تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,502 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,118,350 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,224,374 |
گونهشناسی شبستانمحور مسجدهای تاریخی ایران با بهرهوری از سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (GIS) | ||
نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی | ||
مقاله 2، دوره 23، شماره 3، آذر 1397، صفحه 17-26 اصل مقاله (17.22 M) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jfaup.2019.254564.671988 | ||
نویسندگان | ||
محمدمهدی طاهری؛ حامد مظاهریان* ؛ سعید خاقانی | ||
دانشکدۀ معماری، دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
هدف از این پژوهش، گونهشناسی مسجدهای تاریخی ایران بر مبنای شبستان آنهاست. بدینمنظور با بررسی کالبد مسجدها، انواع شبستان تعریف و مسجدهای ایران بر این اساس دستهبندی شدند؛ سپس دادههای گونهشناختی رقومی و بهصورت توصیفی تحلیل شدند. در گامِ بعدی، اطلاعات گونهشناختی با استفاده از GIS بررسی شده و نقشههای پراکندگی و تراکم و پهنهبندی گونهشناختی مسجدهای تاریخی ایران حاصل شد. اگر انواع کنارِهمنشینی شبستانها در کالبد مسجدها را در نظر بگیریم، مسجدهای ایران را میشود در ده گونهی مختلف جای داد: ستوندار (۵۹.۱۳٪)؛ طنبی (۱۴.۵٪)؛ طنبی و ستوندار (۶.۰۲٪)؛ ستوندار و مرکب (۵.۷٪)؛ ستوندار و گنبدخانه (۳.۷٪)؛ طنبی و گنبدخانه (۳.۰۶٪)؛ مرکّب (۲.۹۶٪)؛ گنبدخانه (۲.۸۵٪)؛ ستوندار و گنبدخانه و طنبی (۱.۶٪)؛ طنبی و مرّکب (۱.۳۷٪). گونههایی که در کالبد خود از شبستانِ مرکّب یا شبستان گنبدخانه بهره بردهاند، عمدتاً در نواحی مرکزی ایران و، بهتعدادی کمتر، در خراسان حضوری پررنگ دارند؛ حالآنکه در نواحی غربی و جنوبی و شمالی ایران، گونهی غالب گونهمسجد ستوندار است. گونهمسجد طنبی هم در برخی شهرستانهای جنوبشرق ایران غالب است و نیز در دیگر نواحی هم حضوری قابلتوجه دارد. همچنین تنوع گونهبندی مسجدها، عمدتاً مربوط شهرستانهای مرکزی ایران است و در بیشتر شهرستانهای ایران، تنوع گونهها اندک است یا غالببودن یک گونه (عمدتاً ستوندار)، چشمگیرتر است. | ||
کلیدواژهها | ||
گونهشناسی؛ مسجد؛ GIS؛ گنبدخانه؛ ستوندار؛ طنبی | ||
مراجع | ||
اسمعیلی قلزم، حسین و دیگران (۱۳۹۰)، راهنمای کاربردی Arc-GIS، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران. بای، رالف و همکاران (۱۳۹۲)، مبانی سامانههای اطلاعات جغرافیایی (GIS)، ترجمهی غلامرضا نادری و منصوره خلعتبری، آوای قلم، تهران. بولستاد، پل (۱۳۹۲)، سیستمهای اطلاعات جغرافیایی، ترجمهی حمیدرضا جعفری، مؤسسهی انتشارات دانشگاه تهران، تهران. پورنقی، رؤیا و فهیمه بابالحوائجی (۱۳۹۴)، سیستم اطلاعات جغرافیایی (جیآیاس) و کاربردهای آن در علم اطلاعات و دانششناسی، ویراستهی حمید کشاورز، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، تهران. پیرنیا، محمدکریم (۱۳۹۲)، سبکشناسی معماری ایرانی، بهتدوین غلامحسین معماریان، غلامحسین معماریان، تهران. زرجینی، نقی و سعید سیدهاشمی (۱۳۹۴)، راهنمای جامع و کاربردی GPS و GIS اولین سیستم ناوبری جهانی، آموزش فنی و حرفهای مزرعه زرّین، تهران. طاهری، محمدمهدی (۱۳۹۶)، تحلیل متون تاریخی بهقصد بازشناسی مدلولهای معماریواژهی شبستان و اطوار حضور آن در زبان و ادبیات فارسی، چهارمین همایش ملی متن پژوهی ادبی نگاهی تازه به متون تاریخی، هسته مطالعات ادبی و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران. طاهری، محمدمهدی (۱۳۹۷)، تحلیل و رقومیسازی دادههای معماری مسجدهای تاریخی ایران با استفاده از نرمافزارهای ArcGIS و SPSS: درآمدی بر پژوهشهای گونهشناختی معماری مسجدهای ایران، پایاننامهی کارشناسیارشد مطالعات معماری ایران، استاد راهنما: حامد مظاهریان، دانشگاه تهران، تهران. عبدالهی، علیاصغر و حسین غضنفرپور (۱۳۹۳)، Arc GIS ( پیشرفته): مورد استفاده برای رشتههای علوم جغرافیایی، زمینشناسی، معماری و شهرسازی، عمران و محیط زیست و معدن، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان. عبدی، نگار (۱۳۹۴)، سامانهی اطلاعات جغرافیاییِ تاریخی (ایچ جی آی اس) فایده و کاربرد آن در مطالعات معماری ایران (مورد خیابان شاهآباد تهران)، پایاننامهی کارشناسیارشد مطالعات معماری ایران، استادراهنما: زهره تفضلی، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران. قرخلو، مهدی )۱۳۸۳)، کاربرد کامپیوتر در جغرافیا و علوم انسانی، انتشارات بیان، تهران. Bodenhamer, D. J. et al, eds. (2010), The Spatial Humanities: GIS and the Future of Humanities Scholarship, Indiana University Press, Bloomington.
DeBats, Donald A and Ian N. Gregory (2011), Introduction to Historical GIS and the Study of Urban History, Social Science History, Vol.35, No.4, Special Issue: Historical GIS and the study of Urban History, pp 455-463.
Gregory, I. N (2003), A Place in History: A Guide to Using GIS in Historical Research, Oxbow Books, Oxford.
Gregory, I. N and P. S. Ell (2007), Historical GIS: Technologies, Methodologies, and Scholarship, Cambridge University press, Cambridge.
Guttmann, M (2002), Preface, In A. K. Knowles (ed.) Past Time, Past Place: GIS for History, Redlands, ESRI Press: vii, CA.
Martí-Henneberg, Jordi (2011), Geographical Information Systems and the Study of History, The Journal of Interdisciplinary History, Vol. 42, No. 1 (Summer 2011), pp. 1-13.
Memarian, Gholamhosein and Frank Edward Brown (2003), Climate, Culture, and Religion: Aspects of the Traditional Courtyard House In Iran, Journal of Architectural and Planning Research, Vol. 20, No.3 (Autumn 2003), pp. 181-198.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 808 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,543 |