1دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی دانشگاه پیام نور
2دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور
3استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا
4استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور
چکیده
مسئلة پژوهش حاضر این است که براساس داده‌ها و گزارش‌های داخلی، نسبت زنان فعال یا مؤسس سازمان‌های مردم‌نهاد در استان آذربایجان شرقی در مقایسه با مردان بسیار کمتر است؛ بنابراین، پرسش اصلی این است که چه عوامل جامعه‌شناختی سبب می‌شود زنان نتوانند عضو یا مؤسس سازمان‌های مردم‌نهاد شوند. چهارچوب نظری پژوهش رویکردهای تعامل‌گرایی و فمینیسم، روش آن پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه است. جامعة آماری شامل زنان شهری حداقل 25 سال، با تحصیلات عالی و بیکار است. حجم نمونه 371 نفر زن و روش نمونه‌گیری خوشه‌ای-سهمیه‌ای است. تحلیل همبستگی نیز نشان می‌دهد میزان رابطة متغیرهای جنسیت و مردسالاری با ناتوانی زنان در تأسیس سازمان‌های مردم‌نهاد یا عضویت در آن‌ها به‌ترتیب 48/. و 36/. است. متغیر جنسیت در مقایسه با متغیر مردسالاری، همبستگی بالاتری با مسئله پژوهش دارد و رابطه‌ها مستقیم و معنا‌دار است. براساس این یافته‌ها هرچقدر انتظارات اجتماع از نقش‌های جنسی زنان بیشتر، و مردسالاری در فرهنگ و سنت قوی‌تر باشد زنان بیشتر در تأسیس سازمان‌های مردم‌نهاد یا عضویت در آن‌ها ناتوان هستند، همچنین براساس تحلیل رگرسیون متغیرهای جنسیت و مردسالاری 26 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین می‌کند.
1PhD Candidate in Social Problems Sociology, Payame Noor University
2Associate Professor, Department of Social Sciences, Payame Noor University
3Professor, Department of Social Sciences, Alzahra University
4Assistant Professor, Social Sciences Department, Payame Noor University
چکیده [English]
The issue of this study is that based on internal data and reports, the number of active women or female founders of NGOs in the province of East Azerbaijan is very smaller than men. The main question is that what sociological factors prevent women to be members or founders of NGOs. The theoretical framework of research is interactionism and feminism. The method of research is survey and the research tool is questionnaire. The statistical population includes urban women with at least twenty-five years of age, higher educated, and unemployed. The sample size is 371 female and the sampling method is quota-cluster sampling. Correlation analysis showed that the relationship of gender and patriarchy variables to the women inability to establish or join the NGOs is 0.48% and 0.36%, respectively. The gender variable is more correlated with the study issue than patriarchy variable. These relationships are direct and significant. Based on these findings, women are more incapable of establishing or joining NGOs to the extent that community expectations of women’s sexual roles are greater and patriarchy is stronger in culture and tradition. Based on regression analysis, gender and patriarchy variables explain 26% of dependent variable variance.
کلیدواژه‌ها [English]
gender, gender inequality, NGOs, patriarchy, Women
مراجع
احمدی، حبیب و گروسی، سعیده (1383)، «بررسی تأثیر برخی عوامل اجتماعی و فرهنگی بر نابرابری جنسیتی در خانواده‌های شهر کرمان و روستاهای پیرامون آن»، مطالعات زنان، شمارة 6: 5-30.
احمدی، وکیل (1392)، «تغییر نگرش نسبت به نابرابری جنسیتی در طی فرایند گذار جمعیتی»، جامعه‌شناسی کاربردی، شمارة 3: 15-34.
ادهمی، عبدالرضا و روغنیان، زهره (1388)، «بررسی تأثیر عقاید قالبی بر نابرابری جنسیتی در خانواده»، پژوهش‌نامة علوم اجتماعی، شمارة 4: 127-144.
استراوس، انسلم و کربین، جولیت (1390)، مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریة زمینه‌ای، ترجمة ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
اعظم‌آزاده، منصوره و رضایی، انیس (1389)، «نابرابری جنسیتی آموزشی در بخش درودفرامان کرمانشاه»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، سال هشتم، شمارة 2: 7-22.
افشاری، زهرا و شیبانی، ایمان (1383)، «بررسی اثر فناوری اطلاعات بر نابرابری جنسیتی (مطالعة مقطعی بین کشوری)»، مجلة تحقیقات اقتصادی، شمارة 6: 1-23.
امرالهی، لادن (1390)، مطالعة رابطه بین سرمایة اجتماعی و نگرش‌ها و رفتارهای زنان در زمینة نابرابری جنسیتی در شهر همدان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی سینا.
امین‌جعفری، بتول و رهنما فلاورجانی، زهره (1390)، «تأثیر سرمایة اجتماعی در احساس نابرابری جنسیتی زنان تحصیلکردة شهر اصفهان»، مطالعات جامعه‌شناسی ایران، شمارة 6: 56-74.
اورازانی، نیما (1388)، تبعیض جنسیتی و نسبت آن با انواع تدین، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان.
پورتال استانداری استان آذربایجان شرقی (1396)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390، http://ostan-as.gov.ir
پورتال وزارت کشور (1396)، فهرست سازمان‌های مردم‌نهاد، https://www.moi.ir
پورطاهری، مهدی و پوروردی نجات، مینو (1388)، «سنجش نابرابری جنسیتی در بین زنان روستایی استان گیلان»، دانشنامة علوم اجتماعی، دورة اول، شمارة 2: 115-155.
جمشیدی سلوکلو، بهنام و شیخ‌الاسلامی، راضیه (1392)، «تفاوت‌های فردی در نقش‌های جنسیتی و ارتباط آن با دین‌داری دانش‌آموزان»، فصلنامة شخصیت و تفاوت‌های فردی، شمارة 3: 101-119.
حسینی فاطمی، آذر و همکاران (1389)، «نمود جنسیت در کتاب‌های آموزشی زبان انگلیسی دبیرستان و پیش‌دانشگاهی»، مطالعات زبان و ترجمه، شمارة 2: 77-92.
حیدری، طاهره (1393)، شناخت و ارزیابی عوامل مؤثر بر نابرابری جنسیتی زنان روستایی استان ایلام، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان.
خمسه، اکرم (1383)، «بررسی طرح‌واره‌های نقش جنسیتی و کلیشه‌های فرهنگی در بین دانشجویان دختر»، مطالعات زنان، شمارة 6: 115-134.
خوجانی، حمید (1387)، بررسی تبعیض جنسیتی در کتاب‌های داستانی تألیفی کودکان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز.
دانش، حمیده (1393)، بررسی اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر نابرابری جنسیتی در منتخبی از کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌یافته، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة اقتصاد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
رزمی، سید محمدجواد و کاوسی، شراره (1393)، بررسی رابطه بین توسعة اقتصادی و نابرابری جنسیتی در استان‌های ایران، مجلة اقتصاد و توسعة منطقه‌ای سال بیست و یکم، شمارة 8: 99-121.
رضایی، غلامرضا (1388)، بررسی نگرش زنان نسبت به نابرابری‌های جنسیتی در شهر مرند، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور استان تهران.
روح‌بخش، رضوان (1385)، بررسی جامعه‌شناختی کلیشه‌های جنسیتی در هرم سازمانی صدا و سیما، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
روحانی، علی و همکاران (1392)، «ارزیابی تصاویر کتاب‌های زبان انگلیسی دورة متوسطه ایران از منظر کارکرد و تبعیض‌های جنسیتی»، پژوهش‌های زبان‌شناختی در زبان‌های خارجی، شمارة 1: 93-115.
ریاحی، محمداسماعیل (1386)، «عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان پذیرش کلیشه‌های جنسیتی»، پژوهش زنان، شمارة 1: 109-136.
ریتزر، جورج (1393)، نظریة جامعه‌شناسی، ترجمة هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
زنجانی‌زاده، هما (1391)، «تحلیل رابطة آموزش و پرورش و نابرابری‌های جنسیتی»، فصلنامة تعلیم و تربیت، شمارة 91: 56-70.
زنگی‌آبادی، علی و موسوی، میرنجف (1388)، «تحلیل فضایی نابرابری‌های جنسیتی و شاخص‌های مربوط به آن در کشورهای خاورمیانه»، فصلنامة جغرافیایی آمایش، شمارة 7: 39-55.
ساروخانی، باقر و محمودی، یسری (1387)، «بازتولید نابرابری جنسیتی در خانواده: مطالعة تطبیقی زنان شاغل و خانه‌دار شهر ایلام»، فصلنامة پژوهش اجتماعی، شمارة 1: 47-61.
سفیری، خدیجه (1380)، «نگاه جنسیتی به کار و تأثیر آن بر توسعة انسانی»، مجلة تخصصی زبان و ادبیات دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارة 3: 731-760.
سفیری، خدیجه و همکاران (1387)، «بررسی تأثیر عوامل فرهنگی مؤثر بر نگرش زنان شاغل در مقایسه با نابرابری جنسیتی در امر اشتغال»، فصلنامة فرهنگ ایلام، دورة هفدهم، شمارة 52: 98-114.
شادی‌طلب، ژاله و خانجانی‌نژاد، لیلا (1391)، «نگرش روستاییان به توانایی‌های زنان در مدیریت اجرایی روستا»، پژوهش‌های روستایی، شمارة 4: 139-154.
صادقی فسایی، سهیلا و کلهر، سمیرا (1386)، «ابعاد شکاف جنسیتی و میزان تحقق کاهش آن در برنامة سوم توسعه»، پژوهش زنان، شمارة 2: 5-28.
صمدی‌راد، انور (1383)، «مکانیسم‌های ارتقای مشارکت زنان در ابعاد سیاسی و اقتصادی»، فصلنامة رفاه اجتماعی، شمارة 21: 99-123.
طاعتی، سارا (1389)، اثرات آزادسازی اقتصادی بر شکاف‌های جنسیتی دستمزد در ایران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان.
علیپور، پروین؛ زاهدی، محمدجواد، ملکی، امیر و جوادییگانه، محمدرضا (1396)، «تحلیل گفتمان عدالت جنسیتی در برنامۀ پنج‌سالۀ ششم توسعۀ اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارۀ 2: 203-229.
فتحی، سروش و زندی، مریم (1390)، «نابرابری جنسیتی شغلی در آموزش و پرورش»، پژوهش‌نامة علوم اجتماعی، شمارة 4: 137-155.
قاضی طباطبایی، سید محمود و همکاران (1387)، «نابرابری‌های جنسیتی در زندگی خانوادگی سالمندان تهرانی»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارة 11: 21-44.
کیانپور، سعید (1390)، سنجش احساس نابرابری جنسیتی در بین زنان خانه‌دار مشهدی در سال1360، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی.
گروسی، سعیده و همکاران (1391)، «بررسی رابطۀ بین جنسیت و قدرت با مدیریت احساسات در محیط کار»، پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی.
گیدنز، آنتونی (1387)، جامعه‌شناسی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
مسعودی، محسن (1392)، جنسیت و برنامة درسی: تحلیل برنامه‌های درسی علوم اجتماعی دورة راهنمایی تحصیلی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه کردستان.
معیدفر، سعید (1383)، «تمایز جنسی روستاییان در کار، فراغت، فعالیت و مصرف کالاهای فرهنگی»، مجلة جامعه‌شناسی ایران، شمارة دوم: 179-200.
موحد، مجید و همکاران (1384)، «عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر بر نگرش زنان نسبت به نابرابری‌های جنسیتی»، پژوهش زنان، دورة سوم، شمارة 2: 95-113.
مهدی‌زاده، سید محمد (1389)، نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران: نشر همشهری.
مهرپور، سعید (1390)، بررسی روند تغییر نمود جنسیتی در کتاب‌های آموزش زبان انگلیسی در طول سه دهه، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز.
نبوی، سید عبدالحسین و احمدی، لیلا (1386)، «بررسی تأثیر عوامل اجتماعی در نابرابری جنسیتی نمادی در خانواده»، مجلة جامعه‌شناسی ایران، شمارة 2: 59-82.
نعیمی، محمدرضا و قلی‌زاده، یحیی (1387)، «تغییرات فرهنگی (روند نابرابری جنسیتی و نژادی) در جامعة ترکمن‌ها از زمان قرارداد آخال تا اصلاحات ارضی»، پژوهش‌نامة علوم اجتماعی، شمارة 2: 91-114.
