تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,573 |
تعداد مقالات | 71,036 |
تعداد مشاهده مقاله | 125,504,704 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 98,768,727 |
جستاری در شخصیت ادبی و اجتماعی سکینه بنت الحسین علیهما السلام | ||
پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی | ||
مقاله 4، دوره 45، شماره 2، مهر 1391، صفحه 47-69 اصل مقاله (313.23 K) | ||
نوع مقاله: پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jhic.2012.59126 | ||
نویسندگان | ||
محمد رضا شاهرودی* 1؛ رقیه ابراهیم زاده جویمی2 | ||
1عضو هیأت علمی | ||
2دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی | ||
چکیده | ||
مطالعه تاریخ اسلامی و ادب عربی، ما را با روایتهای گوناگونی دربارۀ شخصیت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی سکینه، بنت الحسین(ع)، از بانوان بزرگ و فرهیختۀ خاندان نبوت آشنا میسازد. او از معدود بانوانی است که شخصیت علمی و فرهنگیش در بسیاری از کتابهای ادبی و تاریخی به دقت ذکر شده است. تحلیل گران مسائل تاریخی در حوزههای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی به تناسب نوع دیدگاه خود، نگرش ویژهای به اخبار گزارش شده در بارۀ سکینه بنت الحسین(ع)، داشتهاند. در این مقاله این گزارشها را بررسیکرده و به این نتیجه رسیدهایم که او بانویی عفیف، ادیب، هوشمند و آگاه به مسائل سیاسی و اجتماعی زمان خود بوده و با درک و انتخاب موقعیتهای مناسب، برای بیان جایگاه خود و دفاع از تبار و خاندان خویش و بزرگداشت نام اهل بیت(ع) در آن برهۀ سخت از تاریخ تشیع روش ویژهای را برگزیده است. | ||
کلیدواژهها | ||
خاندان نبوت؛ زنان اهل بیت؛ سکینة؛ بنت الحسین(ع) | ||
مراجع | ||
[1]. آبی، منصور بن حسین، نثر الدُّر، به کوشش محمد علی قرنه، قاهره، الهیئه المصریه العامه الکتاب، 1990م. [2]. ابنابیالحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، داراحیاء الکتب العربیه. [3]. ابنابیطیفور، احمد، بلاغات النساء، به کوشش محمد طاهر الزین، کویت، مکتبه سندس، 1993م. [4]. ابناثیر، عزالدین علی ابن ابیالکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، 1965م. [5]. ابنتغری بردی، جمال الدین، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره، قاهره، دارالکتب المصریه، چ 1، 1999م. [6]. ابنجوزی، یوسف، المنتظم فی تواریخ الملوک و الامم، به کوشش سهیل زکار، بیروت، دارالفکر، 1995م. [7]. ابنحبیب، ابوجعفر محمد، المُحَبَّر، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، المکتبالتجاری، 1942م. [8]. ابنخلکان، احمد، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، احسان عباس، قم، منشورات الرضی، ، 1364ق. [9]. ابنرشیق قیروانی، العمده فی محاسن الشعر و آدابه، تصحیح محمد قرقزان، بیروت، دارالمعرفه، ، 1988م. [10]. ابنزبر ربعی، محمد، تاریخ مواد العلماء و وفیاتهم، به کوشش محمد المصری، کویت، منشورات مرکز المخطوطات و التراث و الوثائق، چ1، 1990م. [11]. ابنسعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر، بیتا. [12]. ابنشاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، دارصادر. [13]. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آلابی طالب، تصحیح هاشم رسولی محلاتی، قم، المطبعه العلمیه. [14]. ابن طقطقی، محمد، الفخری فی الاداب السلطانیه، به کوشش هروتویع درنبرغ، شالون، مطبعه مرسو، 1894م. [15]. ابنطولون، محمد، الائمة الإثنی عشر، به کوشش صلاح الدین المنجد، قم، منشورات الرضی(ع). [16]. ابنعبدربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، شرح احمد امین و دیگران، بیروت دارالکتاب العربی، 1982م. [17]. ابنعساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، به کوشش علی شیری، بیروت، دارالفکر، 1996م. [18]. همو، تراجم النساء، به کوشش سکینه الشهابی، بیجا، بیتا. [19]. ابنعماد حنبلی، عبدالحی، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، بیروت، دارالکتب العلمیه. [20]. ابنفرضی اندلسی، عبدالله بن مسلم، الالقاب، به کوشش محمد زینهم، بیروت، دارالجیل، چ1، 1992م. [21]. ابنقتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، الشعرو الشعرا، به کوشش احمد محمدشاکر، مصر، دارالمعارف، 1967م. [22]. همو، عیون الاخبار، بیروت، دارالکتب العلمیه، چ 1، 1969م. [23]. همو، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، دارالمعارف، چ 2، 1969م. [24]. ابنقنیتو اربلی، عبدالرحمن،خلاصه الذهب المسبوک، تصحیح مکی السید جاسم، بغداد، مکتبه المثنی، 1964م. [25]. ابنکثیر، اسماعیل،البدایه و النهایه، به کوشش احمد ابوملحم و نجیب عطوی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1993م. [26]. ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، به کوشش علی شیری، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چ 1، م1988م. [27]. همو، مختصر تاریخ مدینة دمشق، به کوشش جمعی از دانشمندان، دمشق، دارالفکر، 1983ـ1990م. [28]. ابنندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، به کوشش رضا تجدد، مطبعه جامعه طهران، 1350ش. [29]. ابوبکر اصفهانی، محمدبن داوود، الزهره، به کوشش ابراهیم السامرائی، اردن، مکتبه المنار، چ 2، 1985م. [30]. ابوحیان توحیدی، البصائر و الذخائر، به کوشش ابراهیم الکیلانی، دمشق، مکتبه اطلس، 1964م. [31]. ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، قاهره، الهیئه المصریه العامه للکتاب، 1992و1993م. [32]. همو، مقاتل الطالبیین، شرح احمد صقر، ایران، منشورات الشریف الرضی، چ 1، 1372ش. [33]. ابومخنف، لوط بن یحیی، مقتل الحسین (ع)، قم، چاپخانه علمیه، چ 2، 1364ق. [34]. اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان وزیر، خیرات حسان، تنکوزئیل، 1304 ق. [35]. اعلمی حائری، محمدحسین، تراجم اعلامالنساء، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چ1، 1987م. [36]. بغدادی، عبدالقادر، خزانه الادب و لب لباب لسان العرب، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره مکتبه خانجی،. [37]. بلاذری، احمد، الجمل من انساب الاشراف، به کوشش سهیل زکار، بیروت، دارالفکر، چ 1، 1996م. [38]. بنتالشاطیء، عائشه عبدالرحمن، سکینه بنت الحسین، بیروت، دارالکتابالعربی،1985م. [39]. بیهقی، ابراهیم بن محمد، المحاسن و المساوی، به کوشش علی عدنان، بیروت، دارالکتبالعلمیه. [40]. تنوخی، محسن بن علی، نشوار المحاضره و اخبار المذاکره، به کوشش عبود شالجی، بیروت، دارصادر، ، 1995م. [41]. ثعالبی، ابومنصور، لطائف المعارف، ترجمه علی اکبر شهابی خراسانی، تهران، آستان قدس رضوی، 1368ش. [42]. حسون، محمد و امعلی مشکور، اعلام النساء، تهران، نشر اسوه، چ1، 1411ق. [43]. حصری، ابراهیم، زهرالادب و ثمر الالباب، به کوشش علی محمود البجاوی، داراحیاء الکتب العربیه، ، 1953م. [44]. حکیمی، محمدرضا، اعیان النساء عبر العصور المختلفة، بیروت، مؤسسه الوفاء، چ1، 1983م. [45]. خلیفه بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، وزاره الثقافه والسیاحه و الارشاد القومی، 1968م. [46]. ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چ1، 1990م. [47]. همو، سیر اعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنوط، بیروت، موسسه الرساله، چ 2، 1982م. [48]. زبیر بنبکار، جمهره نسب قریش و اخبارها، به کوشش محمود محمدشاکر، قاهره، مکتبه دارالعروبه. [49]. زجاجی، عبدالرحمن، الامالی، به کوشش عبدالاسلام محمد هارون، قاهره، الموسسه العربیه الحدیثه، چ 1، 1982م. [50]. زرین کوب، عبدالحسین، کارنامه اسلام، تهران، امیرکبیر، چ 3، 1362ش. [51]. همو، نقد ادبی، تهران، امیرکبیر، چ 2، 1354ش. [52]. زکی مبارک، الموازنة بین الشعراء، مصر، مطبعة مصطفی الحلبی و اولاده، چ2، 1936م. [53]. زمخشری، محمود بن عمر، ربیع الابرار و نصوص الاخبار، به کوشش سلیم النعیمی، بغداد، مطعبه العانی، 1982م. [54]. سبکی، عبدالوهاب بن علی، طبقات الشافعیه الکبری، به کوشش محمود الطناحی، نشر هجر، چ 2، 1992م. [55]. سراج، جعفر بن احمد، مصارع العشاق، بیروت، دارصادر، 1958م. [56]. سید مرتضی، علی بن حسین، الامالی، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالکتاب العربی، چ 2، 1967م. [57]. شبّر، جواد، ادب الطف، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. [58]. صبان، محمد بنعلی، اسعاف الراغبین فی سیره الراغبین بهامش نور الابصار، قاهره، دارالفکر، 1948م. [59]. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، الامالی، به کوشش فضل الله طباطبایی، قم، مطبعه الحکمه، 1373 ق. [60]. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، به کوشش بیرتند راتکه، قیسبادان، دارالنشر فرانتز اشتاینر، 1979م. [61]. ضیف، شوقی، العصر الاسلامی، مصر، دارالمعارف، چ1. [62]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت دارالکتب العلمیه، چ 3، 1991م. [63]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، قم، تحقیق و نشر مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، چ1، 1417ق. [64]. عسکری، مرتضی، صد و پنجاه صحابی ساختگی، ترجمه عطاء محمد سردارنیا، نشر طهارت، 1364ق. [65]. عمری، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، به کوشش محمد مهدوی دامغانی، قم، کتابخانهی آیت الله المرعشی. [66]. فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضه الواعظین، قم، منشورات الشریف الرضی، تاریخ مقدمه 1386ق. [67]. قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، تعریب نادر التقی، لبنان، الدار الاسلامیه، 1994م. [68]. همو، نفس المهموم فی مصیبه سیدنا الحسین المظلوم(ع)، به کوشش رضا استادی، قم، مکتبه بصیرتی، 1405ق. [69]. کاشف الغطاء، محمدحسین، جنه المأوی، به کوشش محمدعلی قاضی طباطبایی، تبریز، چ2، 1397ق. [70]. مبارک، علی باشا، الخطط التوفیقه الجدیده لمصر القاهره و مدنها...، مصر، الهیئه المصریه العامه للکتاب، چ 2، 1986م. [71]. محبالدین طبری، احمد بن عبدالله، السمط الثمین فی مناقب امهات المؤمنین، حلب، مکتبه التراث الاسلامی. [72]. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تهران، المکتبة الاسلامیة، 1385ق. [73]. محلاتی،ذبیح الله، ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه، طهران، دارالکتب الاسلامیة. [74]. مدائنی، ابوالحسن،المردفات من قریش، به کوشش عبدالاسلام محمد هارون، مصر، مکتبه مصطفی البابی الحلبی،1972م. [75]. مدرس، میرزا محمدعلی، ریحانه الادب فی ترجمه المعروفین بالکنیه و اللقب، طهران، کتابفروشی خیام، چ2، 1369ق. [76]. مرزبانی، محمد بن عمران، الموشح فی ماخذ العلماء علی الشعراء، تصحیح محب الدین الخطیب، قاهره، ، چ2، 1985م. [77]. مرنیسی، فاطمه، زنان پرده نشین و نخبگان جوشن پوش، ترجمه ملیحه مغارهای، طهران، نشر نی، 1380ش. [78]. مصعب زبیری، ابوعبدالله مصعب بن عبدالله، نسب قریش، به کوشش لیفی بروفنسال، قاهره، دارالمعارف، 1953م. [78]. مفید، محمد، الارشاد، به کوشش موسسه آلالبیت لاحیاء التراث، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، 1413 ق. [79]. مقرّم، عبدالرزّاق الموسوی، السیده سکینه ابنة الحسین الشهید ابی عبدالله الحسین(ع)، بی جا، بی نا، بی تا. [80]. مقریزی، تقی الدین، المقفی الکبیر، به کوشش محمد الیعلاوی، بیروت، دار الغرب الاسلامی، چ1، 1991م. [81]. المناوی، محمد، الکواکب الدریه فی تراجم سادات الصوفیه الکبری، محمد ادیب الجادر، بیروت، دارصادر، چ 1، 1999م. [82]. نووی، محیی الدین شرف، تهذیب الاسماء و اللغات، بیروت، دارالکتب العلمیه. [83]. وشاء، محمد بن احمد، الظرف و الظرفاء، به کوشش فهمی سعد، بیروت، عالمالکتب، چ1، 1985م. [84]. یافعی، عبدالله بن اسعد،مرآه الجنان و عبرة الیقظان فی معرفة ما یعتبر من حوادث الزمان، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چ2، 1970م. [85]. یاقوت حموی، معجم البلدان، بروکهارز، لایپزیک، 1867ـ1868م.
[86]. j- c1 .vadet. (Une Personalite du hidjaz au 1.VII Siecle: Sukayna Petite _Fille de Ali) Arabica, III, (1957) 261-87. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,906 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 984 |