تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,092,441 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,196,355 |
تحلیل انتقادی کاربرد «حکمت الهی» در کلام شیعه | ||
فلسفه و کلام اسلامی | ||
مقاله 2، دوره 48، شماره 2، مهر 1394، صفحه 137-158 اصل مقاله (278.18 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2015.56518 | ||
نویسنده | ||
جنان ایزدی* | ||
استادیار دانشگاه اصفهان | ||
چکیده | ||
صفت حکمت الهی در کلام شیعه برای اثبات برخی قواعد و اصول اعتقادی بهکار رفته است. متکلمان شیعه در استدلالهای خود هدف آفرینش انسان یا مکلف نمودن او را تعیین میکنند و وسیلههای لازم برای رسیدن به هدف را بر او واجب میدانند و آنچه را که مانع رسیدن به هدف میبینند بر خدا قبیح میشمارند. در این نوشتار با روش تحلیل منطقی کفایت ادلۀ مبتنی بر حکمت الهی، در قاعدۀ لطف، عدل الهی، ضرورت نبوت و امامت، و ضرورت معاد، در آثار معروفترین متکلمان شیعه مورد بررسی قرارگرفتهاند. در این ادله خللهای مشترکی وجود دارد که ریشه در روش بهکارگیری حکمت الهی در استدلالهای کلامی دارد. به نظر میرسد که ادلّۀ متکلمان در تعیین غرض الهی فاقد کفایت است: آنچه آنان واجب علی الله میدانند ابزارهای منحصر به فرد و غیر قابل جایگزین برای اهداف الهی نیستند؛ و گاهی افعال ربوبی با افعال بشری قیاس میشوند. | ||
کلیدواژهها | ||
حکمت الهی؛ روششناسی کلام؛ ضرورت معاد؛ ضرورت نبوت و امامت؛ قاعدۀ لطف | ||
مراجع | ||
[1] قرآن کریم [2] نهجالبلاغه [3] ابن بابویه، محمد ابن علی (1385). علل الشرایع، 2 جلد، قم، کتابفروشی داوری. [4] ابن دُرید، ابوبکر محمد ابن الحسن (1978). جمهره اللغه، بیروت: دار العلم للملایین. [5] ابن فارس، احمد ( 1420). ترتیب معجم مقاییس اللغه، تحقیق: عبد السلام محمد هارون، قم: مکتب الأعلام الإسلامی. [6] ابن میثم بحرانی، کمال الدین میثم ابن علی (1406). قواعد المرام فی علم الکلام، تحقیق: سید احمد حسینی، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی. [7] اسلامی، سید حسن (1386). دامنه معنایی حکمت در قرآن، اخلاق و حدیث، علوم حدیث، سال دوازدهم، 1، ص 29-57. [8] اشعری، ابوالحسن علی ابن اسماعیل (1414). الإبانه عن اصول الدیانه، تحقیق: عباس صباغ، بیروت: دار النفائس. [9] بیابانی اسکویی، محمد (1389). ضرورت وجود نبی بر اساس قاعدۀ لطف، سفینه، 29، ص 30-50. [10] تفتازانی، سعد الدین (1409). شرح المقاصد، 5 جلد، مقدمه، تحقیق و تعلیق: عبدالرحمن عمیره، قم: الشریف الرضی. [11] جرجانی، علی ابن محمد (1415). شرح المواقف، قم: الشریف الرضی. [12] جوادی آملی، عبدالله (1388). وحی و نبوت، قم: اسراء. [13] جوهری، اسماعیل ابن حمّاد (1428). الصحاح اللغه، بیروت: دار المعرفه. [14] حلی، علامه جمال الدین حسن ابن یوسف (1363). انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، تحقیق: محمد نجمی زنجانی، قم: الشریف الرضی. [15] حلی، علامه جمال الدین حسن ابن یوسف (1365). باب الحادی عشر، مع شرحیه النافع یوم الحشر، تحقیق و مقدمه: مهدی محقق، تهران: موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل با همکاری دانشگاه تهران. [16] حلی، علامه جمال الدین حسن ابن یوسف (1366). کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد، مترجم و شارح: سید ابوالحسن شعرانی، تهران: اسلامیه. [17] حلی، علامه جمال الدین حسن ابن یوسف (1379). منهاج الکرامه فی معرفه الإمامه، مشهد: انتشارات عاشورا. [18] حلی، علامه جمال الدین حسن ابن یوسف (1413).کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد (مع التعلیقات)، تصحیح و مقدمه و تحقیق و تعلیقات: حسن حسن زاده آملی، قم: موسسه النشر الإسلامی. [19] حلی، علامه جمال الدین حسن ابن یوسف (1982). نهج الحق و کشف الصدق، بیروت: دار الکتب اللبنانی. [20] رازی، فخر الدین (1406). لوامع البینات فی شرح اسماء الله تعالی و الصفات (شرح أسماء الحسنی)، قاهره: مکتبه الکلیات الأزهریه. [21] راغب اصفهانی، حسین ابن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق و بیروت: دارالعلم و دارالشامیه. [22] زمخشری، علامه جار الله (1385). أساس البلاغه، بیروت: بی نا. [23] سبزواری، ملا هادی ابن مهدی (1320). شرح الأسماء الحسنی (شرح دعای جوشن کبیر)، تصحیح: نجفقلی حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. [24] سید مرتضی، علی ابن الحسین (1411). الذخیره فی علم الکلام، تحقیق: سید احمد حسینی، قم: انتشارات جامعه المدرسین. [25] شریعتی، فهیمه؛ پیروزفر، سهیلا (1391). تحول معنایی واژه حکمت در حوزه های مختلف اسلامی، سراج منیر، 7، ص 93-118. [26] شهرستانی، محمد ابن عبدالکریم (1364). الملل و النحل، 2 جلد، تحقیق: محمد بدران، قم: الشریف الرضی. [27] شیخ مفید، ابو عبدالله محمد ابن محمد (1413). النکت الاعتقادیه، قم: مؤتمر العالمی للشیخ المفید. [28] شیخ مفید، ابو عبدالله محمد ابن محمد (1413). اوائل المقالات، قم: مؤتمر العالمی للشیخ المفید. [29] صدرالمتألهین، محمد ابن ابراهیم (1354). المبدأ و المعاد، تصحیح: سید جلال الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران. [30] ضیایی فر، سعید (1382). جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد، قم بوستان کتاب، قم: بوستان کتاب. [31] ضیایی فر، سعید (1391). حکمت خداوند و گونه های بهره گیری از آن در فقه سیاسی، علوم سیاسی، 59، ص 167-183. [32] طباطبایی، سید محمد حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، 20 جلد، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. [33] طبرسی نوری، سید اسماعیل (بی تا). کفایه الموحدین، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه. [34] طوسی، خواجه نصیر الدین (1405). تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، بیروت: دار الأضواء. [35] طوسی، شیخ محمد ابن حسن (1406). الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دار الأضواء. [36] غروی اصفهانی، محمد حسین (1409). بحوث فی الأصول، 3 جلد، قم: جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه. [37] غروی اصفهانی، محمد حسین (1414). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، 6 جلد، قم: موسسه آل البیت لإحیاء التراث. [38] غزالی، ابوحامد محمد ابن محمد (1409). الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دار الکتب العلمیه. [39] فراهیدی، خلیل ابن احمد (1414). ترتیب کتاب العین، تهران: اسوه. [40] فیاض لاهیجی، عبدالرزاق ابن علی، (1372). سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، تصحیح: صادق لاریجانی، تهران: انتشارات الزهراء [41] فیومی، احمد ابن محمد (1414). المصباح المنیر فی الشرح الکبیر، قم: موسسه دار الهجره. [42] ماتریدی، ابو منصور (بی تا). کتاب التوحید، قاهره: دار الجامعات المصریه. [43] مصباح یزدی، محمد تقی (1389) آموزش عقاید، ج 1-3، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. [44] مکدرموت، مارتین (1371). اندیشه های کلامی شیخ مفید، ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. [45] موسوی، سید حسین؛ رنجبر حسینی، محمد (1392). گستره معنایی حکمت الهی در کلام امامیه، تحقیقات کلامی، 1، ص23-38. [46] نراقی، احمد (1366). عوائد الأیام، قم: مکتبه بصیرتی. [47] همدانی اسدآبادی، قاضی عبدالجبار ابن احمد (1422). شرح الأصول الخمسه، بیروت: دار إحیاء التراث. [48] سعیدی مهر، محمد (1389). کلام، 2 ج، تهران: سازمان مطالعه و تدوین مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,256 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 1,159 |