پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,876,113 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,235,210 |
مرجعیت تقلید زنان در فقه اسلامی | ||
| فقه و مبانی حقوق اسلامی | ||
| دوره 58، شماره 1، شهریور 1404، صفحه 129-150 اصل مقاله (675.92 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jjfil.2025.387060.669773 | ||
| نویسندگان | ||
| عابدین مومنی1؛ عابده ادبی فیروزجاه* 2 | ||
| 1استاد، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| تصدی زنان در مناصب سیاسی- اجتماعی از مسائل اختلافی و بحث برانگیز میان فقهای مذاهب خمسه است. منصب مرجعیت تقلید نیز به عنوان یکی از مصادیق تصدی زنان، از این موارد مستثنی نبوده و همواره مخالفان و موافقانی داشته است. ضرورت تحقق عدالت ایجاب می‌نماید که چنانچه محذور شرعی در این زمینه موجود نباشد، زنانی که واجد شرائط لازم برای این منصب هستند از تصدی در این مقام محروم نشوند. این نوشتار با هدف پاسخ به این سوال اساسی که"آیا مرجعیت تقلید زنان در فقه اسلامی دارای محذور شرعی است؟" به روش توصیفی _تحلیلی، و با استناد به منابع معتبر فقهی، آراء و نظرات علما و فقهای اعصار گوناگون را نسبت به جایگاه و سهم زنان در منصب مرجعیت تقلید مورد بحث و بررسی قرارمی‌دهد. بررسی های صورت گرفته در این نوشتار حاکی از آن است که هیچ آیه و روایتی، صراحتاً مرجعیت تقلید زنان را منع نکرده است و ادله‌ای که تاکنون فقهاء در نفی مرجعیت زنان بدان استناد نموده‌اند، محل نقد است و قابل استناد نخواهد بود. افزون بر این، پذیرش مرجعیت تقلید زنان، با توجه به تسلط و درک عمیق‌تر آنان با مسائل و نیاز‌های خاص جامعه زنان، می‌تواند فوائد چشمگیری در حوزه فقه و پاسخگویی به نیاز‌های مقلدین به همراه داشته باشد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| مرجعیت زنان؛ ذکورت؛ مفتی؛ فقه اسلامی | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم
آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین (1413ق). کفایة الاُصول، محشی: ابوالحسن مشکینی اردبیلی، ج5، چاپ اول. قم: لقمان.
ابن ادریس حلّی، محمد بن احمد (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، جلد2، چاپ2. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه.
ابن قدامه مقدسی، عبدالله بن احمد (1388ق). المغنی، جلد10، مصر: مکتبه القاهره.
ابن عاشور، محمد طاهر (1420ق). تفسیر التحریر و التنویر، جلد25، چاپ اول. بیروت: موسسه التاریخ العربی.
ابو اسحاق شیرازی، ابراهیم بن علی (بی‌تا). طبقات الفقهاء، محقق: احسان عباس. بی‌جا: دارالرائد العربی.
البانی، محمد ناصرالدین (1399ق). ارواءالغلیل فی تخریج احادیث منار السبیل، جلد8، چاپ اول. بیروت: مکتب الاسلامی.
آملی، هاشم (1395ق). مجمع الافکار و مطرح الانظار، مقرر: شیخ محمد علی اسماعیل پور قمشه ای، چاپ اول، قم: انتشارات العلمیه)
ایروانی، علی (1422ق). الاصول فی علم الاصول، محقق: محمد کاظم رحمان ستایش، جلد2، چاپ اول. قم: دفتر تبلیغات اسلامیه حوزه علمیه.
بروجردی، محمدتقی (1417ق). نهایه الافکار، مقرر: آقا ضیاء الدین عراقی، جلد3، چاپ سوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
ترکی، عبدالله بن عبدالمحسن (1410ق). اصول مذهب الامام احمد، چاپ سوم. بیروت موسسه الرساله.
جعفری، محمد تقی (1375). ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، جلد1، چاپ سوم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جنّاتی شاهرودی، محمد ابراهیم (1390). رساله توضیح المسائل، جلد6. قم: موسسه فرهنگی اجتهاد.
جوادی آملی، عبدالله (1401). زن در آئینه جلال و جمال، چاپ سی وسه. قم: اسراء.
حائری اصفهانی، محمد حسین (1404ق). الفصول الغرویه فی شرح کفایه الاصول، جلد1، چاپ اول. قم: دارالاحیاء العلوم الاسلامیه.
حسینی سیستانی، سید علی (1415ق). توضیح المسائل، چاپ چهارم. قم: مهر.
حرّانی، حسن بن علی بن الحسین (1404ق). تحف العقول، مصحح: علی اکبر غفاری، چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
حرّعاملی، محمد بن حسن (1416ق). تفصیل الوسائل الشیعه الی تحصیل المسائل الشریعه، محقق: محمد رضا حسینی جلالی، ج27، چاپ سوم. قم: موسسه آل البیت (ع).
حسون، محمد؛ مشکور، ام علی (1421ق). اعلام النساء المومنات، چاپ دوم. تهران: انتشارات اسوه.
خامنه ای، سید علی (1398). الگوی زن، چاپ هشتم. تهران: انتشارات انقلاب اسلامی وابسته به موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی.
خمینی، سید روح الله (1379). تحریرالوسیله، جلد1، چاپ اول. تهران: موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی (ره)
ــــــــــ (1405ق). تهذیب الاصول، مقرر: جعفر سبحانی، جلد2. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ــــــــــ (1368). صحیفه نور، جلد4. تهران: دفتر نشر آثار امام خمینی (ره).
ــــــــــ (1434ق)، (موسوعة الامام الخمینی24و25)، ج1. چاپ اول، تهران: موسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینى (قدس سره)
خوانساری، سیداحمد (1355). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، مصحح: علی اکبر غفاری، جلد6، چاپ دوم. تهران: انتشارات صدوق.
خوئی، سید ابوالقاسم (1410ق). تنقیح فی شرح العروه الوثقی، مقرر: الشیخ میرزا علی غروی، چاپ سوم. قم: دارالهادی للمطبوعات قم.
ــــــــــ (1418ق). موسوعه الامام الخوئی، مقرر: الشیخ میرزا علی غروی، جلد1. قم: موسسه احیاء آثار امام خوئی.
ــــــــــ (1422ق). مصباح الاصول، مقرر: محمد سرور واعظ الحسینی، جلد3، چاپ اول. قم: مکتبه الداوری.
راوندی، قطب الدین (1409ق). الخرائج و الجرائح، جلد1، چاپ اول. قم: موسسه امام مهدی (ع).
ریپون، جینا (1398). مغز جنسیت زده، مترجم: رضا اسکندری، چاپ سوم. تهران: نشر خوب.
زرکشی، محمد بن بهادر (1414ق). البحر المحیط، جلد8، چاپ اول. [بی‌جا]: دارالکتبی.
شمس الائمه سرخسی، محمد بن حنبل (1414ق). اصول سرخسی، جلد2، بیروت: دارالکتب العلمیه.
سمرقندی، نصربن محمد (1416ق). تفسیر سمرقندی، جلد3، چاپ اول. بیروت: دارالفکر.
سیفی مازندرانی، علی اکبر (1427ق). دلیل تحریر الوسیله، چاپ اول، قم: موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره).
شهید اول، محمد بن مکی (1419ق). ذکری الشیعه فی احکام الشریعه، جلد1، چاپ اول. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
شهید ثانی، زین الدین بن علی (1385). الروضه البهیه فی شرح لمعه الدمشقیه، مصحح: شیخ حسن قاروبی تبریزی، چاپ هفتم. قم: دارالتفسیر.
شیخ انصاری، مرتضی (1415ق). القضاء والشهادات، جلد1، چاپ اول. قم: مطبعه باقری.
ــــــــــ (1404ق). مجموعه رسائل فقهیه واصولیه، تحقیق عباس حاجیانی، جلد1، چاپ اول. قم: مکتبه المفید.
ــــــــــ (1416ق). فرائد الاصول، جلد1، چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
شیخ صدوق، محمد بن علی (1395ق). کمال الدین و تمام النعمه، مصحح: غلی اکبر غفاری، جلد2، چاپ دوم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
ــــــــــ (1413ق). من لا یحضره الفقیه، جلد3، چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
شیخ طوسی، محمدبن حسن (1400ق). النهایه فی مجرد الفقه والفتاوی. بیروت: دارالکتاب العربی.
ــــــــــ (1407ق). الخلاف، جلد6چاپ اول. قم: موسسه النشر الاسلامی.
ــــــــــ (1365). تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید، جلد5، چاپ چهارم. تهران: دارالکتاب العلمیه.
شیخ مفید، محمدبن محمد (1413ق). المقنعه، چاپ اول. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
صدر، سید رضا (1420ق). اجتهاد و تقلید، چاپ دوم. قم: دفتر تبلغات اسلامی حوزه علمیه قم.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1416ق). مستمسک العروه الوثقی، جلد1، چاپ1. قم: موسسه دارالتفسیر.
طباطبایی، سید محمد حسین (1374). تفسیر المیزان، مترجم: موسوی بجنوردی، محمد باقر، چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طریحی نجفی، فخر الدین بن محمد علی (1375). مجمع البحرین، جلد3، چاپ سوم. تهران: مکتبه المرتضویه.
طنطاوی بن جوهری، محمد (1425ق). الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم، جلد20، چاپ اول. بیروت: دارالکتب العلمیه.
عراقی، ضیاء الدین (1417ق). نهایه الافکار، مقرر: محمد تقی بروجردی نجفی، چاپ سوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق). قواعدالاحکام، چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
ــــــــــ (1380). تهذیب الوصول إلى علم الأصول، لندن: مؤسسة الإمام علی علیه السلام.
علم الهدی، علی بن حسین (1348). الذریعه الی اصول الشریعه، جلد2، چاپ سوم. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
عیاشی، محمد بن مسعود (1380ق). تفسیر العیّاشی، مصحح: هاشم رسولی محلاتی، جلد1، چاپ اول. تهران: المطبعه العلمیه.
غروی اصفهانی، محمدحسین (1429ق). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، جلد3، چاپ دوم. بیروت: موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
غزالی، محمدبن محمد (1419ق). المنخول من تعلیقات الأصول، چاپ سوم. دمشق: دارالفکر.
فاضل لنکرانی، محمد (1433ق)، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (کتاب اجتهاد و تقلید)، جلد1، چاپ اول. تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق). المحصول، جلد4، چاپ دوم. بیروت: مکتبه العصریه.
فیروزآبادی، سید مرتضی (1400ق). عنایه الاصول فی شرح کفایه الاصول، جلد6، چاپ4. قم: انتشارات فیروزآبادی.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1373). التفسیر الصافی، جلد1، چاپ سوم. تهران: مکتبه الصدر.
قرطبی، شمس الدین (1384ق). تفسیر قرطبی (جامع لاحکام القرآن)، جلد5، چاپ دوم. قاهره: دارالکتب المصریه.
گلپایگانی، سید محمد رضا (1413ق). کتاب القضاء، مقرر: سید علی حسینی میلانی، جلد1. قم: دارالقرآن الکریم.
ماوردی، علی بن محمد (1419ق). الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی، جلد16، چاپ اول. بیروت: دارالکتب العلمیه.
مجلسی، محمد باقر (1403ق). بحار الانوار، چاپ دوم، بیروت: موسسه الوفا.
محقق کرکی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد3، چاپ دوم. قم: موسسه آل البیت (ع).
مطهری، مرتضی (1397) الف. نظام حقوق زن در اسلام. تهران: صدرا.
ــــــــــ (1391). زن و مسائل قضائی و سیاسی، جلد1. تهران: صدرا
مظفر، محمدرضا (1370)، اصول الفقه، جلد2، چاپ چهارم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1384). توضیح المسائل، چاپ52. قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب.
ــــــــــ (1428ق). انوار الاصول، جلد3، چاپ دوم. قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع).
ــــــــــ (1380). تفسیر نمونه، جلد6، چاپ19. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
منتظری، حسینعلی (1369). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، جلد1، چاپ دوم. قم: تفکر.
ــــــــــ (1386). مبانی فقهی حکومت اسلامی، مترجم: محمود صلواتی، جلد8، چاپ اول. تهران: انتشارات سرایی.
موسوی گرگانی، سید محسن (1381). پژوهشی در قضاوت زن، مجله فقه اهل بیت، 8 (30).
مومنی، عابدین (1385). آیه حلیه و قضاوت زن، نشریه مقالات و بررسی‌ها، 39 (82).
ــــــــــ (1377). تاملی در لزوم مرد بودن قاضی و نقد ادله آن، نشریه مقالات و بررسی‌ها، 63.
نجفی، محمد حسن (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، مصحح: شیخ عباس قوچانی، جلد40، چاپ هفتم، بیروت:دار احیاء التراث العربی.
نوری همدانی، حسین (1373). توضیح المسائل، جلد1، چاپ چهارم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 48 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 29 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب