
تعداد نشریات | 162 |
تعداد شمارهها | 6,696 |
تعداد مقالات | 72,308 |
تعداد مشاهده مقاله | 129,444,825 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 102,273,856 |
حاکمیت سیاسی در مکتب اعتزال با تأکید بر اندیشۀ قاضی عبدالجبار | ||
مجله ادیان و عرفان | ||
مقاله 4، دوره 47، شماره 1، فروردین 1393، صفحه 49-70 اصل مقاله (587.3 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrm.2014.53316 | ||
نویسندگان | ||
محمدتقی شاکر* 1؛ عبدالهادی اعتصامی2 | ||
1دانشجوی دکتری کلام امامیه دانشگاه قرآن و حدیث. پژوهشگر | ||
2دکتری شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب. | ||
چکیده | ||
در این مقاله، بازیابی مؤلفههای اساسی حاکمیت سیاسی از نگاه مکتب اعتزال با محوریت دیدگاه قاضی عبدالجبار بررسی میشود. برایناساس سعی شده با رویکرد توصیفی ‑ تحلیلی از دادههای مطالعاتی به روش کتابخانهای، ریشههای اندیشۀ حاکمیت سیاسی از نگاه مکتب اعتزال با وجود تفاوت و قرائتهای شکلگرفته در این مکتب از حکومت و جایگاه حاکم را ارائه دهد. افزون بر این، بهمسئلۀ ویژگیهای لازم در حاکم و مبانی آن و همچنین موضوع عصمت در اندیشۀ اعتزال پرداخته است. طرح تفکیک امامت فراتر و فروتر و گرایش معتزلۀ بغداد به لزوم امامت فراتر، یکی از جهشهای تفکر در اندیشۀ اعتزال در میان اهل سنت بهشمار میآید. در انگاره اعتزال راه دستیابی به امام از شیوۀ انتخاب، الگو میپذیرد و از آنرو که احتمال خطا در رفتار حاکم جامعه مطرح است، شرایطی برای چگونگی امربهمعروف و نهیازمنکر بهتناسب مراتب آن، در منظومۀ فکری معتزلیان تبیین شده است. نتایج بازشناسی انگارههای معتزلیان در تبیین مؤلفهها و ویژگیهای حاکمیت در تحلیل نقادانۀ میزان پایبندی این جریان به شعار عقلانیت در سنجش مسائل حوزۀ امامت نقشنمایی میکند. اهمیت این امر با توجه به اندیشۀ غالب این تفکر در قرنهای نخست تاریخ اندیشۀ اسلامی و نوع واکنشها به روش و رویکرد اعتزال آشکار میباشد. | ||
کلیدواژهها | ||
اعتزال؛ امامت؛ انتخاب؛ عزل و کلام سیاسی | ||
مراجع | ||
[1]. ابن أبىالحدید، فخرالدین ابوحامد عبدالحمید (1383). شرح نهجالبلاغة. قم، مکتبة آیةالله المرعشی. [2]. ابن خلکان، احمدبن شهابالدین محمد (؟). وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان. تحقیق إحسان عباس. لبنان، دارالثقافة. [3]. ابنعبدربه، احمدبن محمد (؟). العقدالفرید. محقق قمیحه مفید محمد. لبنان، دارالکتب العلمیه. [4]. ابنمرتضى، احمدبن یحیی (؟). طبقاتالمعتزلة. لبنان، دارالمکتبة الحیاة. [5]. اشعری، ابوالحسن (1929). مقالات الاسلامیین. تحقیق ه.ریتر. استانبول، مطبعه الدوله. [6]. ایمانی، علیرضا (1389). فرقههای اسلامی و مسئلۀ امامت. قم، دانشگاه ادیان و مذاهب. [7]. ایجى، میرسید شریف (1325). شرحالمواقف. قم، افست. [8]. بهروزلک غلامرضا (1382). «چیستی کلام سیاسی». قبسات، تهران، ش 28، ص 79-104. [9]. بیاضى، علیبن محمدبن یونس (1384). الصراط المستقیم الى مستحقی التقدیم. تهران، المکتبة المرتضویة. [10]. تفتازانى، سعدالدین (1409). شرحالمقاصد. قم، افست. [11]. تفتازانی، سعدالدین (1407). شرح العقائدالنسفیة. قاهره، مکتبة الکلیات الازهریة. [12]. جعفریان، رسول (1372). مناسبات فرهنگی معتزله و شیعه. تهران، سازمان تبلیغات با مرکز چاپ و نشر. [13]. حلبی، علىاصغر (1376). تاریخ علم کلام در ایران و جهان. تهران، انتشارات اساطیر. [14]. خیاط معتزلی، ابیالحسین (1413). الانتصار. بیروت، دارالعربیه للکتب. [15]. دارمى، ابوسعید (1416). الرد علیالجهمیة. کویت، دار ابنالاثیر. [16]. شاکر محمدتقی و قیوم زاده محمود (1391). «علم امام به قرآن و چگونگی آن». آموزههای قرآنی، مشهد مقدس. ش16، ص151-168. [17]. شریف مرتضی، ابوالقاسم علیبن حسین (1405). رسائلالشریف المرتضی. دارالقرآن الکریم. [18]. شهرستانى، محمدبن عبدالکریم (1364). الملل و النحل. قم، الشریف الرضی. [19]. شهیدی سعیدهسادات (1383). «عوامل پیدایش فرقۀ کلامی معتزله». حکمت سینوی، تهران، ش 26 و 27، ص138-159. [20]. شیخ طوسی، محمدبن حسن (1430). الاقتصاد فیما یجب علی العباد. قم، نگارش. [21]. شیخ مفید، محمدبن محمدبن نعمان (1372). اوائلالمقالات. تهران، موسسه مطالعات اسلامی. [22]. شیخ مفید، محمدبن محمدبن نعمان (1413). الفصول المختارة. قم، الموتمر العالمی للشیخ المفید. [23]. صابری، حسین (1391). تاریخ فرق اسلامی. تهران، سمت. [24]. عطایی محمدرضا (1413). «عوامل سیاسی سقوط معتزله ». کنگره شیخ مفید، قم. ش 38 ص 19-26. [25]. علامه حلی، حسنبن یوسفبن مطهر (1427). کشفالمراد. قم، موسسه نشر اسلامی. [26]. فضایی یوسف (1353-1355). «تحقیق در فلسفۀ کلامی معتزله». گوهر، تهران. ش20 ، ص 749-753؛ ش 22و23، ص 1099-1102؛ ش26، ص 154-157؛ ش27، ص 240-242؛ ش 34، ص 870-872؛ ش35و36، ص 981-992؛ ش 39، ص 262-264. [27]. قاضی عبدالجبار، احمدبن الخلیلبن عبدالله (1422). شرح الاصولالخمسة. بیروت، دار احیاء التراثالعربی. [28]. قاضی عبدالجبار، احمدبن الخلیلبن عبدالله (1965-1962). المغنی فی ابواب التوحید و العدل. قاهره، الدار المصریة. [29]. گلبرگ، إتان (1371). کتابخانه ابنطاووس. تحقیق و ترجمة سیدعلی قرائی و رسول جعفریان. قم، کتابخانۀ عمومی آیةاللهالعظمى مرعشی نجفی. [30]. ملطى، ابنعبدالرحمن (1413). التنبیه و الرد علی اهل الاهواء و البدع. قاهره، مکتبة مدبولی. [31]. ناشی اکبر، عبداللهبن محمد (1386). مسائلالامامة. قم، مرکز مطالعات ادیان و مذاهب. [32]. نجاشی، احمدبن على (1365). رجالالنجاشی. قم، مؤسسة النشرالاسلامی. [33]. یزدی مطلق، محمود (1387). امامتپژوهی. مشهد مقدس، آستان قدس رضوی. [34]. یوسفیان حسن و شریفی احمدحسین (1380). «خردگرایی دینی؛ نگاهی نو به دیدگاه معتزله». معرفت، قم، ش51، ص38-44. | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 6,718 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 3,589 |