پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 161 |
| تعداد شماره‌ها | 6,532 |
| تعداد مقالات | 70,500 |
| تعداد مشاهده مقاله | 124,088,279 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,191,221 |
تبیین محیطی پدیدآیی و ناپایایی سکونتگاه‌های روستایی با رویکرد ارزیابی چندمعیارۀ فضایی (GIS-MCE) در استان اصفهان | ||
| پژوهشهای جغرافیای انسانی | ||
| مقاله 6، دوره 51، شماره 2، تیر 1398، صفحه 323-340 اصل مقاله (1.49 M) | ||
| نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhgr.2017.228647.1007414 | ||
| نویسندگان | ||
| عباس امینی* 1؛ نصرت مرادی2 | ||
| 1دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکدة علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان | ||
| 2دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکدة علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان | ||
| چکیده | ||
| سکونتگاه‌های روستایی نخستین الگوهای مکانی تعامل انسان با طبیعت و تأثیر محیط بر جوامع انسانی‌اند. در تحول این الگوها طی زمان، علاوه‌بر عوامل غیرمحیطی، محیط نیز همچنان مؤثر بوده است. پژوهش پیش رو به شناسایی جمعیت‌گریزی و ناپایایی (تخلیه)های روستایی استان اصفهان طی ربع سدة 1365 تا 1390 و تبیین محیطی آن در محیط GIS پرداخته است. توان یا نارسایی محیط، از روابط متقابل و غیرجبرانی عوامل محیطی ناشی می‌شود و سکونت‌پذیری سرزمین، مستلزم برخورداری همزمان از کمینه کارکردهای محیطی مصالحه‌ناپذیر برای فعالیت و معیشت است. بر‌این‌اساس، در این پژوهش تبیین پدیدآیی و ناپایایی سکونتگاه‌های روستایی استان، با رویکرد چندمعیارۀ فضایی و روش‌های آماری صورت گرفت و پایگاه داده‌ها شامل پراکنش فضایی روستاهای دارای سکنه در سال 1365، روستاهای ناپایا (تخلیه‌شده) تا سال 1390، لایه‌های محیطی پردازش‌شدۀ موقعیت ژئومورفیک، شیب، راستای شیب، دما، منابع اراضی و فاصله از منابع آبی چاه و چشمه بود. تحلیل فضایی و آماری تراکم پدیدآیی روستاها در پهنه‌های توان محیطی و درصد روستاهای ناپایای هر پهنه نسبت به ابتدای دوره، بیانگر رابطۀ مثبت (80 درصدی) توان محیط با تراکم پدیدآیی و رابطۀ مثبت (56 درصدی) نارسایی محیط با درصد ناپایایی روستاها بود. به‌این‌ترتیب، گرچه محیط هم در پدیدآیی و هم در ناپایایی روستاها مؤثر است، تعیین‌کنندگی غنای الگوهای محیطی در پاگیری نظام‌های سکونتگاهی بیشتر از تعیین‌کنندگی ضعف محیط در گریز جمعیت از آنهاست. بنابراین، ناپایایی روستاها از سازوکارهای غیرمحیطی نیز متأثر است و هم‌افزایی «فرسودگی بنیان‌های محیطی» و «ناکارامدی ساختارهای اقتصادی-اجتماعی»، به بازتولید آن و نارسایی توسعۀ متوازن و آمایش سرزمین دامن می‌زند. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| ارزیابی چندمعیارۀ فضایی؛ پدیدآیی؛ سکونتگاه‌های روستایی؛ محیط؛ ناپایایی | ||
| مراجع | ||
|
1. امینی، عباس و تهمینه برومند. 1394. «تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر جمعیت‌گریزی در مناطق روستایی (مطالعة موردی: پادنای سفلی، سمیرم)». جامعه‌شناسی کاربردی. سال 26. شمارة 1. پیاپی 57. ص 154-137. 2. امینی، عباس، نصرت مرادی و فرزانه صادقیان. 1398. «تحلیلی بر تأثیر عوامل طبیعی در تخلیة سکونتگاه‌های روستایی با بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش‌های آماری (مورد مطالعه: روستاهای تخلیه‌شدۀ استان اصفهان در ربع سدۀ اخیر)». فضای جغرافیایی. سال 19. شماره 65. ص 298-269. 3. قیومی محمدی، حمید. 1379. «هشداری در مورد تبدیل اراضی کشاورزی به شهری (مورد مطالعه: اصفهان)». علوم خاک و آب. جلد 14. شمارة 2. ص 163-154. 4. قیومی محمدی، حمید. 1390. «بررسی فرایندهای ریخت‌زا و خاک‌ساز پدیدآورندۀ تحولات طبیعی و مدنی زاینده‌رود در کواترنر». رسالة دکتری جغرافیای طبیعی (گرایش ژئومرفولوژی). دانشکدة علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی. دانشگاه اصفهان. 5. قیومی محمدی، حمید. 1393الف. «پایان هولوسن و ظهور و شروع آنتروپوسن در حوضة آبی زاینده‌رود، ناشی از دستکاری‌های آمایش‌نشدة بشر در حوضه». کنگرة ملی خاک و محیط‌زیست. دانشگاه ارومیه. 6. قیومی محمدی، حمید. 1393ب. «جدال تاریخی و جغرافیایی صنعت و توسعة شهری با عرصه‌های کشاورزی و منابع طبیعی در حوضة آبی کرکس و کاشان». کنگرة ملی خاک و محیط‌زیست. دانشگاه ارومیه. 7. مالچوفسکی، یوچک. 1385. سامانۀ اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری. ترجمۀ اکبر پرهیزکار و عطا غفاری گیلانده. تهران: انتشارات سمت. 8. مرکز آمار ایران. 1365، 1375، 1385 و 1390. نتایج تفصیلی سرشماری‌های عمومی نفوس و مسکن استان اصفهان. تهران: مرکز آمار ایران. 9. Beinat, E. & P. Nijkamp. 1998. Multicriteria Analysis for Land-Use Management. Vol. 9: Berlin: Springer. 10. Chen, K., Blong, R. & C. Jacobson. 2001. “MCE-RISK: Integrating Multicriteria Evaluation and GIS for Risk Decision-Making in Natural Hazards”. Environmental Modelling & Software. Vol. 16. No. 4. PP. 387-397. 11. Lafortezza, R., Chen, J., Sanesi, G. & T. R. Crow. 2008. Patterns and Processes in Forest Landscapes. Berlin: Springer. 12. Malczewski, J. 2004. “GIS-Based Land-Use Suitability Analysis: A Critical Overview”. Progress in Planning. Vol. 62. No. 1. PP. 3-65. 13. Malczewski, J. 2006. “GIS-Based Multicriteria Decision Analysis: A Survey of the Literature”. International Journal of Geographical Iinformation Sciences. Vol. 20. No. 7. PP. 703-726. 14. Malczewski, J. & C. Rinner. 2005. “Exploring Multicriteria Decision Strategies in GIS with Linguistic Quantifiers: A Case Study of Residential Quality Evaluation”. Journal of Geographical Systems. Vol. 7. NO. 2. PP. 249-268. 15. Zhang, X., Fang, C., Wang, Z. & H. Ma. 2013. “Urban Construction Land Suitability Evaluation Based on Improved Multi-Criteria Evaluation Based on GIS (MCE-GIS): Case of New Hefei City, China”. Chinese Geographical Science. Vol. 23. No. 6. PP. 740-753. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 644 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 301 |
||