1دانشیار گروه روابط بین‌الملل دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
2دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
چکیده
با رؤیت اولین طلیعه‌های شکل‌گیری ادبیاتی دربارة نظریهپردازی ایرانی در زمینة روابط بین‌الملل، نویسندگان این مقاله درصدد آن‌اند به ارزیابی زمینه‌های ساختاری تحقق بومی‌سازی نظریهپردازی روابط بین‌الملل بپردازند. در این چارچوب، نویسندگان برای رسیدن به درکی واقع‌بینانه از امکان یا امتناع نظریه(های) ایرانی در روابط بین‌الملل، اساسی‌ترین این عوامل ساختاری را ذیل پنج عنوان بررسی کردند که عبارت‌اند از: موقعیتبین‌المللی؛ منابع پایه؛ پویایی جامعة دانشگاهی؛ زمینه‌های سیاسی؛ استقلال فکری. با بررسی و ارزیابی این زمینه‌های ساختاری در ایران، نویسندگان به این نتیجه رسیدند که اگرچه ایرانی کردن نظریة روابط بین‌الملل ممکن و مطلوب است، نخستین گام در این راه، به‌رسمیت شناختن جایگاه و تأثیر موانع ساختاری در شکل‌گیری هر نظریة محتمل ایرانی است.
1Associate Professor; Department of International Relations, University of Tehran
2Ph.D. Student; Department of International Relations, University of Tehran
چکیده [English]
During the last few years, IR scholars in Iran have been called to develop International Relations theories from an Iranian point of view. This article seeks to examine the structural context within which such an attempt is going to be made. The five components of this context have been recognized: the international position of Iran, basic Islamic/Iranian sources, dynamism of IR community in Iran, political context, and intellectual autonomy. An evaluation of this structural context suggests that even if theorizing IR from an Iranian point of view is both possible and preferable, this cannot be done unless structural constraints are overcome.
کلیدواژه‌ها [English]
international relations, IR theory, Iran, endogenous theorizing, Iranian theory of IR
مراجع
آچاریا، آ. و بوزان، ب. (1389). «چرا نظریه‌ای غیرغربی در زمینة روابط بین‌الملل نداریم؟». در: نظریه‌های غیرغربی روابط بین‌الملل: دیدگاه‌هایی دربارة آسیا و فراسوی آن. ویراستاران آمیتاو آچاریا و بری بوزان. ترجمة علیرضا طیب. تهران: ابرار معاصر.
افتخاری، ق. (1385). «بررسی روش‌شناختی پایان‌نامه‌های دورة دکترای علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه تهران». پژوهشنامة علوم سیاسی. ش 5. ص 2-21.
بشیریه، ح. (1378). «وضعیت علم سیاست در ایران ». [گفت‌وگو]. فصلنامة علوم سیاسی. ش 4. ص 305-327.
پورفرد، م. (1383). «علم سیاست در ایران؛ از بازشناسی تا بازسازی». مجلة علوم سیاسی. ش 28. ص 135-152.
تاجبخش، ش. (1389). «نظریة روابط بین‌الملل و جهان نگرش اسلامی». در: نظریه‌های غیرغربی روابط بین‌الملل: دیدگاه‌هایی دربارة آسیا و فراسوی آن. ویراستاران آمیتاو آچاریا و بری بوزان. ترجمة علیرضا طیب. تهران: ابرار معاصر.
تقوی، م. و ادیبی، م. (1389). «ضعف سنت نقد در پژوهش علوم سیاسی ایران». پژوهشنامة علوم سیاسی. ش 5 (2). ص 7-28.
تیکنر، آ. و ویور، ا. (ویراستاران) (1390). دانش روابط بین‌الملل در چهارگوشة جهان. ترجمة علیرضا طیب. تهران: ابرار معاصر.
حاجی‌یوسفی، ا.م. (1385). «آموزش درس اصول روابط بین‌الملل در دانشگاه‌های ایران: آسیب‌ها و راهکارها». پژوهشنامة علوم سیاسی. ش 5 (4). ص 79-94.
ــــــــــــــــــ (1389). «تدریس روابط بین‌الملل در ایران: چالش‌ها و چشم‌اندازها». پژوهشنامة علوم سیاسی. ش 5 (2). ص 67-110.
حشمت‌زاده، م.ب. (1381). «وضعیت علم سیاست در ایران». مجلة علوم سیاسی. ش 18. ص 261-264.
خلیلی، ر. (1386). «تبارشناسی مطالعات امنیتی در ایران». مجلة مطالعات راهبردی. ش 36، ص 279-322.
دلاوری، ا. (1385). «ویژگی‌ها و گرایش‌های علوم سیاسی در ایران». پژوهشنامة علوم سیاسی. ش 2 (4). ص 95-120.
ـــــــــ (1389). «ارزیابی برنامه‌های مصوب دوره‌های دکتری علوم سیاسی و روابط بین‌الملل». دوفصلنامة پژوهش سیاست. ش 12 (28). ص 42-86.
دهقانی فیروزآبادی، ج. (1389 الف). «مبانی فرانظری نظریة اسلامی روابط بین الملل». فصلنامة روابط خارجی. ش 6. ص 49-96.
ــــــــــــــــــــــ (1389 ب). «چگونگی و چیستی نظریة اسلامی روابط بین الملل». پژوهشنامة علوم سیاسی. ش 18. ص 111-142.
ـــــــــــــــــــــــ (1389 ج). «تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر نظریه‌های روابط بین‌الملل». مطالعات انقلاب اسلامی. س 7. ش 20 (1). ص 11-40.
ــــــــــــــــــــــ (1390). «نظریة اسلامی سیاست خارجی: چارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامة روابط خارجی. ش 9. ص 7- 48.
رنجبر، م. (1382). «بحران علم سیاست در ایران». مجلة علوم سیاسی. ش 24 (4). ص 95-112.
سیدامامی، ک. (1389). «جای خالی پژوهش‌های تجربی در علوم سیاسی ایران». پژوهشنامة علوم سیاسی، ش 5 (2). ص 143-162.
سیف‌زاده، س.ح. (1370). «طرح سیستماتیک مفهومی برای مطالعة سیاست خارجی». نشریة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. ش 26. ص 153-196.
صدرا، ع.ر. (1382). «چشم‌انداز علم سیاسی اسلامی و ایرانی نوین». مجلة علوم سیاسی. ش 24 (4). ص 7-38.
غرایاق‌زندی، د. (به‌اهتمام). (1381). حمید عنایت پدر علم سیاست ایران. تهران: انتشارات بقعه.
مشیرزاده، ح. و مسعودی، ح.ع. (1389). «نظریه و پژوهش در روابط بین‌الملل در ایران: مطالعة موردی رساله‌های دکتری». پژوهشنامة علوم سیاسی. ش 5 (2). ص 163-188.
ملایی، ا. (1385). «تجزیه و تحلیل سیاست خارجی ایران در دورة خاتمی بر اساس طرح سیستماتیک مفهومی سیف‌زاده». پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
مولایی، ع.ا. (1381). «نسبت نظریه و عمل در روابط بین‌الملل». مجلة سیاست خارجی. زمستان. ش 64. ص 951-978.
هادیان، ن. (1377). «مروری انتقادی بر نظریة انقلاب اسکاچپول». مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسیدانشگاه تهران. ش 41 (3). ص 177-196.
ـــــــــ (1378). «وضعیت علم سیاست در ایران». [گفت‌وگو]. فصلنامة علوم سیاسی. ش 2 (7). ص 222-246.
Acharya, A. (2011). "Beyond the West Dialogue and Discovery: In Search of International Relations Theories". Millennium: Journal of International Studie.Vol. 39 (3). Pp. 46-67.
Ashworth, L. (2009). "Interdisciplinary and International Relations". European Political Science Review. Vol. 8 (1). Pp. 8-25.
Haji-yousefi, A.M. (2009). "Is there an Iranian perspective on international relations?" Presented at the Annual Conference of the Canadian Political Science Association. Available at: http://www.cpsa-acsp.ca/papers-2009/Haji-Yousefi.pdf. (Retrieved: 2/12/2013).
Kristensen, P. (2012). "Dividing Discipline: Structures of Communication".International Studies Review. Vol. 14 (1). Pp. 32-50.
Mallavarapu, S. (2009). "Development of International Relations Theory in India: Traditions, Contemporary Perspectives and Trajectories". International Studies. Vol. 46 (1&2). Pp. 165–83.
Moshirzadeh, H. (2009). "A ‘‘Hegemonic Discipline’’ in an ‘‘Anti-Hegemonic’’ Country". International Political Sociology. Vol. 3 (3). Pp. 342-368.
Sari-al-ghalam, M. (2009). "Iran: Accomplishments and Limitations in IR". in A. Tickner and Ole Wæver,.International Relations Scholarship around the World. London: Rutledge. Pp. 2-5.
Snyder, J. (2008). "Some Good and Bad Reasons for a Distinctively Chinese Approach to International Relations Theory". Paper presented at the annual meeting of the APSA, Hynes Convention Center. Boston. MA.
Vasilaki, R. (2012). "Provincialising IR? Deadlocks and Prospects in Post-Western IR Theory." Millennium: Journal of International Studies. Vol. 41 (1). Pp. 51-82.
Wæver, O. (1998). "The Sociology of a Not So International Discipline: American and European Developments in International Relations". International Organization. Vol. 52 (4). Pp. 687-727.
Walt, S. (1998). "International Relations: One World, Many Theories". Foreign Policy. Vol. 101. Pp. 29-46.
Wang, Y. (2007). "Between Science and Art: Questionable International Relations Theories". Japanese Journal of Political Science. Vol. 8 (2). Pp. 191-208.
Xiaogan, L. (2006). "A Dilemma of ‘‘Reverse Analogical Interpretation’’ Examples from Studies of Laozi’s Dao". Journal of Nanjing University. Vol. 8 (2). Pp. 42-64
Yaqing. Q. (2009). "Development of International Relations Theory in China". International Studies. Vol. 46 (1&2). Pp. 231-257.
