پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 154 |
| تعداد شماره‌ها | 5,828 |
| تعداد مقالات | 63,995 |
| تعداد مشاهده مقاله | 106,229,356 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 83,131,211 |
نخستین آثار نگاشته شده در فیزیک جدید در دوران قاجار تا سال 1300ق | ||
| تاریخ علم | ||
| مقاله 6، دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 17، دی 1393، صفحه 273-296 اصل مقاله (928.52 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jihs.2014.63349 | ||
| نویسنده | ||
| محمد سلیمانی تبار* | ||
| دانشگاه تهران | ||
| چکیده | ||
| آشنایی ایرانیان با مفاهیم جدید فیزیک به دورۀ حکمرانی قاجار برمی‌گردد. آنچه در این مقاله می‌آید معرفی برخی از ویژگی‌های نخستین آثار تألیف شده یا ترجمه شده در حوزۀ فیزیک جدید تا حدود سال 1300ق خواهد بود. اکثر این آثار به صورت نسخۀ خطی باقی مانده‌اند و نسخه‌های متعدد نیز از آنها در دست نیست. این آثار عمدتاً به انگیزۀ اهداء به شخص پادشاه یا دیگر مقام‌های حکومتی و یا به سفارش بعضی از بزرگان کشور نوشته شده‌اند و در مدارس، به‌ویژه در مدرسۀ دارالفنون، به عنوان کتاب درسی به‌کار نرفته‌اند. در این میان دو کتاب جایگاه مهم‌تری دارند: یکی کتاب جرالثقیل و علم حکمت طبیعی معروف به فیزیک نمساوی تألیف کریشش نمساوی-از اوّلین معلمان دارالفنون-و ترجمۀ میرزا زکی مازندرانی است. این نخستین کتابی است که در زمینۀ فیزیک جدید در سال 1274ق در کشور چاپ شده است و در مدرسۀ دارالفنون تدریس می‌شده است. دیگری کتاب حکمت طبیعی اصول علم فیزیک نوشتۀ علی‌خان ناظم العلوم که حدود بیست سال بعد از کتاب نخست توسط یک ایرانی تألیف شده است. این کتاب نیز در دارالفنون به چاپ رسیده است و در آنجا تدریس می‌شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| استاتیک؛ جرثقیل؛ حکمت طبیعی؛ فیزیک جدید | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Introducing the First Modern Physics Books Written During the Qajar Period | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Mohammad Soleimani Tabar | ||
| Tehran University | ||
| چکیده [English] | ||
| It was in the Qajar period that the Iranins first became aquainted with some basic concepts of modern Newtonian physics. This article introduces and comments upon some general characteristics of the first books of modern physics written and translated till the year 1300 AH. Most of these texts are preserved in unique manuscripts and have often been written with the intentions such as donating the king or other governmental officials, or by the order of some state authorities. So they have not been used as a textbook in educational institutions, including Dār al-funūn. Among these works, a book entitled Jar al-Thaqīl wa ʿ Ilm-i Ḥikmat-i Ṭabīʿ ī, written by Kriziz Namsavi (one of the first teachers of Dār al-funūn) and translated by Mīrzā Zakī Māzandarānī is the first book that has been published for the teaching of in modern physics at 1274 AH. Ḥikmat Ṭabīʿ īʾUṣul-i ʿ Ilm-i Fīzīk,written almost twenty years later (at 1295 AH) by an Iranian author, Nāẓim al-ʿUlūm, is the second book that was published in modern physics for teaching at Dār al-funūn. These two books deserve special attention because of their large circulation. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| modern physics, static, natural philosophy | ||
| مراجع | ||
|
آدمیت، فریدون. (1354ش). امیرکبیر و ایران. تهران: خوارزمی. انصاری، مسعود بن عبدالرحیم. جرالثقیل (ترجمه).نسخۀ خطی شمارۀ 3362 کتابخانۀ ملک. پسندیده، محمد. آموزش ریاضی در دارالفنون (عصرقاجار). پایان‌نامهبرای دریافت درجۀ کارشناسی ارشد رشتۀ تاریخ علم در پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران، 1386ش. حسام‌الدین طبیب شیرازی. فیزیک (ترجمه). نسخۀ خطی شمارۀ 10219-5 کتابخانۀ ملی. دانش‌پژوه، محمدتقی. «نخستین کتاب‌های فلسفه و علوم جدید در ایران». نشر دانش، شمارۀ 8. رینگر، مونیکا.ام. (1393ش). آموزش، دین و گفتمان و اصلاح فرهنگی در دوران قاجار. ترجمۀ مهدی حقیقت خواه. تهران: ققنوس. سرمد، غلامعلی. (1372ش). اعزام محصل به خارج از کشور در دورۀ قاجار. تهران: چاپ و نشر بنیاد. طالبوف، عبدالرحیم. (1311ق). کتاب فیزیک یا حکمت طبیعیه. اسلامبول: مطبعه اختر. علی‌خان ناظم العلوم. (1295ق). حکمت طبیعی اصول علم فیزیک. تهران: چاپ سنگی. شمارۀ 32833-6 کتابخانۀ ملی. کریشش، اگوستت. (1382ش). فیزیک نمساوی. ترجمۀ میرزازکی مازندرانی، تصحیح هوشنگ شریف‌زاده و مهرناز طلوع شمس و آرمه زرسازی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ــــــــــــ . جرالثقیل و علم حکمت طبیعی. (1274ق). ترجمۀ میرزازکی مازندرانی. تهران: چاپ سنگی. شمارۀ 12122 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی. کیان‌فر، جمشید. (بهار 1384ش). «نهضت ترجمه و دارالفنون».پیک نور، ش9. محبوبی اردکانی، حسین. (1368ش). تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران. تهران: دانشگاه تهران. منصوری، رضا. (1383ش). ایران1427-عزم ملی برای توسعۀ علمی و فرهنگی. تهران: طرح نو. میرزا آقاخان. (اسفند 1353ش) «تاریخچه‌ای از دارالفنون». وحید، ش135. نجم‌الدوله، میرزا عبدالغفار. اصول علم استاتیک (ترجمه).نسخۀ خطی شمارۀ 28192-5 کتابخانۀ ملی. ــــــــــــ . فیزیک، نسخۀ خطی شمارۀ 28190-5 کتابخانۀ ملی. هاشمیان، احمد (ایرج). (1379ش). تحولات فرهنگی ایران در دورۀ قاجاریه و مدرسۀ دارالفنون. تهران: مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 641 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 899 |
||