسانیان در قرون پایانی حکومتشان است. | ||
کلیدواژهها | ||
ساسانیان؛ تواریخ اسلامی؛ خداینامه؛ روایات ملی؛ اشکانیان | ||
مراجع | ||
ابناثیر، عزالدین، تاریخ الکامل، ترجمة سیدحسن روحانی، تهران، جلد اول، اساطیر، 1383. ابنبلخی، ابوزید احمد، فارسنامه، تصحیح و تحشیة منصور رستگاری، شیراز، بنیاد فارسشناسی، 1384. ابنمسکویه، احمد بن محمد رازی، تجارب الامم فی اخبار الملوک العرب و العجم، به کوشش رضا انزابی نژاد و یحیی کلانتری، مشهد، علمی و فرهنگی، 1376. بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد، تاریخ بلعمی، تصحیح ملکالشعرای بهار و محمد پروین گنابادی، تهران، هرمس، 1386. بیرونی، ابوریحان، آثار الباقیة عن القرون الخالیة، ترجمة اکبر دانا سرشت، تهران، امیرکبیر، 1377. پورداود، ابراهیم، یشتها، به کوشش ابراهیم فرهوشی، تهران، دانشگاه تهران، 1356. تفضلی، احمد، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران، سخن، 1378. ثعالبی، ابومنصور عبدالملک، تاریخ ثعالبی (غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم، ترجمة محمد فضائلی، تهران، نقره، 1368. جعفری دهقی، محمود، «تاریخ سیاسی اشکانیان»، تاریخ جامع ایران، جلد2، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 265-370، 1394. اصفهانی، ابوعبدالله حمزه، سنی ملوک الارض و الانبیاء (تاریخ پیامبران و شاهان)، ترجمة جعفر شعار، تهران، امیرکبیر، 1367. خطیبی، ابوالفضل، «اشکانیان در حماسه ملی»، تاریخ جامع ایران، جلد2، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 371-420، 1394. دینکرد چهارم، آوانویسی، ترجمة واژهنامه، پژوهش مریم رضایی، تهران، علمی، 1393. دینوری، ابوحنیفه، اخبارالطوال، چاپ هشتم، ترجمة محمود دامغانی، تهران، نی، 1366. زرینکوب، روزبه، «خداینامه»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد22، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367. ـــــــــــــ، «تاریخ سیاسی ساسانیان»، تاریخ جامع ایران، جلد2، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 461-574، 1394. زند بهمن یسن، تصحیح محمدتقی راشد محصل، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی،1370. شهبازی، علیرضا شاپور، «خداینامه در متن یونانی»، پنجاهوپنج گفتار پژوهشی به یاد دکتر پرویز خانلری، به کوشش ایرج افشار، تهران، 579-586، 1376. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الرسل و الملوک، جلد2، چاپ دوم، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، 1362. عهد اردشیر، پژوهنده عربی احسان عباس، ترجمة محمدعلی امام شوشتری، تهران، انجمن آثار ملی، 1348. فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، براساس شاهنامه چاپ مسکو و نسخة ژول مول به کوشش پروانه طاهری، تهران، شقایق، 1386. فرنبغ دادگی، بندهشن،گزارنده مهرداد بهار، تهران، توس، 1385. قزوینی، یحیی بن عبدالطیف، لب التواریخ، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1363. کارنامه اردشیر بابکان، به اهتمام محمدجواد مشکور، چاپ دوم، تهران، دنیای کتاب، تهران، 1369. کریستن سن، آرتور، کیانیان، ترجمة ذبیحاله صفا، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1336. ـــــــــــــ، ایران در زمان ساسانیان، ترجمة رشید یاسمی، تهران، دنیای کتاب،1375. گردیزی، ابوسعیدعبدالحی، زین الاخبار، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1347. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، چاپ چهارم، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، 1374. ـــــــــــــ، التنبیه و الاشراف، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، علمی و فرهنگی، 1349. منهاج سراج، طبقات ناصری، چاپ سوم، کابل، بنیاد فرهنگی جهانداران غوری، 1391. نامه تنسر به گشنسب، تصحیح مجتبی مینوی، تهران، خوارزمی، 1354. یارشاطر، احسان، «تاریخ ملی ایران»، از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان؛ پژوهش دانشگاه کیمبریج، جلد3، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمة حسن انوشه، تهران، امیرکبیر، 1389. یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، چاپ نهم، ترجمة محمدابراهیم آیتی، تهران، علمی و فرهنگی، 1382. Daryaee,T., “The Fall of the Sasanain Empire to thr Arab Muslims:From Two Centuries of Silence to Decline and Fall of the Sasanian Empire”, Journal of Persianate Studies 3, 239-254, 2010.
Gyselen,rRika, The Four Generals of the Sasanian empire: Some, sillographic evidence, vol.14 of conferenze,Rome, 2007.
Justinus,R, Epitome of Pompeius Trogsus Philippic histories,(44 Books) Translated by J.S,Watson, 1853.
Pourshariati, p. decline and fall of the sasanian empire the sasanian-parthian confedereacy and the arab conquest of iran,London newyork, 2008.
Shahbazi, A, SH, “ARSACIDS i. Origins,” Encyclopaedia Iranica, II/5, p. 525, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/arsacids-i, 1985.
Strabo, the Geography of Strabo, Translated by Ernest Cary, Loeb Classical Library, Harward University, press, London, 1961. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 796 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 874 |