
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,694 |
تعداد مقالات | 72,259 |
تعداد مشاهده مقاله | 129,296,380 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,156,789 |
بررسی آماری وضعیت و زمینه های فعالیت علمای علوم دینی در ایران عصر سلجوقی | ||
پژوهش های ایران شناسی | ||
مقاله 4، دوره 7، شماره 1، خرداد 1396، صفحه 49-65 اصل مقاله (325.02 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jis.2017.65709 | ||
نویسندگان | ||
ناصر صدقی1؛ ناهید باقری توفیقی2 | ||
1دانشیار تاریخ دانشگاه تبریز | ||
2دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورة اسلامی دانشگاه تبریز | ||
چکیده | ||
یکی از تحولات تاریخی ایران عصر سلجوقی برتری یافتن موقعیت قشر اجتماعی موسوم به فقها و اهل شریعت اهل سنت در عرصههای آموزشی و اجتماعی و فرهنگی بود. با این که در مورد این پدیده در شکل گزارههای تاریخی کیفی تحقیقات قابل توجهی صورت گرفته و دیدگاههای مختلفی مطرح شده است، اما ابعاد و مصادیق تاریخی چنین امری به صورت دقیق مورد پژوهش قرار نگرفته است. در این نوشته تلاش شده است که بر اساس یافتهها و روش تحلیل آماری، موقعیت علمای دینی شناختهشدة ایران عصر سلجوقی بر اساس فعالیت آنها در سه زمینه، یعنی فعالیت علمی، مذهب و حوزههای جغرافیایی، نشان داده شود. مبنای کار منابع تاریخی مهم چون الکامل ابن اثیر، المنتظم ابن جوزی، وفیات الاعیان ابن خلکان ، سیاق تاریخ نیشابور عبدالغافر فارسی و الانساب سمعانی بوده است. بر اساس یافتههای پژوهش، عراق عرب و خراسان پررونقترین مراکز حضور و فعالیت علمای دینی در دورة سلجوقی بودهاند و عراق عجم در رتبة سوم قرار داشته است. همچنین از میان علمای دینی شناختهشده، در حدود 80 درصد آنها شافعیمذهب بودهاند. از حیث فعالیت فکری و آموزشی هم در حدود 70 درصد علمای دینی شناختهشده در علم حدیث فعالیت داشتهاند. پیشینة تاریخی، مرکزیت سیاسی خراسان و عراقین عرب و عجم در دورة سلجوقی، تأسیس مدارس نظامیه در شهرهای مهم خراسان و عراق و حمایتهای حکومت سلجوقی از مذهب شافعی و علوم نقلی اهل سنت در به وجود آمدن وضع مذکور تأثیر بسیار زیاد داشته است. | ||
کلیدواژهها | ||
تاریخ ایران؛ عصر سلجوقی؛ علمای دینی؛ علوم دینی؛ مذاهب اسلامی | ||
مراجع | ||
ابن الاثیر، عزالدین (1417 ق)، الکامل فی التّاریخ، ج 8-9، تصحیح عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتب العربی. ابن الجوزی، جمالالدین ابوالفرج (1415 ق)، المنتظم فی تواریخ الملوک و الامم، ج 9-10، تصحیح سهیل زکار، بیروت، دارالفکر. ابن خلکان (1381 ق)، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، تصحیح احسان عباس، ج 1، 2، 5، بیروت، دار صادر. ابن کثیر (1407 ق)، البدایه و النهایه، تصحیح خلیل شحاده، ج 12، بیروت، دارالفکر. بنداری اصفهانی، فتح بن علی (1357)، زبدة النصره و نخبة العصره: تاریخ سلسلة سلجوقی، ترجمة محمد حسین جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. بویل، جی. آ. (1385)، «تاریخ سیاسی و دودمانی سلجوقیان»، تاریخ ایران کمبریج (از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان)، ترجمة حسن انوشه، تهران، امیرکبیر. ترکمنی آذر، پروین (1385)، «سلجوقیان: اختلافات مذهبی و پیامدهای آن»، پژوهشنامة علوم انسانی، ش51، صص 53-74. سبط ابن جوزی (1371 ق)، مرآة الزمان فی تاریخ الاعیان، 8، حیدر آباد دکن. سبکی، تاجالدین ابونصر (1383 ق)، طبقات الشافعیة الکبری، تصحیح محمود محمد الطناحی و عبدالفتاح محمد الجاد، ج 4-7، قاهره، دار احیاء الکتب العربیه. سمعانی، ابوسعد عبدالکریم ( 1396-1405 ق)، الانساب، تصحیح عبدالرحمن یمانی، محمد عوانه، ریاض مراد و دیگران، 12 جلد، قاهره. عالمزاده، هادی (1379)، «اوضاع دینی، فرهنگی و اجتماعی سدة ششم هجری به گزارش ابن جوزی»، تاریخ اسلام، ش 2، صص 175-191. عبدالغافر فارسی (1362)، تاریخ نیسابور المنتخب من السیاق، المنتخب ابواسحق ابراهیم بن محمد الازهر الصیریفینی، تصحیح محمد کاظم المحمودی، قم، جامعة مدرسین حوزة علمیه. عبدالغافر فارسی (1384)، المختصر من کتاب السیاق لتاریخ نیسابور، تصحیح محمد کاظم محمودی، تهران، میراث مکتوب. کسائی، نورالله (1363)، مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن، تهران، امیرکبیر. Hodgson, G. S. M., 1977, The Venture of Islam, Chicago and London, The University of Chicago.
Makdisi, George, 1961, “Muslim Institutions of Learning in Eleventh Century Baghdad, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol. 24, pp. 1-56. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 545 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 793 |