تعداد نشریات | 161 |
تعداد شمارهها | 6,532 |
تعداد مقالات | 70,504 |
تعداد مشاهده مقاله | 124,122,897 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 97,231,087 |
قضا در فلسفۀ صدرا: نقدی بر تلقی علامه طباطبایی | ||
فلسفه و کلام اسلامی | ||
مقاله 7، دوره 48، شماره 1، خرداد 1394، صفحه 83-98 اصل مقاله (229.15 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jitp.2015.54701 | ||
نویسنده | ||
مهدی عظیمی* | ||
استادیار دانشگاه تهران (دانشکدۀ الهیات، گروه فلسفه و کلام اسلامی)؛ | ||
چکیده | ||
ملاصدرا در عبارتی از اسفار میگوید که قضا صورتهایی علمی است که (1) لازم ذات واجبالوجود، (2) نامجعول، (3) بیرون از عالَم، (4) عاری از امکان واقعی، (5) قدیم بالذات، و (6) باقی به بقای خداوندند. علامه طباطبایی در نهایةالحکمة بر آن است که «لازم» در (1) نمیتواند به معنای «بیرون از ذات» باشد وگرنه (1) با (2) تا (6) در تناقض خواهد افتاد. افزون بر این، اگر آن صورتهای علمیْ بیرون از ذات خدا باشند، آنگاه اگر معلومِ حضوری او باشند نظریۀ مُثُل، و اگر معلومِ حصولی او باشند نظریۀ صور مرتسمه صادق خواهد بود؛ درحالیکه ملاصدرا هر دو را کاذب میداند. پس این صورتهای علمی عین ذات واجبالوجودند و قضا نزد صدرا همان علم ذاتی خدا به تفاصیل خلقت است. به رای ما، اما، هم این مدعا ناروا است و هم آن دلایل نارسا. زیرا در فلسفۀ صدرا صورتهای علمیِ یادشده با عقول مجرّد اینهمانی دارند و عقول مجرّد به هر شش صفت یادشده موصوفاند بیآنکه تناقضی پدید آید. همچنین ملاصدرا، برخلاف ادعای عجیب علامه، وجود مُثُل را به عنوان محل قضای الهی میپذیرد. | ||
کلیدواژهها | ||
سرنوشت؛ صدرا؛ طباطبایی؛ عالَم؛ قضا؛ مُثُل | ||
مراجع | ||
[1] سبزواری، ملا هادی (1379). شرح المنظومة، صححها و علق علیها حسن حسنزاده آملی، ج 5، تهران: نشر ناب. [2] شیرازی، صدرالدین (1354). المبدأ و المعاد، به تصحیح سیّد جلالالدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران. [3] ---------- (1360). اسرار الآیات، با مقدّمه و تصحیح محمّد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفۀ ایران. [4] ---------- (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة (مع التعلیقات للحاج ملا هادی السبزواری)، با تصحیح و تعلیق سیّد جلالالدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر. [5] ---------- (1361). العرشیّة، به تصحیح غلامحسین آهی، تهران: انتشارات مولی. [6] ---------- (1363) مفاتیح الغیب، با مقدّمه و تصحیح محمّد خواجوی، تهران: مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی. [7] ---------- (1375). شواهد الربوبیّه، در مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، به تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی، تهران: انتشارات حکمت. [8] ---------- (1981). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: دار إحیاء التراث. [9] طباطبایی، سیّد محمد حسین (1383). نهایة الحکمة، صحّحها و علّق علیها غلامرضا الفیّاضی، ج4، قم: مرکز انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی. [10] عظیمی، مهدی (1393). ماهیت منطق و منطق ماهیت، قم: مجمع عالی حکمت اسلامی. [11] مصباح الیزدی، محمد تقی (1405). تعلیقة علی نهایة الحکمة، قم: مؤسسۀ در راه حق.
| ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,841 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 860 |