سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات162
تعداد شماره‌ها6,579
تعداد مقالات71,071
تعداد مشاهده مقاله125,680,395
تعداد دریافت فایل اصل مقاله98,910,955
ازکیا, مصطفی, دیباجی فروشانی, شکوه. (1395). نقد برنامه‌های توسعة روستایی در ایران. , 5(1), 103-125. doi: 10.22059/jisr.2016.58378
مصطفی ازکیا; شکوه دیباجی فروشانی. "نقد برنامه‌های توسعة روستایی در ایران". , 5, 1, 1395, 103-125. doi: 10.22059/jisr.2016.58378
ازکیا, مصطفی, دیباجی فروشانی, شکوه. (1395). 'نقد برنامه‌های توسعة روستایی در ایران', , 5(1), pp. 103-125. doi: 10.22059/jisr.2016.58378
ازکیا, مصطفی, دیباجی فروشانی, شکوه. نقد برنامه‌های توسعة روستایی در ایران. , 1395; 5(1): 103-125. doi: 10.22059/jisr.2016.58378

نقد برنامه‌های توسعة روستایی در ایران

مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
مقاله 6، دوره 5، شماره 1، فروردین 1395، صفحه 103-125    اصل مقاله (813.17 K)
نوع مقاله: مقاله مروری
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jisr.2016.58378
نویسندگان
مصطفی ازکیا* 1؛ شکوه دیباجی فروشانی* 2
1استاد دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران
2دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی توسعة روستایی، دانشگاه تهران
چکیده
در ایران، تمرکزگرایی جدید به‌ویژه در دورۀ پهلوی، همگرایی و استفادة گسترده از دیوان‌سالاری، از ویژگی‌های عمده به‌‌شمار می‌روند. در مطالعه‌‌های جامعه‌شناسی تاریخی درمورد ویژگی تمرکزگرایی، تمرکز قدرت و حاکمیت سیاسی در جامعۀ ایران، علی‌رغم وجود انقطاع‌های مقطعی و شدت و ضعف‌هایی که در مقاطعی از تاریخ برای آن قائل‌اند، درمورد این ویژگی در جامعۀ ایران اتفاق‌نظر و اجماع وجود دارد. هدف این مقاله، بررسی و مرور نقادانة برنامه‌های توسعة روستایی، قبل و بعد از انقلاب است. در این راستا، به روش مطالعة کتابخانه‌ای، برنامه‌های عمرانی پیش از انقلاب، از سال 1320 در شش برنامه و بعد از انقلاب در پنج برنامة توسعه نقد و بررسی می‌‌شوند. نتایج نشان می‌‌دهد قبل از انقلاب، برنامه‌های عمران روستایی، خصلتی متمرکز و از بالا به پایین، فاقد مطالعات بومی، سطحی‌نگر به مسائل روستایی، دارای دید فنی و فاقد نگرش جامعه‌شناسانه بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در جامعۀ روستایی، ابتدا نوعی مشارکت فزاینده در قالب بسیج اجتماعی تجربه می‌شود که از تحولات سطح کلان جامعه بی‌تأثیر نیست. در این دوره، از نظام دیوان‌سالاری چندان خبری نیست؛ اما به‌تدریج، به‌تبع تحولاتی که به‌‌وجود می‌آید، الگوی مشارکتی باز هم حالت هدایت‌شده از بیرون را پیدا می‌کند. به‌طورکلی، در مطالعة برنامه‌های پنج‌سالۀ توسعة بعد از انقلاب نیز عدول از اجرای برنامة مصوب، محدودشدن به برخی اقدامات اجرایی و اجرای طرح‌های گذشته، با وجود تغییر محتوای برنامه‌ها به‌روشنی دیده می‌شود. برنامه‌های توسعة روستایی، از اعتبارات بودجه‌ای کافی برخوردار نیستند؛ براساس آسیب‌شناسی برنامه‌های پیشین نوشته نشده‌‌اند و درصورت عملی‌‌نشدن برنامه‌ها، هیچ ارگان یا نهادی پاسخگو نیست. به‌‌عبارتی، دسترسی­نداشتن به اهداف، هیچ الزامی برای تصویب‌کنندگان ایجاد نمی‌کند. جزئیات بیشتر در این زمینه، درادامۀ مقاله بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها
برنامه‌ریزی متمرکز؛ برنامه‌های توسعه؛ توسعة روستایی؛ روستا؛ مشارکت مردمی
مراجع
  • آقانصیری، مریم (1391)، «مروری بر روند سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی در چهار برنامة توسعة کشور»، مجلۀ اقتصادی ماهنامة بررسی مسائل و سیاست اقتصادی، شماره‌‌های 4 و 5: 61- 78.
  • ازکیا، مصطفی (1365)، جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌نیافتگی روستایی ایران، تهران: انتشارات اطلاعات.
  • ـــــــــــــ (1384)، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی توسعة روستایی، تهران: انتشارات اطلاعات.ـــــــــــــ و ایمانی، علی (1387)، توسعة پایدار روستایی، تهران: انتشارات اطلاعات.
  • ـــــــــــــ و غفاری، غلامرضا (1392)، توسعة روستایی با تأکید بر جامعة روستایی ایران، تهران: نشر نی.
  • توفیق، فیروز (1385)، برنامه‌ریزی در ایران و چشم‌انداز آیندة آن، تهران: مؤسسة عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
  • چمبرز، رابرت (1376)، توسعة روستایی، اولویت‌بخشی به فقرا، ترجمة مصطفی ازکیا، تهران: دانشگاه تهران.
  • رزاقی، ابراهیم (1369)، الگویی برای توسعة اقتصادی ایران، تهران: نشر توسعه.
  • رضوانی، محمدرضا (1390)، برنامه‌ریزی توسعة روستایی در ایران، تهران: نشر قومس.
  • رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا (1372)، مکانیسم برنامه‌ریزی در ایران با تأکید بر برنامه‌ریزی روستایی، مجموعه‌‌مقاله‌های سمینار جامعه‌شناسی و توسعه، تهران: انتشارات سمت.
  • رمضانی، رمضانعلی (1350)، سازمان محلی و نقش سازندگی انجمن عمران ده در روستاهای ایران، تهران: کانون پژوهش.
  • زاهدی مازندرانی، محمدجواد (1377)، توسعه و نابرابری اجتماعی (رسالة دکتری)، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
  • سازمان برنامه‌وبودجه (1379)، قانون برنامة سوم توسعه، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.
  • ـــــــــــــــــــ (1378)، مستندات برنامة سوم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1383- 1379)، ج 2، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.
  • سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (1384)، گزارش اقتصادی سال 1383 و نظارت بر عملکرد پنج‌سالة برنامة سوم توسعه،تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1383)، مبانی نظری و مستندات برنامة چهارم توسعه، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.سریع‌القلم، محمود (1378)، «مبانی عشیره‌ای فرهنگ سیاسی ایران»، اطلاعات سیاسی– اقتصادی، شماره‌های 135 و 136: 34- 43.
  • سعیدی، عباس (1377)، مبانی جغرافیای روستایی، تهران: انتشارات سمت.
  • شکوری، علی (1391)، سیاست‌های توسعة کشاورزی در ایران، تهران: انتشارات سمت.
  • شمیم، علی‌اصغر (1370)، ایران در دورة سلطنت قاجار، قرن سیزدهم و نیمة اول قرن چهاردهم قمری، تهران: انتشارات علمی.
  • طالب، مهدی (1373)، «مسائل و موانع جامعه‌شناختی توسعة روستایی در ایران»، نامة علوم اجتماعی، شمارة 7: 91- 108.
  • علوی، مهشید (1392)، «برنامة پنجم از روی رودربایستی نوشته شده است»، ماهنامة توسعة کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات (تکفا)، شهریور 1392.
  • فیوضات، ابراهیم (1375)، دولت در عصر پهلوی، تهران: چاپخش.
  • کاتوزیان، محمدعلی (1372)، اقتصاد سیاسی ایران، ترجمة محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، جلد 2، تهران: انتشارات پاپیروس.
  • کلاک، جی. سی. (1365)، عوامل بازدارندة برنامه‌ریزی از پایین برنامه‌ریزی در سطح محلی و توسعة روستایی، ترجمة عباس مخبر، تهران: وزارت برنامه‌وبودجه.
  • مدیرشانه‌چی، محسن (1379)، تمرکزگرایی و توسعه‌نیافتگی در ایران معاصر، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
  • محقق، کاظم (1368)، بخش کشاورزی در برنامه‌های عمرانی، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.
  • معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور (1390)، گزارش اقتصادی سال 1388 و نظارت بر عملکرد پنج‌سالة برنامة چهارم توسعه، تهران: معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور.
  • نیلی، مسعود (1389)، «برنامة پنجم، برنامه‌ای بدون پارادایم»، دغدغة کارشناسان دربارة یک برنامه، نقد پنج اقتصاددان به برنامة پنجم توسعه، http://fararu.com/fa/news/60422 .
    • Ashraf, A. and (1977), The Role of Rural Organization in Rural Development, The Case of Iran, Tehran: Plan and Budget Organization.
    • Azkia, M. (1999), Post-Revolutionary Changing Rural Development and Social Structure, Essay Presented to Center Middle Eastern Studies, Oxford University.
    • ــــــــــــــ (2014), Rural Development in Contemprary Iran, Under Publication.
    • Dube. S. C. (1956), “Cultural Factors in Rural Community Development”, Journal of Asian Studies, No 16: 19-30.
    • Johnson, G. E. (1981), Peasant and Rural Development in the 1970s, in Rural Development National Polities and Experiences, edited by M.P. Misra, UNRCD.
    • Vander, Ploge, Jan, (2000), “Rural Development: From Practice and Policies toward Theory”, Sociological Ruralis, No 4: 391-408.
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 2,807
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,710





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب