پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,501 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,114,280 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,218,062 |
شرق‌شناسی و اکتشاف جغرافیایی در خدمت راهبرد استعماری: بررسی پیوند اکتشاف‌های علمی با سیاست استعماری روسیۀ تزاری در برابر قفقاز | ||
| مطالعات اوراسیای مرکزی | ||
| مقاله 14، دوره 11، شماره 2، مهر 1397، صفحه 491-512 اصل مقاله (657.79 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jcep.2019.258293.449771 | ||
| نویسنده | ||
| جواد مرشدلو* | ||
| استادیار تاریخ، دانشگاه تربیت مدرس | ||
| چکیده | ||
| تسلط روسیۀ تزاری بر قفقاز در نیمۀ نخست سدۀ نوزدهم، بیشتر از دیدگاه نظامی بررسی شده است. از جنبه‌های غفلت‌شدۀ این موضوع، ذهنیت روس‌ها از جنوب قفقاز و شناختی است که آنان از این سرزمین و مردم آن به‌دست آوردند؛ شناختی که راه تسلط بر آن را هموار کرد. به‌نظر می‌رسد قفقازی که امروزه می‌شناسیم خود نتیجۀ چنین شناختی بوده است و درونمایه‌ای شرق‌شناختی دارد. به بیان دیگر، مفهوم پسااستعماری قفقاز به‌مثابۀ یک کل جغرافیایی و فرهنگی با درک تاریخی ایرانیان و ساکنان بومی این سرزمین از آن تفاوت دارد. در نوشتار پیش‌رو تلاش شده است بر این زاویۀ غفلت‌شده از موضوع پرتوافکنی و روند تکوین شناخت روس‌ها از جنوب قفقاز و مردم آن و شکل‌گیری ذهنیت استعماری از این سرزمین بررسی شود. روش نوشتار، توصیفی- تحلیلی بر مبنای تحلیل اطلاعات استخراج‌شده از منابع دست اول به زبان‌های مختلف است و در سه بخش سازماندهی شده است: در بخش نخست زمینه و منابع شناخت اولیۀ روس‌ها از جنوب قفقاز ارزیابی می‌شود؛ در بخش دوم، اقدام‌های اکتشافی روس‌ها در سدۀ هجدهم با هدف دستیابی به شناختی علمی از این حوزه و در بخش سوم، نقش نخبگان بومی در شکل‌گیری و توسعۀ ذهنیت استعماری روس‌ها از تاریخ، فرهنگ و جغرافیای قفقاز بررسی می‌شود. نتیجۀ نوشتار نشان می‌دهد که روس‌ها به موازات اقدام‌های نظامی برای تسلط بر قفقاز برنامۀ مشخصی را برای کشف و شناخت این سرزمین و مردم آن پیش بردند. شکل‌گیری قفقاز به‌مثابۀ سازه‌ای مفهومی با درون‌مایة ژئوپلیتیک از دستاوردهای این برنامۀ اکتشافی بود. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| استعمار روسی؛ اکتشافات جغرافیایی؛ راهبرد استعماری؛ روسیه؛ قفقاز | ||
| مراجع | ||
|
A) Arabic
1. Ibn Asir, Abul-Hasan (1966), The History in Total, Vol. 8, Bairut: Dar Sader. 2. Mas’udi, Ali B. Hossein (1970), Fountains of Gold and Mines of Jewerlies, Vol. 2, Tehran: Offset Reprints. 3. Miskawayh, Ahmad B. Mohammad (2001), The Experiences of Nations and Tracing the Deeds, Vol. 6, Edited by A. Imami, Tehran: Sorush. 4. Ramzi, M. M. (1908), A Compendium of Narratives on the History of Tatars and Bulgars, Vol. 2, Tehran: Offset Reprints. B) English
1. Aivazian, Armen (2001), “The Secret Meeting of Armenians on Lim Land in 1722: Concerning Armenian Liberation Movement”, Iran and the Caucasus, Vol. 5, pp. 85-92.
2. Allen, W. E. D. (1942), “The Caucasian Borderland”, Geographical Journal, Vol. 99, Nos. 5-6, pp. 225-237.
3. Allen, W. E. D. (1956), “The Sources for G. Delisle’s “Carte des Pays Voisins de la Mer Caspiene” of 1723”, Imago Mundi, Vol. 13, pp. 137-150. 4. Allen, W. E. D. (1970), Russian Embassies to the Georgian Kings, 1589-1605, Vol. 1, London: Hakluyt Society. 5. Andreeva, Elena (2005), “Russia IV: Travelers in Persia to 1917”, Encyclopedia Iranica, Available at: http://www.iranicaonline.org/articles/russia-iii-travelers-in-persia, (Accessed on: 5/4/2018). 6. Atkin, Muriel (1980), Russia and Iran, 1780-1828, Minnesota: University of Minnesota Press. 7. Atkin, Muriel (1988), “Russian Expansion in the Caucasus to 1813”, in: M. Rywkin (ed.), Russian Colonial Expansion to 1917, London and New York: Mancell, pp. 139-187. 8. Baddeley, John F. (1908), The Russia’s Conquest of the Caucasus, London and New York: Longmans. 9. Bassin, Mark (1991), “Russia between Europe and Asia: the Ideological Construction of Geographical Space”, Slavic Review, Vol. 50, No. 1, pp. 1-17.
10. Bell, John (1762), Travels from St. Petersburg in Russia to Diverse Parts of Asia, Vol. 2, Glascow: Gale, ECCO.
11. Bournoutian, George A. (1992), The Khanate of Erevan under Qajar Rule 1795-1828, Costa Mesa: Mazda Publishers.
12. Bournoutian, George A. (1998), Russia and the Armenians of Transcaucasia, 1797-1889, a Documentary Record, Costa Mesa: Mazda Publishers. 13. Bournoutian, George A. (2001), Armenians and Russia, 1626-1796, a Documentary Record, Costa Mesa: Mazda Publishers. 14. Bournoutian, George, A. (2004), Two Chronicles on the History of Karabagh, Costa Mesa: Mazda Publishers.
15. Dickinson, Sara (2002), “Russia’s First “Orient”: Characterizing the Crimea in 1787”, Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History, Vol. 3, No. 1, pp. 3-25. 16. Duran, James A. (1969), “Catherine II, Potemkin, and Colonization Policy in Southern Russia”, Russian Review, Vol. 28, No. 1, pp. 23-36. 17. Gmelin, S. Gottlieb (2007), Travels through Northern Persia, 1770-1774, Translated and Annotated by Willem Floor, Costa Mesa: Mage Publishers.
18. Gvosdev, Nikolas K. (2000), Imperial Policies and Perspectives toward Georgia, 1760-1819, Macmillan Press LTD. 19. Halperin, Charles J. (1985), Russia and the Golden Horde, the Mongol Impact on Medieval Russian History, Indiana University Press. 20. Herodotus (1975), Histories, Vol. 2, Translated into English by A. D. Godley, London: Loeb Classical Library. 21. Jalaleants’, Esayi Hasan (2009), A Brief History of the Aghuank’ Region, a History of Karabagh and Genje from 1702-1723, Annotated Translation by George A. Bournoutian, Costa Mesa: Mazda Publishers. 22. Khodarkowsky, Michel (2002), Russia’s Steppe Frontier: the Making of a Colonial Empire, 1500-1800, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press. 23. King, Charles (2008), The Ghost of Freedom, a History of the Caucasus, Oxford: Oxford University Press. 24. Kochan, L. and R. Abrahams (1989), The Making of Modern Russia, London: Macmillan. 25. Kotilaine, J. T. (2005), Russia’s Foreign Trade and Economic Expansion in Seventeenth Century, Windows on the World, Leiden: Brill. 26. Laruelle, Marlene (2007), “The Orient in Russian Thought at the Turn of the Century”, in: D. Shlapentokh, Russia between East and West, Scholarly Debates on Eurasianism, Brill, pp. 9-36.
27. Layton, Susan (1986), “The Creation of an Imaginative Caucasian Geography”, Slavic Review, Vol. 45, No. 3, pp. 470-485.
28. Mostashari, Firouzeh (2006), On the Religious Frontier: Tsarist Russia and Islam in the Caucasus, London: I. B. Tauris.
29. Pliny (1855), Natural History of Pliny, with an English Translation by John Bostock and H. T. Riley, Vol. 2, London: Henry G. Bohn. 30. Polyevktov, M. (1930), “The Ways of Communication between Russia and Georgia in the Sixteenth and Seventeenth Centuries”, Journal of Modern History, Vol. 2, No. 3, pp. 367-377.
31. Procopius (1928), History of the Wars, Vol. 1, Leob Classical Library. 32. Resis, Albert (1985), “Russophobia and the “Testament” of Peter the Great, 1812-1980”, Slavic Review, Vol. 44, No. 4, pp. 681-693. 33. Scotto, Peter (1992), “Prisoners of the Caucasus: Ideologies of Imperialism in Lermontov’s Bela”, PMLA, Vol. 107, No. 2, pp. 246-260.
34. Shimmelpennick Van Der Oye, D. (2010), Russian Orientalism: Asia in the Russian Mind from Peter the Great to the Emigration, New York: Yale University Press.
35. Strabo (1969), The Geography of Strabo, with an English Translation, Vol. 5, London: Leob Classical Library. 36. Subtelny, Orest (1974), “Peter I’s Testament: a Reassessment”, Slavic Review, Vol. 33, No. 4, pp. 663-678. 37 .UNESCO (2012), ““Description of Georgian Kingdom” and the Geographical Atlas of Vakhushti Bagrationi”, Available at: http://www.unesco.org/new/en/ communication-and-information/flagship-project-activities/memory-of-the-world/register/full-list-of-registered-heritage/registered-heritage-page-2/description-of-georgian-kingdom-and-the-geographical-atlas-of-vakhushti-bagrationi/, (Accessed on: 14/02/2018).
C) French 1. De Bruyn, Cornelis (1725), Voyage de Corneille Le Brun par la Moscovie, en Persia, et aux Indes Orientales, Vol. 3, Amsterdam: N.P. 2. Olearius, Adam (1726), Voyages Tres-Curious et Tres-Renomme Fait en Moscovie, Tartarie et en Perse par le Sr. Adam Olearious, tr. par le Sir. De Wicquefort, Amesterdam. 3. Pallas, P. S. and Others (1779-1787), Histoire des Decouvertes Faites par Divers Savans Voyageurs…, 6 Vols., Russian Academi of Sciences, S. Petersburg: Imperial Academy of Sciences. 4. Struys, Jan Janszoon (1681), Les Voyages de Jean Struys: en Moscovie, en Tartarie, en Perse, Aux Indes and en Plusieurs Autres Païs Etrangers…, Vol. 2, Paris: M. Galinius.
D) German 1. Reinnegs, Jacob (1797), Allgemeine Historische-Topographische Beschreibung des Kaukasus, Vol. 2, St. Petersburg: bei Gerstenberg und Dittmar.
E) Persian 1. Ahmadi, H. (2008), Documents on Iran-Russia’s Diplomatic Relations, Safavids to Qajars, Translated by R. Mosalmainan Qubadiani and B. Mosalmanian Qubadiani, Tehran: Markaz-e Asnad va Tarikh-e Diplomacy. 2. Bakikhanov, A. (2004), The Heavenly Rose-Garden, Edited by A. Alizadeh, Tehran: Qoqnus. 3. Grousset, Rene (2000), L’Empire des Steppes, Translated by A. Meikadeh, Tehran: Elmi va Farhangi. 4. Ibn Isfandyar, Ali (1941), A History of Tabaristan, Edited by Abbas Igbal, Tehran: Asatir. 5. Jamalzadeh, M. A. (1993), History of Iran-Russian Relations, Tehran: Dr. M. Afshar Yazdi Foundation. 6. Kasravi, A. (1998), Ananymous Princes, Tehran: Jami. 7. Khaqani Shirwani, Afzal od-Din (1999), Compendium of Poems, Edited by Z. Sajadi, Tehran: Zawar. 8. Kostenko L. F. (2004), The Description of Central Asia and the Development of Russian Civilizations There, Translated by M. Davud Khanov, Edited by Gh. Zargarinajhad, Tehran: Moassese-ye Tahqiqat va Towse’e Olum-e Ensani. 9. Mar’ashi, Zahir al-Din (1850), History of Tabarestan, Ruyan and Mazandaran, Edited by Bernhard Dörn, Tehran: Offset Reprint. 10. Minorski, V. (1999), A History of Sharwan and Darband in the 10th -11th Centuries, Translated by M. Khadem, Tehran: Ketab-e Marja’. 11. Morshedloo, Javad (2016), “Historical Background and the Strategic Logic of Tsarist Russia’s Expansionist Policy toward the Caucasus, 1550-1800”, Tarikh-e Ravabet-e Khareji, Vol. 16, No. 64, pp. 45-72.
12. Rashtiani, Goodarz (2017), “Caucasian Armenians and Russian Colonial Policy toward the Caucasus”, Studies in Historical Sciences, Vol. 9, No. 2, pp. 54-70. 13. Zarrini, Hosein (2016), Historical Roots of Caucasus Desintegration from Iran, Tehran: the Institute for the History of Islam.
F) Russian
1. Абдуллаев, Г. В. (1965), Азербайджан в XVIII Веке и Взаимоотношения его с Россией, Баку: Изд-во Академии Наук Азербайджанской ССР. 2. Аранов и Другие (2007), Северный Кавказ в Составе Российской Империи, Москва: Новое Литературное Обозрение. 3. Багратиони, Вахушти (1976), История Царства Грузинского, Перевод, Предисловие, Словарь и Указатель: Н. Т. Накашидзе, Тб.: Мецниереба. 4. Бакиханов, А. К.(1983), Сочинения, Записки, Письма, Баку: Элм. 5. Бутков, П. Г. (1869), Материалы для Новой Истории Кавказа с 1722 по 1803, Т. 1, Санкт-Петербург: Тип. Имп. Акад. Наук. 6. Вернадский, Георгий (2015), Киевская Русь, Москва: Изд-во Ломоносов. 7. Вeселовский, Н. И. (1898), Памяатники Дипломатических и Торговых Сношение Московской Русь с Персией, Санкт-Петербург: Товарищество Паровой Скоропечатни Яблонский и Перотт. 8. Гарданова, В. К. (1974),Адыги, Балкарцы, Карачаевцы в Известиях Европейских Авторов XIII-XIX вв., Нальчик: Эльбрус. 9. Гербер, Иоанн Густав (1760), Описание Стран и Народов вдоль Западного Берега Каспийского Моря 1728, История, География, Этнография Дагестана в XVIII—XIX вв., Санкт-Петербург: Учебники для Школы. 10. Гильденштедт, Ю. А. (1809), Географическое и Статистическое Описание Грузии и Кавказа, Санкт-Петербург: при Императорской Академии Наук. 11. Гильденштедт, Ю. А. (2002) Путешествие по Кавказу в 1770-1773 гг.,Санкт-Петербург: Рос. Акад. Наук. 12. Котов, Федов (1958), Хожение Купца Федота Котова в Персии, Москва: Изд-во Вос. Литературы. 13. Левиатов, В. Н. (1948), Очерки из Истории Азербайджана в XVIII веке, Баку: Элм. 14. Мустафаев, Ж. М. (1989), Северные Ханства Азербайджана и Россия: Конец XVIII-Начало XIX в., Баку: Элм. 15. Никитин, Афанасий (1958), Хожение за Три Моря Афанасия Никитина: 1466-1472 гг., Москва: Издательство Академии наук СССР. 16. Российский Государственный Архив Древних Актов (РГАДА) [Russian State Archive of Early Acts], «Отношения с Персией», Fond 110, Folder 15, ff.: 485-486. 17. Штедер, Л. Л. (2016), Дневник Путешествия из Пограничной Крепости Моздок во Внутренние Местности Кавказа, Предпринятого в 1781 году, Санкт-Петербург - Лейпциг. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 879 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 505 |
||