سامانه پشتیبانی خدمات اطلاعات

  اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات163
تعداد شماره‌ها6,877
تعداد مقالات74,134
تعداد مشاهده مقاله137,824,347
تعداد دریافت فایل اصل مقاله107,228,810
رضائی مقدم, محمدحسین, سمندر, نسرین, رحیم پور, توحید. (1404). پهنه‌بندی ناپایداری دامنه‌ها با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری SWARA و CRITIC در محدودۀ شهر تبریز. , 57(2), 39-55. doi: 10.22059/jphgr.2025.399814.1007899
محمدحسین رضائی مقدم; نسرین سمندر; توحید رحیم پور. "پهنه‌بندی ناپایداری دامنه‌ها با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری SWARA و CRITIC در محدودۀ شهر تبریز". , 57, 2, 1404, 39-55. doi: 10.22059/jphgr.2025.399814.1007899
رضائی مقدم, محمدحسین, سمندر, نسرین, رحیم پور, توحید. (1404). 'پهنه‌بندی ناپایداری دامنه‌ها با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری SWARA و CRITIC در محدودۀ شهر تبریز', , 57(2), pp. 39-55. doi: 10.22059/jphgr.2025.399814.1007899
رضائی مقدم, محمدحسین, سمندر, نسرین, رحیم پور, توحید. پهنه‌بندی ناپایداری دامنه‌ها با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری SWARA و CRITIC در محدودۀ شهر تبریز. , 1404; 57(2): 39-55. doi: 10.22059/jphgr.2025.399814.1007899

پهنه‌بندی ناپایداری دامنه‌ها با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری SWARA و CRITIC در محدودۀ شهر تبریز

پژوهش های جغرافیای طبیعی
دوره 57، شماره 2، مرداد 1404، صفحه 39-55    اصل مقاله (1.95 M)
نوع مقاله: مقاله کامل
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jphgr.2025.399814.1007899
نویسندگان
محمدحسین رضائی مقدم* ؛ نسرین سمندر؛ توحید رحیم پور
گروه ژئومورفولوژی، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
چکیده
ناپایداری دامنه‌ای از جمله مهم‌ترین مخاطرات طبیعی محسوب می‌شود که سالانه خسارت‌های مالی و جانی قابل توجهی به همراه دارد و اجرای پروژه‌های عمرانی را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند. این مطالعه با هدف شناسایی عوامل مؤثر در بروز ناپایداری دامنه‌ای و ارائه راهکارهای پیشگیرانه در کلان‌شهر تبریز انجام شده است، موضوعی که در برنامه‌ریزی‌های محیطی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این پژوهش، از روش‌های تصمیم‌گیری SWARA و CRITIC برای وزن دهی و ارزیابی معیارها استفاده شد و نقشه پهنه‌بندی خطر با کمک نرم‌افزار ArcGIS تهیه گردید. معیارهای مورد بررسی شامل شیب، جهت شیب، ارتفاع، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، فاصله از جاده، لیتولوژی، کاربری اراضی و میزان بارش بودند که پس از وزن دهی، به صورت لایه‌های استانداردشده درآمدند. در نهایت، با تلفیق و رویهم‌گذاری این لایه‌ها، نقشه نهایی پهنه‌بندی مناطق مستعد حرکات دامنه‌ای تهیه شد. بررسی نتایج نشان داد که پهنه‌های ناپایدار در هر دو مدل، با مناطق وقوع لغزش‌های پیشین مطابقت دارد. به‌طور مشخص، محلاتی نظیر سیلاب، ملازینال، یوسف‌آباد، کوی ولیعصر، کوی گلپارک، شهرک‌های باغمیشه، یاغچیان، فجر، خاوران و صیاد شیرازی در محدوده‌های با خطر بسیار بالا و بالا قرار گرفته‌اند. در مقابل، مناطق غربی، شمال غربی و جنوب غربی شهر در پهنه‌های بی‌خطر جای دارند، درحالی‌که بخش‌های مرکزی و شرقی عمدتاً در محدوده‌های کم‌خطر طبقه‌بندی شده‌اند. بنابراین جهت کاهش نسبی خطرات و افزایش میزان پایداری دامنه‌ها لازم است تا حد ممکن از تغییر اکوسیستم و کاربری اراضی‌ اجتناب کرد
کلیدواژه‌ها
تبریز؛ تصمیم‌گیری چند معیاره؛ مدل CRITIC؛ مدل SWARA؛ ناپایداری دامنه‌ای
مراجع
  1. دره شوری، محمدامین و یزدی، مهران. (1401). شناسایی مناطق مستعد به وقوع زمین‌لغزش با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و ترکیب مدل‌های یادگیری ماشین و الگوریتم‌های فرا ابتکاری. نشریه علمی پژوهشی علوم و فنون نقشه‌برداری، ۱۲ (۱)، 125-111.  
  2. دهنوی ئیلاق، مسلم و پهلوانی، پرهام. (1403). ارزیابی حساسیت زمین‌لغزش با استفاده از مدل‌های ویکور و میانگین وزنی مرتب‌شده مطالعه موردی شهرستان سوادکوه. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 56(1)، 41-59.  doi: 10.22059/jphgr.2024.366517.1007792
  3. رجایی، عبدالحمید (1382)، کاربرد ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین و مدیریت محیط، چاپ دوم، نشر قومس، تهران.
  4. رحیم‌پور، توحید؛ روستایی، شهرام؛ نخستین‌روحی، مهسا، (1396)، پهنه‌بندی خطر وقوع زمین‌لغزش با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی و GIS (مطالعه‌ی موردی: حوضه‌ی آبریز سردول چای، استان اردبیل)، هیدروژئومورفولوژی، 4(13)، 20-1.  https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23833254.1396.4.13.1.6
  5. رضائی‌مقدم، محمدحسین و رحیم­پور، توحید. (1404). کاربرد روش‌ها و فنون تصمیم‌گیری چندمعیاره در مدل‌سازی مخاطرات محیطی. چاپ اول، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
  6. رضائی‌مقدم، محمدحسین؛ مختاری، داوود و سمندر، نسرین. (1400). مدل‌سازی حرکات توده‌ای و مدیریت مناطق حساس به وقوع این حرکات، با استفاده از الگوریتم‌های آماری و شبکه عصبی (مطالعه موردی: حوضه آبریز اوجان چای). جغرافیا و توسعه، 63. 174-147. doi:10.22111/j10.22111.2021.6190  
  7. رضائی‌مقدم، محمدحسین؛ حجازی، سید اسدالله؛ ولیزاده کامران، خلیل و رحیم‌پور، توحید. (1399). تحلیل خصوصیات هیدروژئومورفیک حوضه آبریز الندچای به منظور اولویت‌بندی زیر حوضه‌ها از نظر حساسیت سیل‌خیزی. جغرافیا و مخاطرات محیطی، 9(1)، 61-83. doi: 10.22067/geo.v9i1.84675
  8. رضائی‌مقدم، محمدحسین و رحیم‌پور، توحید. (1404). ارزیابی و پهنه‌بندی خطر وقوع سیل در حوضه آبریز آجی‎چای با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری چندمعیاره و روش آماری SI. پژوهشنامه مدیریت حوزه آبخیز، ۱۶ (۱)،۴۲-۲۷.  http://dx.doi.org/10.61882/jwmr.2024.1265
  9. روستائی، شهرام؛ خدائی قشلاق، لیلا و خدائی قشلاق، فاطمه (1393)، ارزیابی روش‌های تحلیل شبکه (ANP) و تحلیل چندمعیارة مکانی در بررسی پتانسیل وقوع زمین‌لغزش در محدودة محور و مخزن سدها (مطالعة موردی: سد قلعه‌چای). پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 46(4)، 495-508. doi: 10.22059/jphgr.2014.53000
  10. زندی، ایمان؛ پهلوانی، پرهام و بیگدلی، بهناز. (1401). رتبه‌بندی ‏بهینه سایت‌های ‏کاندید بیمارستان ‏با‏ استفاده‏ از‏ تلفیق‏ روش‌های وزن دهی‏ عینی ‏و تصمیم‌گیری ‏چند معیاره ‏مبتنی ‏بر سیستم‏ اطلاعات جغرافیایی. آمایش سرزمین ، 1، 347-369. 347-369. doi: 10.22059/jtcp.2021.327203.670238
  11. ساسان پور، فرزانه؛ محبی، فاطمه و کاظم، امیرحسین. (1400). تحلیل و پهنه‌بندی مخاطره سیل (مطالعه موردی: حوضه آبخیز طالقان، اطلاعات جغرافیایی سپهر، 119، 173-159. https://doi.org/10.22131/sepehr.2021.247892
  12. سمندر، نسرین. (1400). ارزیابی اثر تغییرات هیدروژئومورفولوژیک بر جریان آب­های سطحی و زیرزمینی حوضه­ی آبریز اوجان­چای با استفاده از مدل نیمه توزیعی SWAT. رساله‌ی دکتری ژئومورفولوژی، به راهنمایی دکتر محمدحسین رضائی مقدم، دانشگاه تبریز، تبریز.
  13. سمندر، نسرین و حجازی، سیداسدالله. (1398). ارزیابی عملکرد روش‌های آماری رگرسیون لجستیک و شبکه عصبی چندلایه پرسپترون در پیش‌بینی وقوع حرکات توده‌ای( حوضه آبریز کمانج‌چای علیا). فضای جغرافیایی، شماره 66، 97-77.  
  14. مختاری، داود؛ رضائی مقدم، محمدحسین؛ رحیم‌پور، توحید و معزز، سمیه، (1399)، تهیۀ نقشۀ خطر وقوع سیلاب در حوضۀ آبریز گمناب‌چای با استفاده از مدل ANP و تکنیک GIS. اکوهیدرولوژی، 7(2)، 509-497. doi: 10.22059/ije.2020.298759.1298
  15. مختاری، داوود، امامی کیا، وحید، (1393)، پهنه‌بندی کاربری اراضی شهری شهرک ارم تبریز بر اساس شاخص‌های اساسی مخاطرات ژئومورفولوژیک. آمایش جغرافیایی فض، 12، 169-92.  
  16. معزز، سمیه؛ روستایی، شهرام و رحیم‌پور، توحید. (1398). پهنه‌بندی خطر وقوع زمین‌لغزش در حوضه آبریز نهندچای با استفاده از مدل ANP و تکنیک GIS. پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمّی، 8(2)، 37-23.  doi:10.29252/jwmr.7.14.87 
  17. Aleotti, P., & Chowdhury, R. (1999). Landslide hazard assessment: summary review and new perspectives. Bull. Eng. Geol. Environ. 58, 21 – 44. doi:10.1007/s100640050066
  18. Ayalew, L., & Yamagishi, H. (2005). The application of GIS-based logistic regression for landslide susceptibility mapping in the Kakuda-Yahiko Mountains, Central Japan. Geomorphology. 65,15–31. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2004.06.010
  19. Darreshuri, M. A., & Yazdi, M. (2012). Identification of landslide-prone areas using geographic information systems and a combination of machine learning models and meta-heuristic algorithms. Scientific Research Journal of Surveying Sciences and Technologies, 12 (1), 111-125. [In Persian]
  20. Dehnavi Eelagh, M., & Pahlavani, P. (2024). Landslide Susceptibility Assessment using VIKOR and Ordered Weighted Averaging Methods A Case Study of Savadkuh County. Physical Geography Research, 56(1), 41-59. doi: 10.22059/jphgr.2024.366517.1007792 [In Persian]
  21. Ercanoglu, M., Gokceoglu, C., & Van Asch, T. W., (2004). Landslide susceptibility zoning north of Yenice (Nw Turkey) by multivariate statistical techniques. Natural Hazards, 32, 1 - 23. doi :10.1023/B:NHAZ.0000026786.85589.4a
  22. Faming, H., Kunlong, Y., Jinsong, H., Lei, G., & Peng, W., (2017). Landslide susceptibility mapping based on self-organizing-map network and extreme learning machine”. Engineering Geology, 223(5), 11-22.doi: http://dx.doi.org/10.1016/j.enggeo.2017.04.013
  23. Guzzetti, F., Carrara, A., Cardinali, M., & Reichenbach, P., (1999). Landslide hazard evaluation: a review of Current techniques and their application in a multi - scale study, Central Italy. Geomorphology, 1(31), 181 - 216. https://doi.org/10.1016/S0169-555X(99)00078-1
  24. Huang, F., Yin, K., Huang, J., Gui, L., & Wang, P. (2017). Landslide susceptibility mapping based on self-organizing-map network and extreme learning machine. Engineering Geology, 223(5), 11-22. http://dx.doi.org/10.1016/j.enggeo.2017.04.013
  25. Jiao, Y., Zhao, D., Ding, Y., Liu, Y., Xu, Q., Qiu, Y.,  & Li, R. (2019). Performance evaluation for four GIS-based models purposed to predict and map landslide susceptibility: A case study at a World Heritage site in Southwest China. Catena, 183(2), 104221-104235. http://dx.doi.org/10.1016/j.catena.2019.104221
  26. Keršuliene, V., Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2010). Selection of rational dispute resolution method by applying new step-wise weight assessment ratio analysis (SWARA). Journal of Business Economics and Management , 11(2), 243–258. http://dx.doi.org/10.3846/jbem.2010.12
  27. Li, Zh., Lianghao, H., Linyu, F., Jinsong, H., Faming, H., Jiawu, Ch., Zihe, Zh., & Yuhao, W., (2020). Landslide Susceptibility Prediction Modeling Based on Remote Sensing and a Novel Deep Learning Algorithm of a Cascade-Parallel Recurrent Neural Network. Sensors (Basel). 20(6), 1576. http://dx.doi.org/10.3390/s20061576
  28. Moazzez, S., roostaei, S., & Rahimpour, T. (2019). Landslide Hazard Zonation Using ANP model and GIS technique in the Nahand Chai Basin. Quantitative Geomorphological Research, 8(2), 23-37. [in persian]
  29. Mokhtari, D., & Emamikia, V., (2014), Zoning of urban land use of Eram town of Tabriz based on basic indicators of geomorphological hazards. Geographical Space Planning, 12-169-92.  [In Persian]
  30. Mokhtari, D., Rezaei Moghaddam, M.H., Rahimpour, T., & Moazzez, S., (2020). Preparing the Risk Map of Flood Occurrence in the Ghomnab Chai Basin Using ANP Model and GIS Technique. Journal of Ecohydrology, 7(2), 497-509. doi: 10.22059/ije.2020.298759.1298 [in persian]
  31. Rahimpour, T., Roostaei, S., & Nakhostinrouhi, M., (2018). Landslide Hazard Zonation Using Analytical Hierarchy Process and GIS A Case Study of Sardool Chay Basin, Ardabil Province. Journal of Hydrogeomorphology, 4(13), 1-20. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.23833254.1396.4.13.1.6 [in persian]
  32. Rajaee, A. (2003). Application of geomorphology in land use planning and environmental management. 2nd edition, Tehran: Ghomes Publishing. [In Persian]
  33. Rezaei Moghaddam, M. H., Hejazi, S. A., Vlaizadeh Kamran, K., & Rahimpoor, T. (2020). Analysis of Hydrogeomorphic Properties of Aland Chai Basin to Prioritize Sub-Basins in terms of Flood Sensitivity. Journal of Geography and Environmental Hazards, 9(1), 61-83. doi: 10.22067/geo.v9i1.84675 [in persian]
  34. Rezaei Moghaddam. M. H., & Rahimpour. T., (2025). Application of Multi-Criteria Decision Making Methods in Environmental Hazards Modeling. University of Tabriz, 210 Pages. [in persian]
  35. Rezaei Moghaddam. M. H., & Rahimpour. T., (2025). Evaluation and Zoning of Flood Hazard in the Aji Chai Basin Using the Multi-Criteria Decision-Making Technique and a Statistical Method (SI). JWatershed Manage Res, 16(1), 27-42. DOI: 10.61186/jwmr.2024.1265 [in persian]
  36. Rezai Moghadam, M.H., Mokhtari, D., & Samandar, N. (2019). Modeling Mass Movements and Managing Areas Sensitive to These Movements, Using Statistical Algorithms and Neural Networks (Case Study: Ojanchay River Basin). Geography and Development, 63. 147-174. doi:10.22111/j10.22111.2021.6190 [in persian]
  37. Roostaei, S., Khodaei Geshlag, L., & Khodaei Geshlag, F. (2014). Assessment of Analysis Network Process and Heuristic Method in the Investigation of Landslide Potential in the Axis Range and Reservoir Dams (Case Study: Ghalea Chai Dam). Physical Geography Research, 46(4), 495-508. doi: 10.22059/jphgr.2014.53000[In Persian]
  38. Roy, C., & Sidle, H. (2006). Landslides; processes, prediction, and land use, American Geophysical union.
  39. Sakar, S., Kanungo, D.P., & Mehrotar, G.S. (1995). Landslide Zonation: A Case Study in Garhwal Himalaya, India. Mountain Research and Development, 15 (4), 301-309. https://www.researchgate.net/publication/257650539_Landslide_hazard_zonation_A_case_study_in_Garhwal_Himalaya_India
  40. Samandar, N. (2011). Evaluation of the Effect of Hydrogeomorphological Changes on Surface and Groundwater Flow of Ojanchai Watershed Using the Semi-Distributed SWAT Model. PhD Thesis, University of Tabriz, Tabriz .[In Persian]
  41. Samandar, N., & Hejazi, S.A. (2019). Performance Evaluation of Logistic Regression Statistical Methods and Multilayer Perceptron Neural Network in Predicting the Occurrence of Mass Movements (Upper Kamanjchai Watershed). Geographical Space, 66, 77-97.  [In Persian]
  42. Sasanpour, F., Mohebbi, F., & Kazem, A. (2011). Analysis and Zoning of Flood Hazard (Case Study: Taleghan Watershed). Sepehr Geographic Information, 119, 159-173. https://doi.org/10.22131/sepehr.2021.247892 [In Persian]
  43. Tesfa, C., & Sewnet, D. (2024). GIS-based MCDM approach for landslide hazard zonation mapping in east Gojjam zone, central Ethiopia. Quaternary Science Advances, 15, 100210.
  44. Van Westen, C.J., Asch, T.W.J., & Soeters. R. (2006). Landslide hazard and risk zonation- why is it still so difficult. Geology, 65, 67- 184. doi:10.1007/s10064-005-0023-0
  45. Varnes D. J. (1984). Landslide Hazard Zonation: a review of Princtice and practice: UNESCO Press, Paris, 176 .
  46. Zandi, I., Pahlavani, P., & Bigdali, B. (2022). Optimal ranking of hospital candidate sites using a combination of objective weighting methods and multi-criteria decision making based on geographic information systems. Land Planning, 1, 347-369. doi: 10.22059/jtcp.2021.327203.670238 [In Persian]
  47. Zavadskas, E. K., & Vilutiene, T. (2006). A multiple criteria evaluation of multi-family apartment block’s maintenance contractors: I-model for maintenance contractor evaluation and the determination of its selection criteria. Building and Environment .41(5), 621–632. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2005.02.019
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 27
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 25





سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب