سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات161
تعداد شماره‌ها6,573
تعداد مقالات71,036
تعداد مشاهده مقاله125,506,844
تعداد دریافت فایل اصل مقاله98,770,805
همدانی, مصطفی. (1397). نقد حکم فقهی لیلۀ‌الدفن (نماز وحشت) در اندیشۀ فقیهان متأخرالمتأخر و معاصر. , 14(3), 751-775. doi: 10.22059/jorr.2018.236180.1007728
مصطفی همدانی. "نقد حکم فقهی لیلۀ‌الدفن (نماز وحشت) در اندیشۀ فقیهان متأخرالمتأخر و معاصر". , 14, 3, 1397, 751-775. doi: 10.22059/jorr.2018.236180.1007728
همدانی, مصطفی. (1397). 'نقد حکم فقهی لیلۀ‌الدفن (نماز وحشت) در اندیشۀ فقیهان متأخرالمتأخر و معاصر', , 14(3), pp. 751-775. doi: 10.22059/jorr.2018.236180.1007728
همدانی, مصطفی. نقد حکم فقهی لیلۀ‌الدفن (نماز وحشت) در اندیشۀ فقیهان متأخرالمتأخر و معاصر. , 1397; 14(3): 751-775. doi: 10.22059/jorr.2018.236180.1007728

نقد حکم فقهی لیلۀ‌الدفن (نماز وحشت) در اندیشۀ فقیهان متأخرالمتأخر و معاصر

مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
مقاله 10، دوره 14، شماره 3، مهر 1397، صفحه 751-775    اصل مقاله (667.97 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jorr.2018.236180.1007728
نویسنده
مصطفی همدانی*
دانش‌آموختة خارج فقه و فلسفه، استاد سطوح عالی حوزة علمیة قم
چکیده
انسان که با صدایی پرطنین هراسان می‌شود، در آغازین مواجهۀ خود با جهان آخرت که در روایات از آن با شب اول قبر تعبیر شده است، ناگهان به هزاران پدیدة ناآشنا برمی‌خورد. پیامبر اسلام (ص) با توصیۀ بازماندگان به صدقه از طرف میّت، برای این مرحلة پرهراس از حیات بشر چاره‌جویی کرده و برای بازماندگان نادار هم نمازی معروف به «نماز وحشت» جایگزین فرموده است. اصل این مسئله در فقه متقدمان و متأخران وجود ندارد و در فقه متأخرالمتأخرین آن هم به‌صورت ناقص متولد شده؛ زیرا توصیۀ ترتیبی یادشده به تعیّن نماز وحشت تقلیل یافته و شرطِ ناداری به‌کلی فراموش شده است. نتیجه اینکه نه‌تنها بر سر زبان همۀ متشرعه بلکه در همۀ متون فقهی متأخرالمتأخرین تا عموم رساله‌های عملیۀ معاصر، تنها مستحب لیلۀ‌الدفن همان نماز وحشت انگاشته شده است. پژوهۀ فرارو با ریشه‌یابی تاریخی – فقهی این مسئله و تحلیل اقوال و روایات آن، با کمک روش اجتهاد کوشیده است سنت اصیل اسلامی در این مرحلۀ بسیار حساس از زندگی انسان را بازکاوی کند. امید آنکه اگر جامعۀ فقهی این تلاش را موفق بداند، رساله‌های عملیه و سپس بیان مبلغان و در نهایت عملکرد متشرعه نیز در این موضوع بازنگری شوند.
کلیدواژه‌ها
صدقه؛ لیلۀ‌الدفن؛ نماز وحشت؛ نماز هدیه به اموات
مراجع
  1. ابن‌براج، عبدالعزیز (1406 ق). المهذب، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  2. ابن‌ادریس، محمدبن منصور (1410 ق). السرائر، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  3. ابن‌طاووس، رضی‌الدین (1406 ق). فلاح‌السائل، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  4. ابن‌فهد حلی، احمدبن محمد (1409 ق). الرسائل‌العشر، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
  5. اردبیلی، احمدبن محمد (1403 ق). مجمع الفائدة والبرهان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  6. اردبیلی، سید عبدالکریم (1427 ق). فقه الحدود و التعزیرات، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
  7. امام خمینی، روح‌الله (1423 ق). تهذیب الأصول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام.
  8. ـــــــــــــــــــ (1421 ق). کتاب الطهارة، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  9. ـــــــــــــــــــ (1422 ق). نجاة العباد، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  10. ـــــــــــــــــــ (1426 ق). توضیح‌المسائل.
  11. ـــــــــــــــــــ (بی‌تا). تحریرالوسیلة، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
  12. انصاری، مرتضی‌بن محمد (1415 ق). صراط‌النجاة، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  13. ـــــــــــــــــــ (1416 ق). فرائدالاُصول، قم: بی‌نا.
  14. آخوند خراسانی، محمد کاظم (1409 ق). کفایۀالاصول، قم: آل‌البیت.
  15. آملی، میرزا هاشم (1406 ق).  المعالم‌المأثورة، قم: مؤلف الکتاب.
  16. بحرانی، یوسف‌بن احمد (1405 ق). الحدائق الناضرة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  17. برقی، احمدبن محمد (1371 ق). المحاسن، قم: دارالکتب الإسلامیة.
  18. بروجردی، حسین (1366 ق). انیس‌المقلدین فی احکام‌الدین، تهران: نشر اخوان کتابچی.
  19. ـــــــــــــــــــ (1415 ق). نهایةالأصول، تهران: نشر تفکر.
  20. بهجت، فومنی، محمد تقی، (1423 ق). وسیلة‌النجاة، قم: انتشارات شفق.
  21. ـــــــــــــــــــ (1428 ق). استفتائات، قم: دفتر حضرت آیت‌الله بهجت.
  22. تبریزی، جواد‌بن علی (1385). رسالة توضیح‌المسائل: هجرت.
  23. ـــــــــــــــــــ (بی‌تا). استفتائات جدید، قم: بی‌نا.
  24. جمعی از فقیهان (1419 ق). العروة الوثقی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  25. جناتی، محمد ابراهیم (1382). رسالۀ توضیح‌المسائل، قم: انتشارات انصاریان.
  26. جوادی آملی (1396). رسالة توضیح‌المسائل، چ اول، قم: مرکز نشر اسراء.
  27. حر عاملی، محمد‌بن ‌حسن (1409 ق). وسائل‌الشیعة، قم: مؤسسۀ آل‌البیت.
  28. حکیم، سید محسن (1416 ق). مستمسک العروة الوثقی، قم: مؤسسة دارالتفسیر.
  29. خویی، سید ابوالقاسم (1422 ق). محاضرات فی اصول الفقه، مقرر: آیت‌الله فیاض، قم: مؤسسۀ آثار امام خویی.
  30. ـــــــــــــــــــ (1383). توضیح‌المسائل، مشهد: انتشارات رستگار.
  31. ـــــــــــــــــــ (1422 ق). مصباح‌الأصول، قم: مکتبة الداوری.
  32. ـــــــــــــــــــ (1410 ق). منهاج‌الصالحین، قم: نشر مدینة العلم.
  33. ـــــــــــــــــــ (1418 ق). موسوعة الإمام‌الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
  34. روحانی، سید محمد صادق (1340 ق). توضیح‌المسائل، قم: نشر انوارالهدی.
  35. زنجانی، سید موسی شبیری (1419 ق). کتاب نکاح، قم: مؤسسۀ پژوهشی رای‌پرداز.
  36. سبحانی، جعفر (1394). اصول الحدیث و احکامه، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
  37. ـــــــــــــــــــ (1394). شکوه مرجعیت (مجموعه مقالات نکوداشت حضرت آیت‌الله بروجردی)، قم: انتشارات سبط النبی.
  38. ـــــــــــــــــــ (1424 ق). إرشاد العقول الی مباحث الأصول، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
  39. ـــــــــــــــــــ (1429 ق). توضیح‌المسائل، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
  40. ـــــــــــــــــــ (1434 ق). المبسوط، قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
  41. سبزواری، سید عبدالأعلی (1413 ق). مهذّب‌الأحکام، قم: مؤسسۀ المنار.
  42. سبزواری، محمد باقر (1423 ق). کفایة الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  43. شبیری زنجانی، سید موسی (1430 ق). توضیح‌المسائل، قم: انتشارات سلسبیل.
  44. شهید اول، محمدبن مکی (1412 ق). البیان، قم: محقق.
  45. ـــــــــــــــــــ (1417 ق). الدروس الشرعیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  46. ـــــــــــــــــــ (1419 ق). ذکری الشیعة، قم: مؤسسه آل‌البیت.
  47. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1408 ق). الرعایة فی علم الدرایة، قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.
  48. ـــــــــــــــــــ (1402 ق). روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  49. ـــــــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الأفهام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  50. شیخ بهایی، محمدبن حسین (1429 ق). جامع عباسی و تکمیل آن، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  51. ــــــــــــــــــــــــــ (1390 ق). الوجیزة فی علم الدرایة، قم: بصیرتی ـ الوجیزة فی علم الدرایة.
  52. شیخ طوسی، محمدبن حسن (1387 ق). المبسوط، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  53. ـــــــــــــــــــ (1400 ق). النهایة، بیروت: دارالکتاب العربی.
  54. ـــــــــــــــــــ (1411 ق). مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت: مؤسسة فقه الشیعة.
  55. ـــــــــــــــــــ (1417 ق). العدة، قم: چاپخانۀ ستاره.
  56. صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1394). فخر دوران، قم: انتشارات دفتر آیت‌الله.
  57. ــــــــــــــــــــــــــ (1416 ق). هدایة العباد، قم: دارالقرآن الکریم.
  58. صدر، محمد باقر (1417 ق). بحوث فی علم الأصول، قم: مؤسسۀ دائرةالمعارف فقه اسلامی.
  59. صدوق، محمدبن علی‌بن بابویه (1415 ق). المقنع، قم: مؤسسۀ امام هادی (ع).
  60. ــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  61. ــــــــــــــــــــــــــ (1378 ق). عیون أخبارالرضا علیه‌السلام، تهران: نشر جهان.
  62. طباطبایی حکیم، محمد سعید (1431 ق). التنقیح، بیروت: مؤسسه الحکمه الثقافه الاسلامیة.
  63. طبرسی، احمدبن علی (1403 ق). الإحتجاج علی أهل‌اللجاج، مشهد: نشر مرتضی.
  64. علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1412 ق). منتهی‌المطلب، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
  65. ــــــــــــــــــــــــــ (1414 ق). تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسۀ آل‌البیت.
  66. ــــــــــــــــــــــــــ (1425 ق). نهایة الوصول، قم: بی‌نا.
  67. علوی گرگانی، سید محمد علی (1413 ق). توضیح‌المسائل، قم: نشر دفتر معظمٌ‌له.
  68. فاضل لنکرانی، محمد فاضل موحدی (1426 ق). توضیح‌المسائل، قم: بی‌نا.
  69. ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). جامع المسائل، قم: انتشارات امیر قلم.
  70. فیض کاشانی، محمد محسن (بی‌تا). مفاتیح الشرائع، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  71. فیاض کابلی، محمد اسحاق (1426 ق). توضیح‌المسائل، قم: انتشارات مجلسی.
  72. قمی، ابوالقاسم‌بن محمد حسن (1413 ق). جامع الشتات، تهران: مؤسسۀ کیهان.
  73. ــــــــــــــــــــــــــــ (1430 ق). قوانین‌الأصول، قم: احیاءالکتب‌الاسلامیه.
  74. کاشف‌الغطاء، جعفربن خضر (بی‌تا). أحکام الأموات إلی حین الدفن و الانصراف: مؤسسۀ کاشف الغطاء.
  75. کرمانشاهی، آقا محمد علی‌بن وحید بهبهانی (1421 ق). مقامع الفضل، قم: مؤسسۀ علامه مجدد وحید بهبهانی.
  76. کشی، محمدبن عمر (1363). رجال الکشی - اختیار معرفة الرجال (مع تعلیقات میر داماد الأسترآبادی)، قم: مؤسسة آل‌البیت.
  77. کفعمی، ابراهیم‌بن علی (1405 ق). المصباح، قم: دارالرضی (زاهدی).
  78. ــــــــــــــــــــــــــ (1418 ق). البلد الأمین و الدرع الحصین، بیروت: مؤسسۀ اعلمی.
  79. کلینی، محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  80. گلپایگانی، سید محمد رضا (1413 ق). هدایةالعباد، قم: دارالقرآن الکریم.
  81. ــــــــــــــــــــــــــ (1409 ق). مجمع المسائل، قم: دارالقرآن الکریم.
  82. مامقانی، عبدالله (1393). مقباس‌الهدایه، قم: دلیل ما.
  83. مجاهد طباطبایی، محمدبن علی (1296 ق). مفاتیح‌الأصول، قم: بی‌نا.
  84. مجلسی، محمد باقر (1410 ق). بحارالأنوار، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
  85. ــــــــــــــــــــــــــ (1423 ق). زاد المعاد - مفتاح الجنان، بیروت: بی‌نا.
  86. مجلسی، محمد تقی (1400 ق). یک دوره فقه کامل فارسی، تهران: مؤسسه و انتشارات فراهانی.
  87. محقق حلی، جعفربن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  88. مظاهری، حسین (1389). توضیح‌المسائل، اصفهان: مؤسسۀ فرهنگی مطالعاتی الزهرا (س).
  89. مظفر، محمد رضا (1375). أصول الفقه، قم: بی‌نا.
  90. مفید، محمدبن محمد (1413 ق). المقنعة، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
  91. مکارم شیرازی، ناصر (1428 ق). انوار الاصول، مقرر: احمد قدسی، قم: مدرسۀ امیرالمؤمنین (ع).
  92. ــــــــــــــــــــــــــ (1427 ق). استفتائات جدید. قم: انتشارات مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب (ع).
  93. ــــــــــــــــــــــــــ (1429 ق). توضیح‌المسائل، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب (ع).
  94. ــــــــــــــــــــــــــ (1428 ق). انوار الأصول، قم: مدرسۀ امیرالمؤمنین (ع).
  95. منتظری، حسینعلی (بی‌تا). رساله استفتائات، قم: بی‌نا.
  96. موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1385). توضیح‌المسائل، قم: انتشارات نجات.
  97. نایینی، محمد حسین (1352). اجود التقریرات، مقرر: آیت‌الله خویی، قم: عرفان.
  98. ــــــــــــــــــــــــــ (1376). فوائد الاُصول، قم: انتشارات اسلامی.
  99. نجفی، صاحب‌الجواهر، محمد حسن (1404 ق). جواهرالکلام، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
  100. نراقی، مولی احمد‌بن محمد مهدی (1422 ق). رسائل و مسائل، قم: کنگرۀ نراقیین ملا مهدی و ملا احمد.
  101. نوری همدانی، حسین (1386). توضیح‌المسائل، تهران: نشر هاتف.
  102. نوری، میرزا حسین (1408 ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسۀ آل‌البیت.
  103. وحید خراسانی، حسین وحید (1428 ق). توضیح‌المسائل، قم: مدرسۀ امام باقر (ع).
  104. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1392). توضیح‌المسائل، بنیاد فقه و معارف اهل بیت.
  105. سیستانی، سید علی (بی‌تا). توضیح‌المسائل (با تجدید نظر و اضافات)، قم: نشر گلی.
  106. همدانی، مصطفی (1396). نقد تسری انگارۀ فقهی «تسامح در ادلۀ سنن» به ارزیابی سند روایات اخلاقی، فصلنامۀ علمی – پژوهشی پژوهشنامۀ اخلاق، شمارۀ 35: 7 – 28.
  107. همدانی، آقا رضا‌بن محمد هادی (1416 ق). مصباح الفقیه، قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی.
  108. یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی (1409 ق). العروة الوثقی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 852
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 392





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب