![سامانه نشر مجلات علمی دانشگاه تهران](./data/logo.png)
تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,037 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,521,052 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,780,628 |
مظاهر و کارکردهای آناهیتا، الهۀ زن در ایران باستان (مطالعۀ نقشمایه های ظروف زرین و سیمین ساسانی حاوی نقش این الهه) | ||
زن در فرهنگ و هنر | ||
مقاله 6، دوره 10، شماره 2، تیر 1397، صفحه 237-262 اصل مقاله (1015.33 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jwica.2018.251689.1021 | ||
نویسندگان | ||
حبیب شهبازی شیران* 1؛ اسماعیل معروفی اقدم2؛ سعید ستارنژاد2؛ فریبرز طهماسبی3 | ||
1استادیار گروه باستانشناسی دانشگاه محقق اردبیلی | ||
2دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه محقق اردبیلی | ||
3کارشناسی ارشد میراث فرهنگی اردبیل | ||
چکیده | ||
آثار هنری ایران، همچون هنر فلزکاری، در طول ادوار تاریخی، انعکاسدهندة اندیشهها و دیدگاههای مختلفی از جمله مسائل سیاسی، اقتصادی، آیینی و مذهبی بوده و در این میان آثار فلزی دورة ساسانی، که از نظر تعدد و تنوع نقوش در نوع خود بینظیرند، بهترین نمایندة انتقال باورها و تفکرات جامعة عصر خود محسوب میشوند. یکی از عناصر پرتکرار تزیین، از لحاظ نقوش به تصویر کشیده شده روی ظروف زرین و سیمین دورة ساسانی، نقش زنان یا اگر تیزبینانه اشاره شود، نقش ایزدبانوی آناهیتاست. در ظروف این دوره، آناهیتا به صورت زنی نیمهبرهنه و خوشاندام، به همراه نقوشی فرعی همچون نیلوفر، سگ، ماهی، عقاب، انار، نوزاد، انگور، سبوی آب و... به تصویر درآمده است. مطالعات و بررسیهای انجامگرفته اثبات میکند اشیای موجود در دستان این الهه و نقوش گیاهی، انسانی و حیوانی قرارگرفته در صحنة نمایش او به نوعی اوصاف، مظاهر و کارکردهای وی را نمایانگر میکند که در اوستا به طور کامل در مورد آن سخن به میان آمده و بر همین اساس میتوان گفت که هنرمندان دورة ساسانی با آگاهی کامل از باورهای اسطورهای و مذهبی زمان خود به انتخاب این نقوش پرداختهاند. | ||
کلیدواژهها | ||
آناهیتا؛ اوستا؛ ساسانی؛ ظروف زرین و سیمین؛ کارکردها؛ نمادشناسی | ||
مراجع | ||
[1] احسانی، محمدتقی (1382). هفت هزار سال فلزکاری در ایران، تهران: علمی و فرهنگی. [ 2] ارجمندی، مهرداد (1374). «زیبایی مداومت و دین»، فصلنامة هنر، ش 28، ص 36ـ39. [3] اسماعیلپور، ابوالقاسم (1377). اسطوره، بیان نمادین، تهران: انتشارات سروش. [ 4] افضل طوسی، عفتالسادات؛ حسنپور، مریم (1391). «نقش نمادهای آیینی و دینی در نشانههای بصری گرافیک معاصر ایران»، فصلنامة مطالعات ملی، ش 49، س 13، ص 135ـ161. [ 5] اوستا (1371). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، تهران: مروارید. [6] بهار، مهرداد؛ شمیسا، سیروس (1388). نگاهی به تاریخ اساطیر ایران باستان، تهران: علم. [7] پرهام، سیروس (1371). دستبافتهای عشایری و روستایی فارس، ج٢، تهران: امیرکبیر. [8] پوپ، آرتور آبهام (1388). هنر ایران، تهران: فرهنگ و هنر. [9] پوپ، آرتور آپهام؛ اکرمن، فیلیپس (1387). سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز، ترجمة سیروس پرهام و گروه مترجمان، تهران: علمی و فرهنگی. [10] پوربخشنده، خسرو (1386). «نگاهی به نقوش صخرهای فراهان»، باستانپژوهی، س 2، ش 3، ص 4ـ49. [11] پورخالقی چترودی، مهدخت (1381). «درخت زندگی و ارزش زندگی و نمادین آن در باورها»، مجلة مطالعات ایرانی، ش اول. [12]حاتم، غلامعلی (1374). «نقش و نماد در سفالینههای کهن ایرانی»، فصلنامة هنر، ش 28، ص 355ـ378. [13] حسنوند، محمدکاظم؛ سعیده، شمیم (1393). «بررسی نقشمایة گل لوتوس در هنر مصر، ایران و مصر»، مجلة جلوة هنر، ش 11، ص 3ـ22. [14] دادور، ابوالقاسم؛ منصوری، الهام (1385). درآمدی بر اسطورهها و نمادهای ایران در عهد باستان، تهران: نشر کلهر و دانشگاه الزهرا. [15] ریاضی، محمدرضا (1381). بافتهها و نقوش ساسانی، تهران: گنجینة هنر. [16] زارعزاده، فهیمه؛ پورمند، حسنعلی (1388). «بازنمود باورداشتهای مردم یزد در نقش نمادین سرو»، نامة هنرهای تجسمی و کاربردی، ش 4، ص 83ـ97. [17] ژوله، تورج (1381). پژوهشی در فرش ایران، تهران: یساولی. [18] ستاری، جلال (1377). پژوهشی در قصة یونس و ماهی، تهران: مرکز. [19] سرلو، خوان ادواردو (1389). فرهنگ نمادها، ترجمة مهرانگیز اوحدی، تهران: دستان. [20] سودآور، ابوالعلاء (1384). فره ایزدی در آیین پادشاهی ایران باستان، تهران: نی. [21] شعبانی خطیب، صفرعلی (1387). فرهنگنامة تصویری آرایه و نقش فرشهای ایران، تهران: سپهر اندیشه. [22] شوالیهگری، ژان؛ گربران، آلن (1388). فرهنگ نمادها، ترجمة سودابه فضائلی، چ 2، تهران: جیحون. [23] صباغپور، طیبه؛ شایستهفر، مهناز (1389). «بررسی نقشمایة نمادین پرنده در فرشهای صفویه و قاجار از نظر شکل و محتوا»، مجلة نگره، ش 14، ص39ـ49. [24] صدری، مهرداد (1384). «نمادگرایی در هنر هخامنشی و ساسانی»، پایاننامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس. [25] صرفی، محمدرضا (1386). «نماد پرندگان در مثنوی»، فصلنامة پژوهشهای ادبی، س 5، ش 18، ص 76ـ53. [26] طاهری، صدرالدین (1388). «بنمایة ماهی درهم در قالی ایرانی»، فروزش، ش 20، ص 99ـ108. [27] طاهری، صدرالدین؛ همتی، آنیتا (1392). «گونهشناسی و نمادشناسی زیورهای لرستان در دوران مفرغ و آهن»، نشریة هنرهای زیباـ هنرهای تجسمی، دورة 18، ش 4، ص 5ـ14. [28] عابددوست، حسین؛کاظم پور، زیبا (1388). «صورتهای متنوع درخت زندگی بر روی فرشهای ایرانی»، فصلنامة علمی پژوهشی انجمن علمی فرش ایران (گلجام)، ش 12، ص 139ـ123. [29] کریمی، سعید (1381). «نمادهای آیینی»، کتاب ماه هنر، ش 47 و 48، مرداد و شهریور، ص 112ـ117. [30] کریمی، فریبا (1386). «نگرشی نو به کندهکاریهای صخرهای ایران بر مبنای مطالعات میدانی»، مجلة باستانپژوهی، س 2، ش 3، ص20ـ34. [31] کوپر، جی سی (1379). فرهنگ نمادهای سنتی، ترجمة ملیحه کرباسیان، تهران: فرشاد. [32] گانتر، سی؛ جت، پل (1383). فلزکاری ایران در دوران هخامنشی، اشکانی، ساسانی، ترجمة شهرام حیدرآبادیان، تهران: گنجینة هنر. [33] گریشمن، رومن (1350). هنر ایران در دوران پارت و ساسانی، ترجمة بهرام فرهوشی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب. [34] گرین، ویلفرد و دیگران (1376). مبانی نقد ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر. [35] گویری، سوزان (1385). آناهیتا در اسطورههای ایرانی، تهران: انتشارات ققنوس. [36] محمدیفر، یعقوب؛ علیان، علمدار حاجی؛ دنیلی، عادله (1392). «ریشهیابی نقشمایة خوشة انگور و برگ مو در گچبریهای مسجد جامع نائین»، مجلة فن و هنر، س اول، ش اول، ص 65ـ79. [37] محمودی، فتانه (1380). بررسی نقوش تزیینی هنر دورة ساسانی بهویژه جامهای فلزی و پارچهها، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران. [38] معصومی، غلامرضا (1355). «معرفی کاشی لاجوردی با نقش عقاب دورة هخامنشی»، مجلة هنر و مردم، ش 164، ص20ـ27. [39] موسوی کوهپر، سید مهدی؛ یسنزاده، حمیده (1390). «بازتاب نمادین ایزد مهر بر ظروف مدالیون ساسانی»، پژوهشهای انسانشناسی ایران، س اول، ش 2، صص 163ـ183. [40] مهدوی، ملیحه (1379). «سگدید، رانش اهریمن»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، ش 40، ص54ـ59. [41] میرمحمدی، نیلوفر (1380). «بررسی و طبقهبندی مفرغهای لرستان»، پایاننامة کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس. [42] نامجو، عباس؛ فروزانی، مهدی (1392). «مطالعة نمادشناسانه و تطبیقی عناصر نقوش منسوجات ساسانی و صفوی»، فصلنامة هنر علم و فرهنگ، ش اول، ص 21ـ42. [43] نیبرگ، هنریک ساموئل (1359). دینهای ایران باستان، ترجمة سیفالدین نجمآبادی، تهران: انتشارات مرکزی ایرانی مطالعة فرهنگها. [44] ویدن گرن، گئو (1377). دینهای ایرانیان، ترجمة منوچهر فرهنگ، تهران: آگاهان ایده. [45] هال، جیمز (1380). فرهنگ نگارهای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمة رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر. [46] الهی، محبوبه (1384). «تأثیرات هالة تقدس دورة ساسانی بر هالههای مسیحیت»، فصلنامة تحلیلیـ پژوهشی نگره، ش اول، ص 57ـ64. [47] یاحقی، محمد جعفر (1369). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر. [48] یارشاطر، احسان (1377). هنر ساسانی، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی ساسانیان، ترجمة حسن انوشه، ج 3، بخش دوم، تهران: امیرکبیر. [49] Bothmer, dietrich von, ed. 1990. Glories of the past: ancient art from the shalby white and leon levy collection. New ars: metropolitan museum of art. [50] Brunner, Christopher, 1974, Middle Persian Inscriptions on Sasanian Silverware, Metropolitan Museum Journal, Vol. 9 (1974), pp. 109-121. [51] Chegini,N.N.,Nikitin,A.V.,(1996)”,Sasanian Iran-Economy, Society, Arts and Crafts,History of Civilization of Central Asia,The Crossroads of Civilizations A.D.250 to 750, ed. [52] Cooper, j.c,(1968), Illustrated Encyclopedia Of Traditional Symbols, Thomes and Hudson, London. [53] Duchesne-Guillemin,J.,(1971), “Art et religion sous les Sassanides”,In Atti del ConvegnoInternazionalesulTema:La Persia nelMedioevo (Roma 31 Marzo-5 Aprile 1970),Roma,AcademiaNazionaledeiLincei. [54] Ettinghausen, Richard. "A Persian Treasure." The Arts in Virginia 8, pp 28-41. [55] Graber,O.,(1967),Sasanian Silver Late Antique and Early Medieval Arts of Luxury From Iran,Michigan,University of Michigan Museum of Art. [56] Gunter,A.C.&Jett,P.,(1992),Ancient Iranian Metalwork in the Arthur M. Sackler Gallery and the Freer Gallery of Art,WashingtonD.C.,Smithsonian. [57] Harper,p.o.(1978),The Royal Hunter,NewYork,Asia Society in Association with J. Weatherhil [58] Hole, Frank , Wyllie, cherra,(2007), The Oldestdepictions Of Canines and a Possible Early Breed Of Dog In Iran, Paléorient, vol. 33.1, p. 175-185. [59] maryolson. GODDESSES, PRIESTESSES, QUEENS AND DANCERS: IMAGES OF WOMEN ON SASANIAN silver, 2008. Honors Projects. Paper 32. [60] MoussaviKouhpar, Mehdi & Timothy Taylor (2008), A Metamorphosis in Sasanian Silverwork: The Triumph of Dionysos,Oxford: Durham University. [61] Olson, mary (2008). Goddesses, Priestesses, Queens and Dancers: Images of Women on Sasnian Silve, Honors Projects. Paper 32. Pp: 1 – 78. [62] Scerrato,U.,(1966), “SasanianArt”,Encyclopedia of World Art,vol.XII,London,McGrawhill. [63] Shepherd, D., (1964), “Sasanian Art in Cleveland”,Bulletin of the Cleveland Museum of Art,Cleveland. Vol. 51, No. 4 , pp. 66-92 [64] Zeder, M. A. (2008), Domestication and early agriculture in the Mediterranean Basin: Origins, diffusion and impact, Proceedings of the National Academy of Sciences [65] http://www.clevelandart.org [66] http://www.asia.si.edu/collections/singleObject.cfm [67] http://www.metmuseum.org [68] http://www.parsianforum.com [69] https://www.pinterest.com [70] http://depts.washington.edu [71] http://www.asia.si.edu/collections/singleObject.cfm [72] http://www.clevelandart.org [73] https://www.pinterest.com [74] http://www.asia.si.edu [75] http://depts.washington.edu [76] http://art.thewalters.org [77] http://depts.washington.edu [78] http://www.louvre.fr [79] http://collections.lacma.orgnode | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,765 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,159 |