عوامل و موانع مؤثر بر حضور پزشکان اروپایی در جامعۀ ایرانِ عصر قاجار

اعتماد­السلطنه، محمدحسن‌خان، روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه (وزیر انطباعات در اواخر دورۀ ناصری مربوط به سال‌های 1292 و 1313 هجری قمری)، با مقدمه ایرج افشار، امیرکبیر، تهران، 1345.

الدر، جان، تاریخ میسیون آمریکایی در ایران، ترجمه سهیل آذری، نور جهان، تهران، 1333.

الگود، سریل، تاریخ پزشکی ایران و سرزمین‌های شرقی خلافت، ترجمه باهر فرقانی، امیرکبیر، تهران، 1386.

آدمیت، فریدون، امیرکبیر و ایران، خوارزمی، تهران، 1348.

براون، ادوارد، یکسال در میان ایرانیان، ترجمه و حواشی، ذبیح­الله منصوری، کانون معرفت، تهران، 1344.

بنجامبن، س. ج. و، ایران و ایرانیان عصر ناصرالدین‌شاه، نخستین سفیر ایالات متحده آمریکا در ایران، ترجمه محمد حسین کردبچه، جاویدان، تهران، 1369.

بی کلی، جی، هجوم انگلیس به جنوب ایران 1839م و 1856م.، ترجمه حسن زنگنه، کنگره هشتادمین سالگرد شهادت رئیسعلی دلواری، تهران، 1373.

بیانی، خان بابا، پنجاه­سال تاریخ ایران در دورۀ ناصری، جلدهای اول و دوم، نشر علم، تهران، 1375.

پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمه کیکاووس جهانداری، خوارزمی، تهران، 1361.

حائری، عبدالکریم، نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، امیرکبیر، تهران، 1378.

دروویل، گاسیار، سفرنامه دروویل 1813-1812م Voyage enperse­، ترجمه جواد محیی، گوتمبرگ، تهران، 1348.

دو سفرنامه از جنوب به سال‌های 1256هـ.ق و 1307هـ.ق، به اهتمام علی آل داوود، امیرکبیر، تهران، 1368.

دوسرسی، کنت، ایران در 18391840؛ سفارت فوق‌العاده کنت دوسرسی، ترجمه احسان اشراقی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1362.

دوگوبینو، کنت، سه سال در آسیا (1855-1858)، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، کتاب­سرا، تهران، 1367.

دیولافوآ، سفرنامه مادام دیولافوآ: ایران و کلده، ترجمه فره‌وشی (همایون)، کتابفروشی خیام، تهران، 1332.

رابینو، لویی، دیپلمات‌ها و نمایندگان کنسولگری‌های ایران و انگلیس، ترجمه غلامحسین میرزا صالح، تهران، تاریخ ایران، 1363.

رایت، دنیس، انگلیسی‌ها در میان ایرانیان، ترجمه خسرو پور خسرو، هفت اورنگ، تهران، 1381.

روستایی، محسن، تاریخ طب و طبابت در ایران از عهد قاجار تا پایان عصر رضاشاه به روایت اسناد، جلد اول، سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران، تهران، 1382.

زرین­کوب، عبدالحسین، روزگاران تاریخ ایران از آغاز تا سلطنت پهلوی، سخن، تهران، 1384.

سازمان اسناد ملی ایران(س.ا.م.ا)، بروز و شیوع وبا در دامغان و سمنان، 2120/295، 1286هـ.ق.

ـــــــــــــــــــــــــ، نامۀ مهد علیا در سپاسگزاری از احوالپرسی شاه و شرح اقدامات حکیم طولوزان، 1012/295، 1281.

ـــــــــــــــــــــــــ، مداوای بیماری شعاع­السلطنه، درخواست اعزام طولوزان برای مداوا، 2284/295، 1286هـ.ق.

ـــــــــــــــــــــــــ، بروز و شیوع بیماری وبا، 2120/295، 1286هـ.ق.

ـــــــــــــــــــــــــ، درخواست طولوزان از امیرنظام درخصوص تشویق مسیو شینلز به خاطر خدمات او در تاسیس و راه­اندازی تلگراف خانه تبریزـ‌ارومیه، 12844/296، 1299هـ.ق.

ـــــــــــــــــــــــــ، ممنوعیت سفر به خاک عثمانی و عتبات عالیات به علت شیوع وبا، 21561/296، 1270هـ.ق.

ـــــــــــــــــــــــــ، الزام به گزارش­های اطبا در مورد امراض، 17356/296، 1307هـ.ق.

ـــــــــــــــــــــــــ، دستورات پزشکی جهت مداوای شاه (دستورات دکتر طولوزان)، 2306/295، 1286هـ.ق.

سرنا، کارلا، مردم و دیدنی­های ایران؛ «سفرنامه کارلا سرنا»، ترجمه غلامرضا سمیعی، نشر نو، تهران، 1363.

سولتیکف، الکسیس، مسافرت به ایران، ترجمه محسن صبا، بنگاه ترجمه و نشرکتاب، تهران، 1336.

شهری (شهرباف)، جعفر، تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، زندگی، کسب و کار، مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا، تهران، 1378.

شیل، لیدی، خاطرات لیدی شیل (همسر وزیرمختار انگلیس در اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه)، ترجمه حسن ترابیان، نشر نو، تهران، 1368.

عین­السلطنه، قهرمان میرزا، روزنامة خاطرات عین­السلطنه، جلد اول، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، اساطیر، تهران، 1374.

ــــــــــــــــــــــــ، روزنامة خاطرات عین­السلطنه، جلد دوم، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، اساطیر، تهران، 1376.

ــــــــــــــــــــــــ، روزنامة خاطرات عین­السلطنه، جلد دوم، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، اساطیر، تهران، 1377.

فاتح، مصطفی، پنجاه سال نفت ایران، پیام، تهران، 1358.

فووریه، یوانس، سه سال در دربار ایران؛ خاطرات دکتر فووریه پزشک ویژه ناصرالدین­شاه، ترجمه عباس اقبال آشتیانی، دنیای کتاب، تهران، بی تا.

کرزن، جرج. ن، ایران و مسئلۀ ایران، ترجمه علی جواهر کلام، ابن سینا، تهران، 1347.

گزارش­های اوضاع سیاسی، اجتماعی ولایات عصر ناصری در سال1307هـ.ق، به کوشش محمدرضا عباسی و پرویز بدیعی، پژوهشکده اسناد سازمان اسناد ملی ایران، تهران، 1372.

لایارد، هنری اوستین، سفرنامه لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران، ترجمه، مهراب امیری، وحید، تهران، 1367.

لسان­الملک سپهر، محمدتقی، ناسخ­التواریخ (تاریخ قاجاریه)، جلدهای اول-دوم-سوم، به اهتمام جمشید کیانفر، اساطیر، تهران، 1377.

لمبتون، آ. ک. س، ایران عصر قاجار، ترجمه سیمین فصیحی، نشر مرکز، تهران، 1379.

محمود، محمود، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم میلادی، جلد دوم، اقبال، تهران، بی تا.

مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه، کتابفروشی زوّار، تهران، 1360.

مظفرالدین‌شاه قاجار، سفرنامه سوم مظفرالدین‌شاه به فرنگ، به کوشش محمد ناصر نصیری مقدم، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تهران، 1390.

ملکم، جان، تاریخ ایران، ترجمه، میراسمعیل حیرت، به کوشش مرتضی سیفی فمی تفرشی.، ابراهیم زندپور، یساولی، فرهنگسرا، تهران، 1362.

ناصرالدین­شاه قاجار، سفرنامه ناصرالدین­شاه قاجار به کربلا و نجف، به قلم ناصرالدین­شاه، به خط میرزا رضا کلهر، کتابخانه سنائی، تهران، بی تا.

نصیری، محمدرضا، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران قاجاریه، جلد اول، کیهان، تهران، 1366.

وقایع اتفاقیه، گزارش‌های خفیه­نویسان انگلیس در ولایات جنوبی ایران از سال 1291 تا 1322قمری، به کوشش سعید جرجانی، نوین، تهران، 1362.

ویلس، چارلز جیمز، تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه، ترجمه سید عبدالله، به کوشش جمشید دودانگه و مهرداد نیکنام، زرین، تهران، 1363.

ویلسن، آرنولد، سفرنامه ویلسن یا تاریخ سیاسی و اقتصادی جنوب غربی ایران، ترجمه و تلخیص حسین سعادت نوری، وحید، تهران، 1347.

هدایت{الف}، مهدی­قلی، خاطرات و خطرات، زوار، تهران، 1361.

هدایت{ب}، رضا­قلی­خان، تاریخ روضةالصفای ناصری، تصحیح و تحشیه جمشید کیانفر، جلد پانزدهم، اساطیر، تهران، 1385.

هدایت{ج}، رضا­قلی­خان، تذکره ریاض­العارفین، به کوشش مهرعلی گرکانی، کتابفروشی محمودی، تهران، 1344.