تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,501 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,113,353 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,217,245 |
بهرهبرداری از مراتع و لزوم متنوعسازی معیشت خانوارهای روستایی مطالعة موردی: شهرستان ماهنشان | ||
پژوهش های روستائی | ||
مقاله 6، دوره 6، شماره 2، شهریور 1394، صفحه 343-368 اصل مقاله (281.33 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrur.2015.54911 | ||
نویسندگان | ||
کبری کریمی* 1؛ اسماعیل کرمی دهکردی2 | ||
1دانشجوی کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه زنجان | ||
2دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعة روستایی، دانشگاه زنجان | ||
چکیده | ||
بهرهبرداری بیرویه از منابع طبیعی تجدیدشونده و زیستگاه تأمینکنندة نیازهای معیشت بشر، وضعیت این منابع را بهرغم اهمیت زیستمحیطی آنها بهشدت نامطلوب کرده است. ازاینرو در پیشگرفتن تدابیری برای کاهش فشار بر این منابع و استفادة بهتر از آنها ضروری بهنظر میرسد. ادامة این روند علاوهبر کاهش بازده این منابع باعث تهدید معیشت بسیاری از خانوارهای بهرهبردار نیز خواهد شد. مقالة حاضر به بررسی بهرهبرداری جامعة روستایی در شهرستان ماهنشان (در استان زنجان) و لزوم متنوعسازی در معیشت آنان برای کاهش فشار بر منابع طبیعی میپردازد. این پژوهش از نوع مطالعات موردی است که دادههای آن با استفاده از مصاحبههای نیمهساختاریافته، تشکیل گروههای متمرکز، مشاهدة مشارکتی و ترسیم نقشههای روستا گردآوری شد. برای تجزیه و تحلیل دادههای کمی از نرمافزار spss و برای دادههای کیفی از ابزار تحلیلی SWOT استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر، وابستگی زیاد بهرهبرداران به دام و مرتع را نشان میدهد، درحالیکه استعدادهای بالقوة دیگری در روستا وجود دارند که بهدرستی از آنها بهرهبرداری نمیشود. از مهمترین دلایل این مسئله میتوان به ضعف دانش و آگاهی بهرهبرداران و ضعف خدمات ترویجی اشاره کرد. باغداری، پرورش زنبور عسل و آبزیپروری ازطریق آموزش و ترویج روستاییان، راهکارهایی جایگزین یا مکمل دامداری برای ارتقای درآمد و بهبود معیشت بهرهبرداران و همچنین ممانعت از کاهش دام و فشار بر مراتع بهشمار میآیند. با تقویت دانش و مهارت بهرهبرداران ازطریق برنامههای ترویج کشاورزی و اعمال دیگر سیاستها میتوان انتظار داشت که در آینده از فشار بر منابع طبیعی کاسته شود و از سایر سرمایهها و استعدادها نیز بهرهبرداری درستی بهعمل آید. | ||
کلیدواژهها | ||
بهرهبرداری؛ متنوعسازی؛ معیشت؛ معیشتهای روستایی؛ منابع طبیعی | ||
مراجع | ||
ادیب حاجباقری، محسن، پرویزی، سرور و صلصالی، مهوش، 1385، روشهای تحقیق کیفی، تهران، بشری، 126. پاپلی یزدی، محمدحسین و لباف خانیکی، مجید، 1379، مرتع، نظامهای بهرهبرداری، تحقیقات جغرافیایی، سال اول، شمارة 56 و 57، صص. 41-8. خورشیدی، محمد و انصاری، ناصر، 1382، شناخت آَگاهی عشایر و روستاییان نسبت به تخریب منابع طبیعی و عوامل آن در دهستان بازفت استان چهار محال و بختیاری، فصلنامة پژوهشی تحقیقات طبیعی، علوم آب و خاک، سال یازدهم، شمارة 41، صص. 464-453. رستمعلیزاده، ولیاله و سلیانی، مسعود، 1390،زندگی مطلوب روستایی با تأکید بر بهزیستی اجتماع روستایی، توسعة روستایی، سال سوم، شمارة 2، صص. 186- 165. رودگرمی، پژمان، انصاری، ناصر و فراهانی، ابراهیم، 1390،بررسی عوامل اجتماعی – اقتصادی مؤثر در تخریب منابع طبیعی استان تهران، فصلنامة مرتع و بیابان ایران، سال هجدهم، شمارة 1، صص. 171-151. سیداخلاقی، سیدجعفر، انصاری، ناصر و یوسف کلافی، سعید، 1391، بررسی عوامل اجتماعی اقتصادی مؤثر در تخریب مراتع استان اردبیل از دیدگاه بهرهبرداران و کشاورزان، فصلنامة تحقیقات مرتع و بیابان ایران، سال نوزدهم، شمارة 1، صص. 148-133. صادقی، حسین و سعادت، رحمان، 1383،رشد جمعیت، رشد اقتصادی و اثرات زیستمحیطی در ایران: یک تحلیل علی، مجلة تحقیقات اقتصادی، سال سیونهم، شمارة 1، صص. 180-163. طهماسبیان، سعید، مؤمنی، مریم و نجفی، فوزیه، 1391، بررسی علل و عوامل تخریب مراتع و راهکارهای جلوگیری از تخریب مراتع استان ایلام (مطالعة موردی شهرستان شیروانچرداول)، مجموعه مقالات نخستین همایش منطقهای توسعة پایدار منابع طبیعی غرب کشور: چالشها و راهکارها، 14 اردیبهشتماه، الشتر، دانشگاه پیام نور استان لرستان. قیطوری، محمد، انصاری، ناصر، سندگل، عباسعلی و حشمتی، مسیب، 1385، عوامل مؤثر در تخریب مراتع استان کرمانشاه، فصلنامة علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، سال سیزدهم، شمارة 4، صص. 323-314. کرمی دهکردی، اسماعیل، 1388، دانش و نیازهای ترویجی روستاییان در مورد تکنولوژیهای حفاظت از آب و خاک در مدیریت حوزة آبخیز اسفندقه در استان کرمان،چهارمین کنفرانس سراسری آبخیزداری و مدیریت آب و خاک، کرمان 11 و 12 آذرماه 1388، کرمان، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه باهنر کرمان. کرمی دهکردی، اسماعیل و انصاری، افشین، 1391، تأثیر طرحهای منابع طبیعی بر معیشت پایدار خانوارهای روستایی درشهرستان زنجان، مجلة علمی و پژوهشی فناوریهای نوین کشاورزی، سال پنجم، شمارة 2، صص. 136-107. کریمیان، علیاکبر، 1390، تأثیر شیوههای مختلف بهرهبرداری بر وضعیت مراتع زمستانه (مطالعة موردی: استان سمنان)، فصلنامة پژوهشهای روستایی، سال دوم، شمارة 6، صص. 110-95. مافی غلامی، رویا و مجدم، عماد، 1390، ارزیابی دلایل و عوامل تخریب منابع جنگلی استان خوزستان، همایش ملی بومهای بیابانی، گردشگری و هنرهای محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجفآباد، 24-23 آذرماه. وزارت جهاد کشاورزی، 1389، آمارنامة کشاورزی، جلد دوم، معاونت برنامهریزی و اقتصادی دفتر آمار و فناوری اطلاعات. ولایتی، سعداله و کدیور، علیاکبر، 1385، چالشهای زیستمحیطی جنگلها و مراتع ایران و پیامدهای آن، دوفصلنامة جغرافیا و توسعة ناحیهای، سال اول، شمارة 7، صص. 72-53. Alinovi, L., D’Errico, M., Mane, E., & Romano, D., 2010, Livelihoods Strategies and Household Resilience to Food Insecurity: An Empirical Analysis to Kenya. Paper presented at the Promoting Resilience through Social Protection in Sub-Saharan Africa, Dakar, Senegal.
Babulo, B., Muys, B., Nega, F., Tollens, E., Nyssen, J., Deckers, J.f, & Mathijs, E., 2008, Household Livelihood Strategies and Forest Dependence in the Highlands of Tigray, Northern Ethiopia, Agricultural Systems, Vol. 98, No. 2, PP. 147-155.
Barretta, C.B., Reardon, T., & Webb, P., 2001, Nonfarm Income Diversification and Household Livelihood Strategies in Rural Africa: concepts, dynamics, and policy implications, Food Policy, Vol. 26, PP. 315-316.
Bebbington, A., 1999, Capitals and Capabilities: A Framework for Analyzing Peasant Viability, Rural Livelihoods and Poverty, World Development, Vol. 27, No. 12, PP. 20-22.
Bojö, J., Bromhead, M.A., Bouzaher, A., Castro, G., Falconer, J., Hamilton, K., Segnestam, L., 2000, Natural Resources Management, Washington, DC: World bank.
Brown, P.R., Nelson, R., Jacobs, B., Kokic, P., Tracey, J., Ahmed, M., & DeVoil, P. 2010, Enabling Natural Resource Managers to Self-assess their Adaptive Capacity, Agricultural Systems, Vol. 103, No. 8, PP. 562-568.
Chambers, R. & Conway, G.R., 1992, Sustainable Rural Livelihoods: Practical Concepts for the 21st Century.
Chazdon, R.L., Harvey, C.A., Komar, O., Griffith, D.M., Ferguson, B.G., Martínez-Ramos, M., Philpott, S.M., 2009, Beyond Reserves: A research agenda for conserving biodiversity in human-modified tropical landscapes, Biotropica, Vol. 41, No. 2, PP. 142-153.
DFID, 1999, Sustainable Livelihoods Guidance Sheets: Department for International Development (DFID).
Ellis, F. & Ntengua, M., 2003, Livelihoods and Rural Poverty Reduction in Tanzania, World Development, Vol. 31, No. 8, PP. 13-68.
Erenstein, O. & Thorpe, W., 2011, Livelihoods and Agro-ecological Gradients: A meso-level analysis in the indo-gangetic plains, India, Agricultural Systems, Vol. 34, No. 104, PP. 42–53
Gaillard, J., Maceda, E.A., Stasiak, E., Le Berre, I., & Espaldon, M.V., 2009, Sustainable Livelihood and People's Vulnerability in the Face of Coastal Hazards, Jornal of Coastal Conservation, Vol. 13, No. 2-3, PP. 120.
Haji Mirrahimi, S.D., & Nabaei, S.M. 2007, a survey on challenges and problems of natural resources development methods in the central province, New findings in agriculture, Vol. 1, No. 2 PP. 161-176.
Haji-Rahimi, M. & Ghaderzadeh, H., 2008, The Challeng of Sustainable Management in Renewable Natural Resource in Iran: A SWOT Strengths, American-Eurasian J. Agric. & Environ. Sci, Vol. 3, No .2, PP. 194-199.
Karamidehkordi, E., 2010, A Country Report: Challenges Facing Iranian Agriculture and Natural Resource Management in the Twenty-First Century, Human Ecology, Vol. 38, No. 2, PP. 295-303.
Karamidehkordi, E., 2012, Sustainable Natural Resource Management, a Global Challenge of This Century, In A. Kaswamila (Ed.), Sustainable Natural Resources Management, Croatia: InTech., PP. 105-114.
Kazmierczyk, Pawel, 2005, Sustainable Use and Management of Natural Resources, Vol. 9, Copenhagen: European Environmental Agancy.
Kepe, T., 2008, Beyond the Numbers: Understanding the value of vegetation to rural livelihoods in africa, Geoforum, Vol. 39, PP. 958–968.
Khalilian, S. & Shams Aldini, E., 2001, A Survey on the Situation of Constancy of Sustainable Natural Resources (forests and rangelands in the first and second development program, Pajouhesh-va-sazandegi fall, Vol. 14, No. 3, PP. 19-21.
Kumar Singh, R., Murty, H.R., Gupta, S.K., & Dikshit, A.K., 2009, An Overview of Sustainability Assessment Methodologies, Ecological Indicators, Vol. 9, PP. 189-212.
Matiru, V., 2000, Conflict and Natural Resource Management, Rom: FAO.
McLennan, B. & Garvin, T., 2012, Intra-Regional Variation in Land use and Livelihood Change during a Forest Transition in Costa Rica’s Dry North West, Land Use Policy, Vol. 29, No. 2012, PP. 119-130.
Pinstrup-Andersen, P. & Pandya-Lorch, R., 1998, Food Security and Sustainable Use of Natural Resources: a 2020 Vision, Ecological Economics, Vol. 26, No. 1, PP. 1-10.
Rigg, J., 2006, Land, Farming, Livelihoods, and Poverty: Rethinking the links in the rural south, World Development, Vol. 34, No. 1, PP. 180-202.
Rist, S., Chidambaranathan, M., Escobar, C. & Wiesmann, Urs., 2006, "It Was Hard to Come to Mutual Understanding", The Multidimensionality of Social Learning Processes Concerned with Sustainable Natural Resource Use in India, Africa and Latin America, Systemic Practice and Action Research, Vol. 19, No. 3, PP. 219-237.
Scoones, I., 1998, Sustainable Rural Livelihoods: A Framework for Analysis. Institute of Development Studies (IDS), IDS Working Papers 72.
Scoones, I., 2009, Livelihoods Perspectives and Rural Development, Peasant Studies, Vol. 36, No. 1, PP. 71-96.
Sterner, T. and Jeroen C.J.M. Van Den Bergh, 1998, Frontiers of Environmental and Resource Economics, Environmental and Resource Economics, Vol. 11, No. 3–4, PP. 243.
Woodhouse, P., Howlett, D. & Rigby, D., 2000, A Framework for Research on Sustainability Indicators for Agriculture and Rural Livelihoods Sustainability Indicators for Natural Resource Management & Policy.
World Bank, 2007, Mobilizing Rural Institutions for Sustainable Livelihood and Equitable Development, Washington, DC.
References (in Persian)
Ggeitury, M., Ansari, N., Sanadgool, A. and Heshmati, M., 2007, The Effective Factores of Destruction in Kermanshah Rangelands, Iranian Journal of Range and Desert Research, Vol. 13, No. 4, PP. 314-323.
Karamian, A.A., 2012, Different Utilization Methods Impacts on Winter Rangelands Condition (Case study: Semnan Province), Journal of Rural Research, Vol. 2, No. 6, PP. 95-110.
KaramiDehkordi, E., 2009, Rural Communities’ Knowledge and Extension Needs on Soil and Water Conservation Technologies: Implications for the Management of the Esfandoghe Watershed in Kerman Province, 4th Conference on Watershed & Soil and Water Management, 2-3 December, Bahonar University, Kerman, Iran, PP. 454-461.
Karamidehkordi, E. and Ansari, A., 2012, Impact of Natural Resources Projects on Sustainable Rural Households' Livelihoods in the Zanjan Township, Modern Technology in Agriculture, Vol. 5, No. 2, PP. 107-136.
Khorshidi, M. and Ansari, N. 2003, Understanding Rural and Nomadic Communities’ Knowledge of Natural Resources Degradation and its Affecting Factors in the Bazoft Dehestan of the Chaharmahal and Bakhtiari Province, Iranian Journal of Range and Desert Research, 10(1), PP. 95-109.
Mafi Gholami, R. and Moghadam Majd, A., 2011, Assessing Causes of Forest Resource Degradation in the Khuzestan Province, National Conference of Desert Ecosystems, Tourism and Environmental Arts, Islamic Azad University, Najaf Abad, 23-24 December.
PapoliYazdi, M.H. and Labbaf Khaniki., M, 2000, The Pasture: Explotation Systems, Iranian Journal of Geographical Research, Vol. 1, No. 56-57, PP. 8-41.
Rostamalizadeh, V. and Saliani, M., 2011, Desirable Rural Life with an Emphasis on Rural Community Wellbeing, Iranian Journal of Rural Development, Vol. 3, No. 2, PP. 165-186.
Roudgarmi, P., Anssari, N. and Farahani, E., 2011, Determining Effective Socio-Economic Factors on Degradation of Natural Resources in Tehran Province, Iranian journal of Range and Desert Reseach, 18(1), PP. 151-171.
Sadeghi, H. and Saadat, R., 2004, Explore Relationship between Population Growth Economic Growth and Environmental Pollution in Iran: ( a causal Analysis), Iranion Journal of Economic Research, Vol. 39, No. 1, PP. 163-180.
Seyed Akhlaghi, S.J., Ansari, N. and Yusof Kalafi, S., 2012, Investigation of Socio-Economic Factors on Natural Resources Degradation of Ardebil Province from the Viewpoint of Utilizers and Experts, Iranian journal of Range and Desert Reseach, Vol. 19, No. 1, PP. 133-148.
Tahmasbian, S., Momeni, M. and Najafi, F., 2012, Investigating Rangeland Degradation and Mechanisms for Preventing Rangeland Degradation in the Ilam Province (a Case Study in the Shirvanchardavol Township), Proceeding of the First Regional Conference on Sustainable Development of Natural Resources in the West of Iran: Challenges and Solutions, July 14, Payamenoor University, Lorestan.
Velayati, S. and Kadivar, A.A., 2006, Environmental Problems of Forests and Pastures in Iran and Its Consequences, Journal of Geography and Regional Development, Vol. 4, No.7, PP. 53-72. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 2,312 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2,543 |