افشاری, سعید, قبولی درافشان, محمدتقی, ناصری مقدم, حسین. (1396). واکاوی صحت و بطلان تعهد به پرداخت خسارت در بیمه‌های عمر و زندگی. , 13(3), 463-484. doi: 10.22059/jorr.2017.135841.1007110
سعید افشاری; محمدتقی قبولی درافشان; حسین ناصری مقدم. "واکاوی صحت و بطلان تعهد به پرداخت خسارت در بیمه‌های عمر و زندگی". , 13, 3, 1396, 463-484. doi: 10.22059/jorr.2017.135841.1007110
افشاری, سعید, قبولی درافشان, محمدتقی, ناصری مقدم, حسین. (1396). 'واکاوی صحت و بطلان تعهد به پرداخت خسارت در بیمه‌های عمر و زندگی', , 13(3), pp. 463-484. doi: 10.22059/jorr.2017.135841.1007110
افشاری, سعید, قبولی درافشان, محمدتقی, ناصری مقدم, حسین. واکاوی صحت و بطلان تعهد به پرداخت خسارت در بیمه‌های عمر و زندگی. , 1396; 13(3): 463-484. doi: 10.22059/jorr.2017.135841.1007110
واکاوی صحت و بطلان تعهد به پرداخت خسارت در بیمه‌های عمر و زندگی
1دانش‌آموختۀ دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
2دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
یکی از چالش‌های مهم جواز بیمۀ عمر، ایراد شبهۀ غرر (خطر و جهالت) و بیع امنیت است. در مقالۀ پیش‌رو، با بهره‌گیری از روش تحلیلی – توصیفی در صدد پاسخگویی به دو اشکال اساسی مذکوریم. نتایج پژوهش حاکی از این است که اگر مقصود از غرر، خطر باشد، اصولاً بیمۀ عمر نه برای ایجاد خطر، بلکه برای دفع خطر و جبران خسارت پدید آمده است. اگر غرر به‌معنای جهالت باشد، مبنای اشکال این است که معاوضه در بیمۀ عمر، معاوضۀ مال به مال تصور شده، در حالی‌که مبادله در بیمۀ عمر، مبادلۀ مال در مقابل دریافت تعهد به پرداخت خسارت و در نتیجه تأمین امنیت است. جهالت برای بیمه‌گذار نیز وجود ندارد، زیرا وی اقساط بیمه را می‌‌پردازد و در مقابل، تعهد و تأمین به‌دست می‌‌آورد و این برای بیمه‌گذار مالیت دارد و دارای ارزش اقتصادی است که می‌‌تواند در مقابل اقساط بیمه‌ای، عوض مورد مصالحه قرار بگیرد. از این‌رو بیمۀ عمر، بیع امنیت نیست، بلکه صلح تأمینی محسوب می‌شود. مبنای حقوقی آن مادۀ 768 ق.م (صلح تأمینی) است. در این ماده، تعهد به پرداخت نفقه به‌عنوان عوض مورد معامله قرار گرفته است. بیمۀ عمر نیز، بر عقد صلح تأمینی انطباق‌پذیر خواهد بود.
Analysis of Validity and Invalidity of the Engagement to Pay Damages in Life Insurance
نویسندگان [English]
Sa'id Afshari1؛ Mohammad Taqi Qabuli Dorafshan2؛ Hossein Naseri Moqaddam2
1Ph.D in Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad
2Associate Professor at Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]
Based on the Rule of Guiding the Ignorant, it is necessary to guide anyone who is ignorant of principles of the religion, divine teachings and religious rules. Referring to some traditions (hadiths) and verses of the Holy Quran such as the verse of Nafr (migration) and Suwal (question), jurisprudents endeavor to prove the necessity and incumbency of giving guidance to ignorant; however, there are disagreements among jurisprudents as to the necessity of guiding an ignorant about the subjects. Most of them argue that the essence of the Rule of Guidance is providing guidance about the ignorance of the rules and there are no reasons whatsoever for providing such guidance for religious subjects. There are even some jurisprudents who forbid providing guidance to an ignorant in case he/she is bothered or falls into hardship unless the issue has to do with the life or dignity of other human beings in which cases the guidance is obligatory. In addition, the relativity of the Rule of “Guiding” to the Rule of “wujūbi i‘lāmil jāhil fīmā yu‘tī” takes the form of absolute generality and specification and although there are some similarities between them, like prescriptive rule of obligation, it is differently related to “promotion of good and prevention of evil” due to their different subjects.
کلیدواژه‌ها [English]
Life Insurance, Engagement to Pay Damages, Gharar, Ignorance of Price, Value of Engagement, Transaction of Security
مراجع
آملی، محمد تقی(1413 ق). المکاسب و البیع، تقریرات درس علامه میرزا حسین نایینی، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
ابن‌ثنیان، سلیمان‌بن ابراهیم (1993). التأمین و احکامه، بیروت: دارالعواصم المتحده.
ابن‌منظور، محمد (1418 ق). لسان العرب، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
اسماعیل‌زاده، محمد (1386). بررسی وضعیت تقاضای بیمه‌های عمر در ایران و جهان و عوامل مؤثر بر آن، مجموعۀ مقالات چهاردهمین سمینار بیمه و توسعه، تهران: بی‌نا.
انصاری، مرتضی (1350).المکاسب، تهران: نشر مرتضی.
امامی، سید حسن (1372). حقوق مدنی، ج 2، تهران: انتشارات اسلامیه.
اوبر، ژان لوک (1372). بیمۀ عمر و سایر بیمه‌های اشخاص، ترجمۀ جانعلی محمود صالحی، تهران: انتشارات بیمۀ مرکزی ایران.
باقری گیگل، اکبر (1384). بررسی عوامل مؤثر بر فروش بیمه‌های عمر با تأکید بر تجربۀ سایر کشورها و علل موفقیت بیمه گران استان خراسان (مطالعۀ موردی شهر مشهد)، تهران: فصلنامۀ صنعت بیمه، سال بیستم، ش 78: 63 تا 94.
بو، روژه (1378). حقوق بیمه، ترجمۀ دکتر محمد حیاتی، تهران: انتشارات بیمۀ مرکزی ایران.
دستباز، هادی (بی‌تا). اصول و کلیات بیمه‌های اشخاص، چ اول، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
دسوقی، سید محمد (1387 ق). التأمین و موقف الشریعه الاسلامیه منه، بیروت، دارالکتب الاسلامیه.
رضازاده برفویی، حجت‌الله (1385). الگوی مدیریت منسجم خدمات (p8) و تأثیر آن بر خرید بیمه‌نامه‌های عمر و پس‌انداز (مطالعۀ موردی فرمت بیمۀ آسیا: استان تهران مرکز)، تهران: پایان‌نامۀ دانشگاه امام صادق (ع).
روحانی، سید محمدصادق (1398). المسائل المستحدثه، قم: مدرسه الإمام الصادق.
زبیدی، مرتضی (1421 ق). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار مکتبة الحیاة.
زرقاء، مصطفی (1965). عقد التأمین، بیروت: دارالفکر.
سعدی، ابوحبیب (1983). التأمین بین الخطر والاباحه، دمشق: دارالفکر.
شهیدی، مهدی (1378). مجموعه مقالات، مقالۀ هفتم: «صلح مال در برابر تعهد به پرداخت مستمری» تهران: نشر حقوقدان.
شهیدی، مهدی (1382). حقوق مدنی، ج 3، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
شیخ طوسی، محمدبن حسن (1401 ق). تهذیب الاحکام، بیروت: دارالصعب.
صادقی مقدم، محمدحسن؛ شکوهی‌نژاد، رضا (1392). حقوق بیمه (کلیات عقد بیمه)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صالح‌آبادی، علی (1381). امکان‌سنجی راه‌اندازی بازار آتی سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار با تأکید بر مسائل شرعی و نیازمندی‌های بازار سهام، تهران: پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه امام صادق (ع).
طباطبایى، سید علی (1418 ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1419 ق). العروه الوثقی، چ اول، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1371). سؤال و جواب، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
عبده، عیسی (1392). التامین الاصیل و البدیل، بیروت: دارالبحوث العلمیه.
عبده بروجردی، محمد (1380). حقوق مدنی، قزوین: انتشارات طه.
عرفانی، توفیق (1371). قرارداد بیمه در حقوق اسلام و ایران، تهران: انتشارات کیهان.
