تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,099,102 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,206,673 |
بازخوانی و نقد ادلّه اختصاص حقّ شفعه به «بیع» | ||
فقه و مبانی حقوق اسلامی | ||
مقاله 12، دوره 51، شماره 2، اسفند 1397، صفحه 475-495 اصل مقاله (237.24 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2018.230813.668311 | ||
نویسندگان | ||
حمید مسجد سرائی* 1؛ حسن پور لطف الله2؛ علی دانشمند3 | ||
1دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سمنان | ||
2دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی دانشگاه سمنان | ||
3کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تبریز؛ | ||
چکیده | ||
حقّ شفعه، یک حقّ استثنائی و برخلاف قاعدۀ سلطنت بوده، و با اجتماع شرایطی، به صورت اختیار تملّک قهریِ سهم فروخته شده و مشاع، نمود مییابد. ازجمله شرایط تحقّق حقّ شفعه که هم فقها و هم قانونگذار عرفی در ماده 808 قانون مدنی به پیروی از دیدگاه مشهور فقهی عنوان کردهاند، انتفال سهم مشاع از طریق «بیع» میباشد. نوشتار حاضر، ضمن بیان اقوال موجود دربارۀ شرط مذکور و تحلیل مستندات آن، به بازخوانی ادلّه این حکم و نقد و بررسی روایات واردۀ باب، به عنوان مستند اصلی پرداخته و ضمن تقویت مبانی دیدگاه غیرمشهور، آن را أرجح تلقّی کرده است؛ یافته اصلی تحقیق حاکی از آن است که در کنار بازخوانی دوباره روایات، میتوان دلالت آنها بر اختصاص حقّ شفعه به بیع ـ آنچنان که مشهور برآنند ـ را ناتمام دانسته و با نگرشی نو از جمله در دلالت روایات وارده، الغاء خصوصیّت از بیع و ملاک قرار دادن عرف و اراده عمومی، به جریان حقّ شفعه در تمامی عقود معاوضیِ ناقل ملکیّت، حکم کرد. | ||
کلیدواژهها | ||
ادلّه شفعه؛ الغای خصوصیّت؛ بیع سهم مشاع؛ حقّ شفعه؛ عمومیّت بیع | ||
مراجع | ||
[1]. قرآن کریم، ترجمه حسین انصاریان [2]. ابن منظور، محمّد بن مکرم (1414 ق). لسان العرب، جلد 8، چاپ سوم، بیروت، دارالفکر، دارصادر. [3]. احمد بن حنبل (؟). المسند، جلد 2، بیروت، دار صادر. [4]. بجنوردی، سیّد حسن (1419 ق). القواعد الفقهیّه، جلد 6، قم، انتشارات هادی. [5]. بحرانی، حسین بن محمد (؟). الانوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، جلد 11، قم، مجمع البحوث العلمیّه. [6]. بحرانی، یوسف بن احمد(1405 ق). الحدائق النّاضره فی احکام العتره الطّاهره، جلد 20، قم، مؤسسه النشر الاسلامی. [7]. بخاری، محمد بن اسماعیل (1401 ق). صحیح بخاری، جلد 6، بیروت، دار الفکر. [8]. تبریزی، جواد بن علی (1426 ق). منهاج الصالحین، جلد 2، قم، مجمع الإمام المهدی. [9]. ترحینی عاملی، سیّد محمدحسین (1427 ق). الزّبده الفقهیّه فی شرح الرّوضه البهیّه، جلد 5، چاپ چهارم، قم، دارالفقه. [10]. جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، جلد 12، قم، موسسه المعارف الاسلامیه. [11]. ـــــــــــــ (1424 ق). الروضه البهیّه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلد 3، چاپ هشتم، قم، مجمع الفکر الاسلامی. [12]. حرّ عاملی، محمد بن حسن (1409 ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد 25، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام. [13]. حسینزاده، جواد (1391). قرارداد اختیار معامله، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. [14]. حسینی روحانی، سیّدصادق (1412 ق). فقه الصادق علیه السلام، جلد 18، قم، دارالمکتب، مدرسه امام صادق علیهالسلام. [15]. حسینی روحانی، سیّد محمد (1417 ق). المسائل المنتخبه، کویت، شرکه مکتبه الألفین. [16]. حسینی سیستانی، سیّدعلی (1422 ق). المسائل المنتخبه، چاپ نهم، قم، دفتر آیتالله سیستانی. [17]. ــــــــــــــــ (1417 ق). منهاج الصالحین، جلد 2، چاپ پنجم، قم، دفتر آیت الله سیستانی. [18]. حسینی عاملی، سیّد جواد (؟). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، جلد 6، بیروت، دار احیاء التراث العربی. [19]. حسینی مراغی، میر سیّد عبدالفتاح (1417 ق). العناوین الفقهیه، جلد 2، قم، مؤسسه النشر الاسلامی. [20]. حلّی (علامه)، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1413 ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، جلد 2، قم، مؤسسه النشر الاسلامی. [21]. ـــــــــــــــ (1413 ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، جلد 5، چاپ دوم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی. [22]. حلّی (محقق)، جعفر بن حسن (1408 ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد 3، چاپ دوم، قم، موسسه اسماعیلیان. [23]. خوانساری، سیّد احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، جلد 6، چاپ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان. [24]. رملی، شمس الدین (؟). نهایه المحتاج إلی شرح المنهاج، جلد 5، بیجا، دار احیاء التراث العربی. [25]. سبزواری، سیّد عبدالأعلی (1413 ق). مهذّب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، جلد 18، چاپ چهارم، قم، مؤسسه المنار. [26]. سبزواری، محمدباقر (1423 ق). کفایه الاحکام، جلد 1، قم، مؤسسه النشر الاسلامی. [27]. سرخسی، محمد بن احمد (1406 ق). المبسوط، جلد 14، بیروت، دار المعرفه. [28]. شافعی، محمد بن ادریس (؟). المسند، بیروت، دار الکتب العلمیه. [29]. صدوق (ابن بابویه)، محمد بن علی بن حسین (1404). من لایحضره الفقیه، جلد 14، چاپ دوم، قم، مؤسسه النشر الاسلامی. [30]. طباطبائی (صاحب ریاض)، سیّد علی (1404 ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل، جلد2، قم، مؤسسه آل البیت. [31]. طوسی (شیخ الطائفه)، محمد بن حسن (1387 ق). المبسوط فی فقه الامامیه، جلد 3، چاپ سوم، تهران، المکتبه المرتضویه لإحیاء الاثار الجعفریه. [32]. علیدوست، ابوالقاسم (1390). فقه و مصلحت، چاپ دوم، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. [33]. فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1422 ق). الاحکام الواضحه، چاپ چهارم، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع). [34]. فراهیدی، خلیل بن احمد (1410 ق). کتاب العین، جلد 1و2، چاپ دوم، قم، نشر هجرت. [35]. فیض کاشانی، محمد محسن (؟). مفاتیح الشرائع، جلد 3، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی. [36]. کاتوزیان، ناصر (1394). شفعه، وصیت، ارث، چاپ بیست و سوم، تهران، بنیاد حقوقی میزان. [37]. کزازی عراقی (آقا ضیاء)، ضیاء الدین علی بن آخوند ملا محمدکبیر (1414 ق). شرح تبصره المتعلّمین، جلد 2، قم، مؤسسه النشر الاسلامی. [38]. محقّق داماد، سیّد مصطفی (1384). ایقاع، أخذ به شفعه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی. [39]. مظفر، محمدرضا (1408 ق). أصول الفقه، جلد 2، چاپ پنجم، قم، مکتبه بصیرتی. [40]. مغنیه، محمدجواد (1420 ق). فقه الامام جعفر الصادق (ع)، جلد 3، قم، مؤسسه انصاریان. [41]. موحدی محبّ، مهدی (1390). «بازخوانی و نقد ادله اختصاص خیار مجلس به بیع»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، تهران، سال 44، شماره 2، پاییز و زمستان، صص 139ـ145. [42]. خوئی، سیّد ابوالقاسم (1410 ق). منهاج الصالحین، جلد 2، چاپ بیست و هشتم، قم، نشر مدینه العلم. [43]. نجفی (صاحب جواهر)، محمدحسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 37، چاپ هفتم، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,007 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,162 |