1استادیار دانشکدۀ معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (ع)
2دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق گرایش حقوق عمومی- دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه
چکیده
قدرت سیاسی یکی از بنیادیترین واژگان حقوق عمومی محسوب میگردد تاجایی که تفکیک قدرت سیاسی و حقوق عمومی از یکدیگر غیرممکن بهنظر میرسد. این در حالی است که گویا این مفهوم بهعنوان زیربناییترین مفهوم حقوق عمومی، در اندیشۀ اسلامی و لیبرال متفاوت بوده، میان آن دو تعارض جدی وجود دارد. بررسی این مدعا نیازمند درک صحیح مفهوم قدرت سیاسی و عناصر سازندۀ آن در هریک از حکومتهای اسلامی و لیبرال است. ازاینرو این مقاله نخست به بررسی مفهوم قدرت در لغت، اصطلاح و ادبیات رایج حقوق عمومی با قرائت لیبرالی میپردازد و پس از آن جایگاه و مفهوم قدرت سیاسی را در ادبیات دینی با تکیه بر اندیشۀ امام خمینی (ره) مطالعه مینماید و در پایان به بررسی مفهوم ولایت بهعنوان شاکلۀ اصلی و مفهوم متناظر قدرت سیاسی در حکومت اسلامی خواهد پرداخت. درنهایت بهنظر میرسد مفاهیم قدرت سیاسی و ولایت یا مفهوم مشابه اسلامی آن ماهیتاً تفاوتهای زیادی با یکدیگر داشته باشند، چراکه قدرت سیاسی ریشه در استعلا و استکبار حاکمان دارد؛ درحالی که ولایت ابزاری برای تحقق حاکمیت الهی از طریق نزدیک نمودن قلبهای مردم به حاکمان است. ازهمینرو بر اساس تمایز مفهوم و نگاه به مبناییترین مفهوم حقوق عمومی در این دو اندیشه، افزونبر تفاوت در احتمال و میزان فسادآوری صلاحیتهای ناشی از قدرت یا ولایت، ساختارهای حقوقی مطلوب به منظور تنظیم محدوده و شیوۀ اعمال آنها نیز به تناسب آن متفاوت خواهد بود.
ابیالحسین احمدبن فارس بن زکریا (1411 ق. /1999م)، معجم مقاییساللغه، ٦ج، بیروت: دارالجید.
اخوان کاظمی، بهرام (1383)، «نظارت بیرونی در نظامهای سیاسی»، فصلنامۀ حکومت اسلامی، شمارۀ 33، ص140-110.
اسکندری، محمدحسین (1381)، «کالبدشناسی مفهوم قدرت»، مجلۀ حوزه و دانشگاه، شمارۀ 30، ص61-35.
امینی (علامه)، عبدالحسین (1374)، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، ج1، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
آرون، ریمون (1370)، مراحل اساسی اندیشه درجامعهشناسی، ترجمۀ باقر پرهام، چاپ اول، تهران: انتشارات آموزش انقلاب اسلامی.
آریانپور، عباس و منوچهر (1366)، فرهنگ فشردۀ انگلیسی به فارسی، چاپ نهم، تهران: امیرکبیر.
برجی، یعقوبعلی (1385)، ولایت فقیه در اندیشۀ فقیهان ، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت و دانشگاه امام صادق (ع).
جاوید، محمدجواد (1388)، مشروعیت قدرت و مقبولیت دولت در قرآن، چاپ اول، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلدهای چهارم و پنجم، چاپ دوم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش
خمینی (امام)، سید روحالله (1379)، صحیفۀ امام، 22جلد، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)).
خمینی (امام)، سید روحالله(1374الف)، شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی (امام)، سید روحالله (1374ب)، شرح دعاءالسحر، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)،
دهخدا، علیاکبر (١٣٧٣)، لغتنامۀ دهخدا، جلدهای 36، ١١، ١٤، چاپ اول، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
راجی، سید محمدهادی (1387)، قلمرو اختیارات و وظایف ولی فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، پایاننامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ معارف اسلامی و حقوق گرایش حقوق عمومی، دانشگاه امام صادق.
زرشناس، شهریار (1385)، واژهنامۀ فرهنگی، سیاسی، چاپ دوم، تهران: کتاب صبح.
شجاعیزند، علیرضا (1376)، «اقتدار در اسلام»، فصلنامۀ حکومت اسلامی، شمارۀ پنجم، ص219-207.
صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم شیرازی (1364)، مفاتیح الغیب، تعلیقات مولی علی نوری، تصحیح و مقدمه از محمد خواجوی، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی