پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 158 |
| تعداد شماره‌ها | 6,226 |
| تعداد مقالات | 67,697 |
| تعداد مشاهده مقاله | 115,006,957 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 89,688,378 |
مطالعه اثرات پاتولوژیک ناشی از عصاره تنباکو بر بچه ماهی قزلآلای رنگین‌کمان (Oncorhynchus mykiss) | ||
| مجله تحقیقات دامپزشکی (Journal of Veterinary Research) | ||
| مقاله 10، دوره 74، شماره 3، مهر 1398، صفحه 380-386 اصل مقاله (797.95 K) | ||
| نوع مقاله: بهداشت و بیماری های آبزیان | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jvr.2019.221635.2547 | ||
| نویسندگان | ||
| عبدالعلی موحدی نیا* 1؛ محسن حیدری2؛ صبا حسینی3؛ زینب یعقوبی4؛ زهرا امینی4؛ الهام پور معافی اصفهانی5 | ||
| 1گروه زیست‌شناسی دریا، دانشکده علوم دریایی دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران | ||
| 2گروه بهداشت و بیماری‌های آبزیان، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| 3گروه بیوتکنولوژی، دانشکده علوم زیستی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران | ||
| 4گروه زیست‌شناسی دریا، دانشکده علوم دریایی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر، ایران | ||
| 5واحد علوم و تحقیقات یزد دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران | ||
| چکیده | ||
| زمینۀ مطالعه: گیاه تنباکو با نام علمی Nicotiana tobaccum، گیاهی با اثرات سمی برای ماهیان است. هدف: در این مطالعه به بررسی تاثیر غلظتهای مختلف عصاره هیدروالکلی تنباکو (1/0، 1، 10 و 100میلی‌گرم‌برلیتر) بر بافتهای مختلف ماهی قزلآلای رنگین‌کمان پرداخته شده است. روش‌کار: نمونه‌های گرفته شده از کبد، کلیه و آبشش ماهی قزلآلای رنگین‌کمان به روش هماتوکسیلین و ائوزین رنگ‌آمیزی شده و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج: ضایعات هیستوپاتولوژیکی مختلفی در کبد ماهی قزلآلای رنگین‌کمان در مواجهه با غلظتهای مختلف تنباکو قابل مشاهده بود. با افزایش غلظت تنباکو به 10 و 100 میلی‌گرم‌برلیتر، خونریزی افزایش یافته و بافت هپاتوسیت پیوستگی خود را از دست داده و حالت گسستگی را نشان می دهد. اتساع عروقی، خونریزی و تجمع لوکوسیتی، چماقی شدن انتهای تیغه‌ها، هیپرپلازی، جدا شدن غشای پایه و ایجاد فضای ادمی، کوتاه شدن لاملاها، واکوئولاسیون واتصال تیغه‌های ثانویه از جمله ضایعات مشاهده شده در آبشش ماهی قزل‌آلا در مواجهه با تنباکو بود. جدا شدن اپیتلیوم از غشای پایه، هیپرتروفی، اتساع مویرگ‌های گلومرولی و دژنره شدن لوله‌های ادراری نیز از جمله ضایعات مشاهده شده در کلیه ماهی قزلآلای رنگین‌کمان در همه تیمارهای تنباکو است. در غلظتهای بالاتر تنباکو یعنی 10 و 100 میلی‌گرم‌برلیتر، نکروز لوله‌های ادراری نیز قابل مشاهده بود. به طور کلی نتایج هیستوپاتولوژیک کبد ماهی قزلآلای رنگین‌کمان در مواجهه با تیمارهای مختلف تنباکو عوارض چندانی از تغییرات هیستوپاتولوژیکی را نشان نداد. نتیجه‌گیری نهایی: بر خلاف کبد و کلیه، آبشش ماهی قزلآلای رنگین‌کمان به دلیل ارتباط مستقیم با آلاینده، عوارض پاتولوژیکی بیشتری را در مواجهه با تنباکو نشان داد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تنباکو؛ اکوفیزیولوژی؛ هیستوپاتولوژی؛ سم شناسی؛ Oncorhynchus mykiss | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Study on The Pathological Effects of Tobacco Extracts on Rainbow Trout Fry (Oncorhynchus mykiss) | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Abdolali Movahedinia1؛ Mohsen Heydari2؛ Saba Hosseini3؛ Zeinab Yaqoubi4؛ Zahra Amini4؛ Elham Pourmaafi Esfahani5 | ||
| 1Department of Marine Biology, Faculty of Marine Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran | ||
| 2Department of Aquatic Animal Health, Faculty of Veterinary Medicine, University of Tehran, Tehran, Iran | ||
| 3Department of Biotechnology, Faculty of Biological Sciences, Alzahra University, Tehran, Iran | ||
| 4Department of Marine Biology, Faculty of Marine Sciences, Khorramshahr University of Marine Science and Technology, Khorramshahr, Iran | ||
| 5Science and Research Branch, Islamic Azad University, Yazd, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| BACKGROUND: Tobacco (Nicotiana tobaccum) is a plant with piscicidal and fertilizing properties. OBJECTIVES: In this study the effect of different concentrations (0.1, 1, 10 and 100mg/l) of hydro-alcoholic extracts of tobacco has been examined on different tissues of Rainbow trout. METHODS: Samples from liver, kidney and gill of Rainbow trout were stained with hematoxylin and eosin and studied under light microscopy. RESULTS: Various histopathological lesions were observed in the liver of Rainbow trout exposed to different concentrations of tobacco. The results showed that with increase in concentrations of tobacco up to 10 and 100mg/l, bloodshed increased and hepatocytes lost their continuity and showed discontinuity mood. Lamellar aneurysm, bleeding and leukocytes infiltration, clubbing at the end of the lamellae, hyperplasia of secondary lamellar epithelium, epithelial lifting of secondary lamellae and creating an edematous space, lamellar shortening, vacuolation and lamellar fusion were the more abundant branchial lesions after exposure to tobacco. Separating the epithelium from basement membrane, hypertrophy, glomerular capillary dilation and tubular degeneration were observed in renal tissues in all treatments. At higher concentrations of tobacco (10 and 100mg/l), renal tubular necrosis was also observed. According to the results liver of rainbow trout showed a few histopathological alteration following exposure to tobacco extracts. Unlike the liver, gills of rainbow trout due to direct contact with pollutants showed more lesions. CONCLUSIONS: Tobacco extract has more pathological effects on gills in comparison with liver and kidney of Rainbow trout due to direct contact with the dissolved pollutant. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Tobacco, Ecophysiology, Histopathology, Toxicology, Oncorhynchus mykiss | ||
| اصل مقاله | ||
مقدمه
تنباکو برگ‌های خشکیده گیاه Nicotiana tabacum است که در اصل در آمریکای شمالی و جنوبی رشد می یافت ولی امروزه در بسیاری از نقاط جهان کشت می شود. این گیاه به عنوان محصولات کشاورزی از برگ‌های جنس Nicotiana به عمل آورده می شود. عصاره تنباکو یک ترکیب گیاهی است که انتظار میرود به آسانی در محیط تجزیه شود و اثرات سوء زیست محیطی نیز نداشته است (24). استفاده از پودر برگ این گیاه به منظور از بین بردن موجودات شکارگر و نیز علفها در استخرهای ماهی قبل از ماهیدار کردن استخر استفاده شده است (11). تنباکو همچنین در مصارف پزشکی به عنوان یک داروی ضد اسپاسم، مدر، قی آور، خلط آور، مسکن و بزاق آور مورد استفاده می گیرد. گیاهان بسیاری حاوی نیکوتین هستند اما تنباکو بیش از هر گیاه دیگری حاوی این ماده می باشد که به میزان 2 تا 5 درصد در برگ خشک آن یافت می شود. مهره داران و بی مهرگان هر دو گروه دارای گیرندههای نیکوتینی با ساختار و فعالیت مشابهی هستند اما میتوانند ویژگیهای فیزیولوژیکی و فارماکولوژیکی متفاوتی داشته باشند و نیکوتین احتمالاً میتواند موجب سمیت و ایجاد آسیب و صدمات در مهره داران شود (4). نیکوتین با اثر بر گیرنده استیل-کولین باعث شلی عضلانی میگردد (15). ماهیان یکی از مهمترین موجودات آبزی هستند که به علت اهمیت اکولوژیکی، اقتصادی و حساسیت در مقابل آلاینده‌ها به طور گسترده در آزمایشات زیست سنجی مورد استفاده قرار می گیرند (29). ممکن است گونه های مختلف ماهیان نسبت به یک آلاینده یا سم خاص، عکس العمل متفاوتی را از خود نشان دهند. از اینرو در سم شناسی، آزمایشات بر روی ماهیان مختلفی صورت می پذیرد تا تاثیراتی که یک آلاینده یا سم می تواند بر روی موجودات زنده داشته باشد در بعد وسیعی مورد ارزیابی قرار گیرد. (20). انتخاب یک گونه برای انجام یک آزمایش به در دسترس بودن گونه، سهولت پرورش و حمل و نقل آنها بستگی دارد (9،14). یکی از عوامل تاثیرگذار در مسمومیت آبزیان عامل زمان است. به عبارتی هنگامی که ماهی در معرض غلظت ثابتی از سم قرار بگیرد، به مرور زمان هم مقاومت ماهی تحلیل رفته و هم سم فرصت بیشتری برای تاثیر گذاری روی ماهی را دارد. علاوه بر این در مواردی تجمع سم در بافتهای ماهی نیز باعث افزایش تاثیر سوء آن بر بدن ماهی (6) و در مدت 96ساعت انجام آزمایشها موجب پایین آمدن LC50 میشود. مطالعات بسیاری استفاده از نشانگرهای زیستی هیستوپاتولوژیک در اندام‌هایی نظیر کبد، کلیه و آبشش در مواجهه با آلاینده‌های مختلف را مورد بررسی قرار داده است (25، 21، 19، 16، 12، 3،7). بنابراین به نظر می‌رسد که مطالعات هیستوپاتولوژیک می تواند ابزار مناسبی جهت بررسی اثر آلاینده‌های محیطی بر آبزیان به خصوص ماهی باشد. بدین منظور این مطالعه به بررسی تاثیرات هیستوپاتولوژیک عصاره هیدروالکلی تنباکو بر بافتهای کبد، کلیه و آبشش در بچه‌ماهی قزلآلای رنگین‌کمان پرداخته است. مواد و روش کارعصارهگیری: گیاه تنباکو پس از تهیه از بازار شهر یاسوج به وسیله آسیاب برقی به پودر تبدیل شد. پودر حاصله به نسبت (W/V) 20/1 در آب مقطر ریخته شد و به مدت 24 ساعت در دمای آزمایشگاه نگهداری و هر چند مدت یکبار به هم زده می شوند. بعد از رد کردن از صافی عصارههای حاصل به منظور خروج حلال در تبخیر کننده گردان (روتاری) در دمای 40 درجه سانتی‌گراد قرار گرفت (22). پس از خروج حلال عصارههای حاصله توسط دستگاه لیوفیلیزه شد و تا زمان شروع مراحل آزمایش درون یخچال قرار گرفت. مواجهه بچه ماهی قزلآلای رنگین‌کمان با عصاره تنباکو، در مرکز تحقیقات ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان سرد آبی شهید مطهری یاسوج انجام گرفت. برای این منظور 150 قطعه بچه ماهی قزلآلای رنگین جهت سازگار شدن با شرایط محیط به مدت یک هفته در وانهای سالن ونیرو این مرکز نگهداری شدند. در این مدت ضمن هوادهی مناسب، غذادهی توسط پلت (روزانه به ازای 02/0 وزن بدن) صورت گرفت. تغذیه بچه ماهیان 24 ساعت قبل از انجام آزمایش سمیت حاد متوقف شد(5). پارامترهای موثر فیزیکوشیمیایی آب شامل pH، اکسیژن محلول و دما به طور روزانه ثبت گردید. بعد از تعیین محدوده کشندگی آزمایش نهایی سمیت حاد عصاره تنباکو بر بچه ماهی قزلآلای رنگین‌کمان برای بررسی سمیت این گیاه از چهار تیمار (غلظتهای 1/0، 1، 10 و 100 میلی‌گرم در لیتر) آب تانکهای حاول ماهی زنده و یک گروه کنترل (شاهد) استفاده شد. در هر تیمار 30 عدد ماهی (با میانگین وزنی 14/0±5/5 گرم) درون آکواریمهای 60 لیتری محتوی 40 لیتر آب که از قبل هوادهی شده بود قرار داده شد. ماهیان تلف شده از محیط آکواریوم به محض مشاهده جمع آوری و تعداد تلفات ماهیها در زمانهای 24، 48، 72 ساعت و 96 ساعت محاسبه و ثبت گردیدند. نمونه‌های اخذ شده از کبد، کلیه و آبشش ماهی قزلآلای رنگین‌کمان را ابتدا به مدت یک هفته در فرمالین 10درصد و سپس به الکل 70 درصد منتقل گردید. سایر مراحل معمول پاساژبافتی با استفاده از دستگاه هیستوکینت (tissue tek rutary, RX- 11B) صورت گرفت. در ادامه برای قالب گیری نمونه‌ها از قالب های لوکهارت استفاده گردید. پس تریم کردن قالب ها، توسط دستگاه روتاری میکروتوم نتایجدادههای در طی انجام آزمایش فاکتورهای فیزیکوشیمیایی (pH، دما و اکسیژن محلول) آکواریومها بطور روزانه سنجیده و ثبت گردید (جدول 1). ضایعات هیستوپاتولوژیکی کبد: در مطالعه حاضر هیچ‌گونه عوارض جدی بافتی در نمونه‌های اخذ شده از کبد ماهیان گروه کنترل مشاهده نگردید و ساختار طبیعی کبد شامل هپاتوسیت‌ها با سیتوپلاسم صورتی دانه‌دار و هسته مدور مرکزی، سینوزوئیدها، مویرگ‌های خونی نامنظم تعدادی سلول‌های کوپفر که وظیفه تصفیه خون را بر عهده دارند، وجود داشت. فضای دیس نیز در میان هپاتوسیت‌ها و سینوزوئیدها دیده می‌شد (تصویر1). ضایعات هیستوپاتولوژیکی مختلفی در کبد ماهی قزلآلای رنگین‌کمان در مواجهه با غلظتهای مختلف تنباکو قابل مشاهده بود. علاوه بر مشاهده عوارضی چون خونریزی و اتساع فضای دیس، عارضه دژنره شدن سلول‌های کبدی نیز از جمله ضایعات مشاهده شده در تیمار تنباکو با غلظت 1/0 میلی‌گرم در لیتر بود. در تیمار 1 میلی‌گرم در لیتر دژنره شدن بافت کبدی بیشتر قابل مشاهده می باشد. با افزایش غلظت تنباکو به 10 میلی‌گرم در لیتر و 100 میلی‌گرم در لیتر خونریزی افزایش یافته و بافت هپاتوسیت پیوستگی خود را از دست داده و حالت گسستگی را نشان می دهد (تصویر2). آبشش: در نمونه‌های اخذ شده از آبشش ماهیان گروه کنترل ضایعات هیستوپاتولوژیکی مشاهده نگردید و آبشش از ساختار طبیعی برخوردار بود. رشته‌های آبششی به صورت عمود بر کمان آبششی قرار داشته و همچنین تیغه‌های آبششی عمود بر رشته‌ها مشاهده گردید. (تصویر3). ضایعات هیستوپاتولوژیکی مختلفی در آبشش ماهی قزلآلای رنگین‌کمان در مواجهه با غلظتهای مختلف تنباکو قابل مشاهده بود. اتساع عروقی، خونریزی و تجمع لوکوسیتی، چماغی شدن انتهای تیغه‌ها، هیپرپلازی، جدا شدن غشای پایه، ایجاد فضای ادماتوزه و کوتاه شدن لاملاها از جمله ضایعات مشاهده شده در غلظت 1/0 میلی‌گرم در لیتر تنباکو می باشد. در غلظت 1 میلی‌گرم در لیتر نیز عوارضی چون واکوئولاسیون ظهور پیدا کرده است و علاوه بر ضایعات مذکور در غلظت 1/0 میلی‌گرم در لیتر، اتساع عروقی و خونریزی نیز با شدت بیشتری قابل مشاهده می باشند. آنوریسم و اتصال لاملاهای مجاور (لاملار فیوژن) نیز در تیمار تنباکو با غلظت 10 میلی‌گرم در لیتر مشاهده شده و هیپرپلازی در این تیمار از گسترش بیشتری برخوردار بوده است. اتصال لاملاهای مجاور از جمله بارزترین عوارض مشاهده شده در تیمار 100 میلی‌گرم در لیتر تنباکو بوده و سایر عوارض ذکر شده نیز با شدت بیشتری قابل مشاهده می باشند (تصویر4). کلیه: در نمونه‌های اخذ شده از کلیه ماهیان گروه کنترل، ضایعات هیستوپاتولوژیکی مشاهده نگردید. و کلیه، از ساختار طبیعی برخوردار بود. جسمک‌های کلیوی و لوله‌های ادراری با ساختار طبیعی در میان بافت همبند داربستی قرار داشتند (تصویر5). ضایعات هیستوپاتولوژیکی مختلفی در بافت کلیه ماهی قزلآلای رنگین‌کمان در غلظتهای مختلف تنباکو مشاهده گردید. جدا شدن اپیتلیوم از غشای پایه، هیپرتروفی و اتساع مویرگ گلومرولی و دژنره شدن لوله‌های ادراری از جمله ضایعات مشاهده شده در همه تیمارهای تنباکو می باشد. در غلظتهای بالاتر تنباکو یعنی 10 میلی‌گرم در لیتر و 100 میلی‌گرم در لیتر نکروز لوله‌های ادراری نیز قابل مشاهده بود (تصویر6). بحثوظایفی چون متابولیسم مواد خارجی و انجام پروسه هایی از قبیل نقل و انتقالات بیولوژیکی، کبد را به یکی از مهمترین اندام‌های موجود در بدن جانداران مبدل کرده است (18). کبد نسبت به انواع آلودگی ها از حساسیت بالایی برخوردار بوده و این حساسیت می تواند به شکل صدمات و آسیب های بافتی منعکس گردد. بنابراین تغییر در ساختار کبد می تواند در ارزیابی سلامت ماهیان حائز اهمیت باشد. در مطالعه حاضر تاثیر غلظتهای مختلف تنباکو در مواجهه با بافتهای کبد، آبشش و کلیه ماهی قزلآلای رنگین‌کمان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج هیستوپاتولوژیک کبد ماهی قزلآلای رنگین‌کمان در مواجهه با تیمارهای مختلف تنباکو عوارض چندانی از تغییرات هیستوپاتولوژیکی را نشان نداد. با این حال از جمله ضایعات بارز بافتی مشاهده شده در این مطالعه می توان به دژنره شدن سلول‌های کبدی، اتساع فضای دیس و خونریزی اشاره کرد. در صورت تداوم شرایط آلودگی ممکن است صدمات و آسیب های شدیدتری به کبد وارد شده و به دنبال آن منجر به بروز اختلال در مکانیسم های فیزیولوژیک کبد گردد (23). معمولا عوارضی چون دژنره شدن بافت کبد پس از حذف آلاینده قابل برگشت بوده و ممکن است آسیب رو به بهبودی رود. (28). مطالعات محدودی در مورد اثرات توکسیکولوژی عصاره تنباکو بر بافتهای مختلف انسان و حیوانات آزمایشگاهی گزارش شده است. با این وجود در مطالعه انجام شده توسط Adedayo و همکاران در سال 2011 در خصوص مواجهه سایر مهره داران نظیر موش Sprague-Dawley با تنباکو عوارضی چون واکوئولاسیون بافت کبدی، مرگ تدریجی سلول‌های کبدی و دژنره شدن سلول‌های جدار داخلی مجاری صفراوی را گزارش نموده اند. محققین این مطالعه شدت آسیب وارده به بافت کبد را در راستای مدت زمان در معرض قرار گیری با تنباکو بیان نمودند که در نهایت صدمات وارده به سلول‌های کبدی موجب ایجاد اختلال در عملکرد کبد خواهد شد (1). بر خلاف کبد، آبشش ماهی قزلآلای رنگین‌کمان عوارض بیشتر و بارزتری را در مواجهه با تنباکو نشان داد. چرا که آبشش از اولین اندام‌هایی است که در معرض یک ماده خارجی از جمله آلاینده قرار می گیرد و پس از تحریک، پاسخ دفاعی مناسب را از خود نشان می دهد (17). از عوارض بارز هیستوپاتولوژیک مشاهده شده در این مطالعه می توان اتساع عروقی، خونریزی و تجمع لوکوسیتی، چماغی شدن انتهای تیغه‌ها، هیپرپلازی، جدا شدن غشای پایه و ایجاد فضای ادماتوزه، آنوریسم، لاملا فیوژن و واکوئولاسیون را نام برد. اکثر این عوارض به عنوان پاسخ دفاعی در برابر آلاینده بروز کرده اند. ضایعات آبششی نظیر هیپرپلازی و چماقی شدن تیغه‌های ثانویه عکس العملی طبیعی در این اندام نسبت به وجود ماده خارجی می باشد. با این حال عوارضی چون خونریزی در بافت آبشش و به دنبال ان برهم خوردن تعادل اسمزی میتوانند عوارضی چون کم خونی در ماهیان را به همراه داشته باشد (2). در ماهیان استخوانی کلیه از جمله اندام‌های مهم و موثر در حفظ تعادل مایعات داخلی بدن یا هموستازی به شمار می رود (8،10). کلیه اندامی است که به سرعت تحت تاثیر آلاینده‌ها قرار می گیرد (27). مطالعه حاضر عوارض قابل توجهی در ماهی قزلآلای رنگین‌کمان در مواجهه با تنباکو را نشان داد. از بارزترین این ضایعات می توان به جدا شدن اپیتلیوم از غشای پایه، هیپرتروفی و اتساع مویرگ گلومرولی، نکروز لوله‌های ادراری، دژنره شدن لوله‌های ادراری اشاره کرد. برخی از این عوارض نظیر دژنره شدن لوله‌های ادراری و جداشدن اپیتلیوم از غشای پایه از گستردگی بیشتری برخوردار بودند. از آن جایی که کلیه در بدن ماهیان وظیفه سم زدایی را دارد بنابراین تغییر در اندازه و ساختار اپیتلیوم و انسداد فضای لومن منجر به ایجاد اختلال در عملکرد این اندام می شود. در صورت تداوم آسیب های وارد شده به لوله‌های ادراری در نهایت می تواند به نکروز سلولی منجر شود (26). در این خصوص اثر تنباکو بر پستانداران کوچکی نظیر موش Sprague-Dawley مورد مطالعه قرار گرفته است. نمونه‌های تیمار شده با غلظتهای مختلف تنباکو در این مطالعه عوارضی چون دژنره شدن سلول‌های کلیوی و خونریزی را نشان داد (2). نتیجه گیری نهایی: با توجه به نتایج مطالعه حاضر، بافتهای کبد، آبشش و کلیه ماهی قزلآلای رنگین‌کمان در مواجهه با تنباکو اثرات پاتولوژیک خاصی را نشان نداند. با این وجود می توان با انجام آزمایشات و تحقیقات مکمل بر روی این ماده اثرات و عوارض بیشتری را مورد بررسی قرار داد. سپاسگزارینویسندگان از مدیریت مرکز تحقیقات ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان سردآبی شهید مطهری یاسوج به خاطر فراهم کردن شرایط مورد نیاز کمال تشکر و قدردانی را دارند. تعارض منافعبین نویسندگان تعارض در منافع گزارش نشده است. | ||
| مراجع | ||
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 673 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 293 |
||