پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,876,122 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,235,231 |
معمای محبوب تأملی دربارۀ انجامۀ مبهم و برخی مضامین شیعی کتاب المحبوب سعدالدین حمویه | ||
| مجله ادیان و عرفان | ||
| دوره 58، شماره 1، شهریور 1404، صفحه 175-195 اصل مقاله (825.78 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrm.2025.398883.630642 | ||
| نویسنده | ||
| سید صالح پژمان* | ||
| دانش‌آموختۀ دکترا، مؤسسۀ مطالعات اسلامی، دانشگاه مک‌گیل، مونترال، کانادا. | ||
| چکیده | ||
| با وجود اهمیت کلیدی کتاب المحبوب به عنوان عمده‌ترین نوشتۀ صوفی بزرگ قرن هفتم، شیخ سعدالدین حمویه (د. ۶۴۹)، تصویر تحقیقات مدرن از آن تا حد زیادی مبهم و در جنبه‌هایی نادقیق است. بررسی متن کتاب المحبوب بر اساس چندین نسخۀ خطی مهم باقی‌مانده از آن نشان می‌دهد که برخلاف تصور عموماً پذیرفته‌شده از سوی برخی محققین، آنچه که امروزه از متن این تصنیف در دسترس است صورت کامل آن نبوده و بخش قابل‌توجهی از فصل انتهایی آن که شامل مباحثی مهم بوده را در بر ندارد. این یافته دریچه‌ای کلیدی می‌گشاید برای حل برخی ابهامات اساسی حول اندیشۀ سعدالدین حمویه از جمله اینکه تبیینی ارائه می‌کند در خصوص چرایی فقدان برخی مضامین شیعی که افرادی از صوفیۀ اعصار گوناگون به کتاب المحبوب نسبت داده‌اند. در نبود این تبیین در دهه‌های اخیر، دسته‌ای از محققین مدرن، عدم سازگاری ظاهری میان گزارش شخصیت‌هایی چون عزیزالدین نسفی، سیدحیدر آملی، و نورالله شوشتری از تمایلات شیعی حمویه و متن موجود از کتاب المحبوب را سندی در تضعیف وثاقت دعاوی آنها گرفته و فراتر از آن، اساس وجود تمایلات شیعی سعدالدین حمویه را مورد تشکیک قرار داده یا دستکم آنها را کوچک‌نمایی کرده‌اند. مقالۀ حاضر از طریق بررسی متن‌شناختی چندجانبه نشان می‌دهد که از یک سو نکات مورد اشارۀ عزیزالدین نسفی در خصوص تمایلات اثنی عشری حمویه اساساً متکی به کتاب المحبوب نیست، و از سوی دیگر وضعیت مبهم انجامۀ کتاب المحبوب راه را برای رسیدن به یک ارزیابی قطعی در خصوص وثاقت گزارش‌های صوفیانی چون آملی و شوشتری می‌بندد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| سعدالدین حمویه؛ کتاب المحبوب؛ کبرویه؛ تشیع و تصوف | ||
| مراجع | ||
|
آملی، سیدحیدر (۱۳۸۴). جامع الاسرار. به تصحیح هانری کربن و عثمان یحیی. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
المشیخه: کنز السالکین (۱۳۹۵). به کوشش سید محمد طباطبایی بهبهانی. تهران: میراث مکتوب.
پازوکی، شهرام (۱۳۸۲). تصوف. در دانشنامۀ جهان اسلام. زیر نظر غلامعلی حداد عادل. تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
جامی، عبدالرحمن (۱۳۳۶). نفحات الانس. به تصحیح مهدی توحیدی پور. تهران: محمودی.
حافظ ابرو، عبدالله بن لطف‌الله (۱۳۷۹). زبدة التواریخ. به تصحیح سید کمال حاج سیدجوادی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
حمویه، سعدالدین. رسالة فی ظهور خاتم الولایة. استانبول، کتابخانۀ ایاصوفیه، نسخۀ شمارۀ ۲۰۵۸.
ــــــــــ. شرح بسم‌الله شریف. استانبول، کتابخانۀ سلیمانیه، مجموعۀ علی پاشا نسخۀ شمارۀ ۴۴۵.
ــــــــــ. کتاب المحبوب. برلین، کتابخانۀ دولتی برلین (SBB)، نسخۀ شمارۀ Or. 4084.
ــــــــــ. کتاب المحبوب. دوبلین، کتابخانۀ چستر بیتی، نسخۀ شمارۀ Ar. 4159.
ــــــــــ(۱۳۶۲). المصباح فی التصوف. به تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: مولی.
حمویه، صدرالدین ابراهیم (۱۳۵۷). فرائد السمطین. به تصحیح محمد باقر المحمودی. بیروت: مؤسسة المحمودی.
حمویه، غیاث‌الدین (۱۳۸۹). مراد المریدین. به تصحیح علی‌اصغر میرباقری‌فرد و زهره نجفی. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران-دانشگاه مک‌گیل.
خواندمیر، غیاث‌الدین (۱۳۸۰). حبیب السیر. به تصحیح جلال‌الدین همایی. تهران: خیام.
درایتی، مصطفی (۱۳۹۰-۱۳۹۴). فهرستگان نسخه‌های خطی ایران (فنخا). تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۸۰). دنبالۀ جستجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
سمرقندی، عبدالرزاق (۱۳۷۲). مطلع سعدین و مجمع بحرین. به تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شوشتری، نورالله (۱۳۵۴). مجالس المؤمنین. به تصحیح سید احمد عبد منافی. تهران: اسلامیه.
محمدی، کاظم (۱۴۰۰). سعدالدین حموی: زندگی، سلوک و اندیشه. تهران: نجم کبری.
مناقب اوحدالدین کرمانی (۱۳۴۷). به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: بنگاه نشر و ترجمۀ کتاب.
میرخواند، محمد بن سید برهان‌الدین (۱۳۳۸). روضة الصفاء. به تصحیح عباس پرویز. تهران: خیام.
نسفی، عزیزالدین (۱۳۹۳). کشف الحقایق. به تصحیح احمد مهدوی دامغانی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ــــــــــ(۱۳۹۱). کشف الحقایق. به تصحیح سید علی‌اصغر میرباقری فرد. تهران: سخن.
ــــــــــ(۱۳۷۱). مجموعۀ رسائل مشهور به کتاب الانسان الکامل. به تصحیح ماریژان موله. تهران: طهوری.
ــــــــــ(۱۳۵۱). مقصد اقصی. به تصحیح حامد ربانی. تهران: کتابخانۀ علمیۀ حامدی.
ــــــــــ. منازل السائرین. تهران، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، نسخۀ شمارۀ ۱۹/۱۵۹۴.
نظامی باخرزی، عبدالواسع (۱۳۷۱). مقامات جامی. به تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: نی.
نفیسی، سعید (۱۳۲۹). خاندان سعدالدین حموی. کنجکاوی‌های علمی و ادبی ۸۳، ۶-۳۹. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 48 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 34 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب