تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,555 |
تعداد مقالات | 70,750 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,744,926 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,952,656 |
کشمکشهای سرزمینی در شمال عراق: سرزمین، قومیت و سیاست | ||
پژوهشهای جغرافیای انسانی | ||
مقاله 11، دوره 49، شماره 3، مهر 1396، صفحه 637-656 اصل مقاله (998.02 K) | ||
نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhgr.2016.59393 | ||
نویسندگان | ||
مرجان بدیعی ازنداهی* 1؛ احد محمدی2؛ عظیم زمانی2 | ||
1استادیار و عضو هیئتعلمی گروه جغرافیای سیاسی دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران | ||
2دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیای سیاسی دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران | ||
چکیده | ||
جمهوری فدرال عراق در جنوب غرب آسیا دارای قومیتها و مذاهب متعدد، همراه با منابع انرژی فراوان است و ریشة بسیاری از کشمکشها در آن به کنترل، مالکیت یا نظارت بر «سرزمین»، «منابع» یا «مردم» آن بازمیگردد؛ بهگونهایکه رابطهای پیچیده بین سیاست، قومیت و سرزمین پدید آورده است. عراق یکی از وسیعترین میادین نفتی جهان را دارد که درآمد سالانة حاصل از فروش نفت آنها تأثیری چشمگیر بر نقش زیربنایی صنعت نفت در اقتصاد این کشور میگذارد؛ بهطوریکه در سال 2011، 95 درصد از درآمد دولت از محل صادرات نفت بهدست آمده است. نکتة مهم دیگر، چگونگی پراکندگی جغرافیایی منابع انرژی بهویژه در شمال این کشور و رقابت حکومت فدرال (حکومت مرکزی) و ایالت فدرالی اقلیم کردستان بر سر کنترل منابع راهبردی بهویژه در «کرکوک»، در شمال عراق، بهعنوان دومین منطقة نفتخیز پس از بصره است. این منطقه از نظر ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی اهمیت دارد و بهطور بالقوه میتواند به مهمترین بحران عراق تبدیل و حتی زمینهساز یک بحران در سطح منطقهای و بینالمللی شود. همچنین، وجود اقوام گوناگون در عراق مانند عرب، کرد و ترکمن که هریک ادعاهای سرزمینی ویژة خود را دارند، برانگیزندة احتمال بروز کشمکشهای سرزمینی است؛ برای نمونه، کردها در ایالت اقلیم کردستان، «کرکوک» را بخشی از قلمرو فدرالی خود میدانند که حق بهرهبرداری و کنترل منابع آن را دارند، اما اقوام دیگر مانند عربها نیز ادعاهای مشابهی در این زمینه مطرح میکنند و حکومت مرکزی نیز با این امر مخالفت میورزد. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی کشمکشهای سرزمینی در شمال عراق را بررسی میکند. نتیجة تحقیق نشان میدهد نهتنها واقعیتهای جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی، بلکه مواد مندرج در قانون اساسی این کشور نیز نقشی مهم در شکلگیری و تعیین سرنوشت اینگونه کشمکشها دارد. | ||
کلیدواژهها | ||
اقلیم کردستان؛ کرکوک؛ کشمکشهای سرزمینی؛ عراق؛ فدرالیسم | ||
مراجع | ||
ازغندی، علیرضا و صابر کرمی، 1386، قومگرایی و ایجاد نظام سیاسی دمکراتیک در عراق، فصلنامة تخصصی علوم سیاسی دانشگاه آزاد کرج، سال چهارم، شمارة 7، صص 5- 26.
بدیعی ازنداهی، مرجان و احد محمدی، 1392، کشمکشهای سرزمینی در حکومت فدرال عراق در جنوب غرب آسیا، مجموعه مقالات همایش جنوب غرب آسیا، استان البرز، طالقان
درایسدل، آلاسدایر و جرالد اچ بلیک، 1374، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمة دره میرحیدر، مؤسسة چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران.
هیرو، دیلیپ، 1383، کردستان عراق از منطقة امن تا حکومت خودمختار، مجلة گفتگو، شمارة 40، صص 45- 63.
عزتی، عزت الله، 1384، تحلیلی بر ژئوپلیتیک ایران و عراق، دفتر مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه، تهران.
گالاهر، کارولین و دیگران، 1390، مفاهیم اساسی در جغرافیای سیاسی، ترجمة محمدحسن نامی و علی محمدپور، زیتون سبز، تهران.
هاگت، پیتر، 1373، جغرافیا ترکیبی نو، جلد دوم، ترجمة شاپور گودرزی نژاد، سمت، تهران.
حق پناه، جعفر، 1387، مسألة کرکوک و چالش قومی- مذهبی در عراق جدید، فصلنامة راهبرد دفاعی، سال6، شمارة 20، صص63-80
مه خموری، غه فوور، 2006، به عه ره ب کردنی کوردستان، اربیل، مناره.
حیدری فر، محمدرئوف، 1385، بررسی تحول مفهوم سرزمین در عصر جهانیشدن، رسالة دکتری، دانشکدة جغرافیا، دانشگاه تهران.
نشریة حزبالله، 11/05/1388،
جعفری ولدانی، اصغر، 1376، بررسی تاریخی اختلافات مرزی ایران و عراق، دفتر مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه، تهران.
جعفری نیا، عباس، 1390، عراق، چاپ دوم، مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی، تهران.
جونز، مارتین، جونز، رایس و مایکل وودز، 1386، مقدمهای بر جغرافیای سیاسی، ترجمة زهرا پیشگاهی فرد و رسول اکبری، دانشگاه تهران، تهران.
کرمی، جهانگیر، 1376، گزارشی از تحولات شمال عراق دردهة 1990 (1376-1369)، مجلة سیاست دفاعی، سال 8، شمارة 20- 21، صص 195- 216.
نشریة کار و کارگر، 24/11/84
کندال و شریف وانلی، عصمت و نازدار، مصطفی، 1379، کردها، ترجمة ابراهیم یونسی، روزبهان، تهران.
خواجوی، علی، 1390، بررسی وضعیّت صنعت نفت و گاز منطقة کردستان عراق، معاونت برنامهریزی وزارت نفت، ماهنامة اکتشاف و تولید، سال 9، شمارة 82، صص 15- 22.
میرحیدر، دره، 1386، مفاهیم بنیادی در جغرافیای سیاسی، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، تهران.
محمدی، حمیدرضا، 1389، کردستان و استراتژی ملّی، انتخاب، تهران.
محمدی (کلهر)، آیت، 1390، سیری در تاریخ سیاسی کرد، پرسمان، تهران.
مجتهدزاده، پیروز، 1380، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، سمت، تهران.
مولانا، سید حمید، 1383، شکست یا پیروزی؛ مجموعه مقالات تهاجم آمریکا به عراق، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.
مؤمنی، میرقاسم، 1384، کتاب خاورمیانه 4 (ویژة خلیجفارس)، مؤسسة فرهنگی ابرار معاصر تهران، تهران.
نجفی، فیروز، 1387، عراق از استعمار تا اشغال، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجفآباد.
نامی، محمدحسن و علی محمّدپور، 1387، جغرافیای کشور عراق با تأکید بر مسائل ژئوپلیتیک، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلّح، تهران.
نصری، قدیر، 1386، آیندة کردستان عراق (نقدکتاب)، فصلنامة مطالعات راهبردی، دورۀ 10، شمارة 38، صص 867- 894.
پورسعید، فرزاد، 1389، برآورد استراتژیک عراق آینده، فصلنامة مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شمارة اول، صص 177- 211.
نشریة صاحب قلم، 17/08/1384
ساعی، احمد و جهانبخش مرادی، 1390، معضلات فدرالیسم در عراق، فصلنامة تحقیقات سیاسی و بینالمللی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، دورۀ 3، شمارة 7، صص 31- 58.
اطلاعات راهبردی، (1386)، جایگاه «کرکوک» در آیندة عراق، نوشتهشده توسط معاون پژوهش، شمارة 51، صص34-40.
نشریة یاس نو، 21/12/1381
یلدیز، کریم، 1391، کردها در عراق؛ گذشته حال آینده، ترجمة سیروس فیضی، توکّلی، تهران.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,676 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,199 |