پیوندهای مفید
اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 163 |
| تعداد شماره‌ها | 6,878 |
| تعداد مقالات | 74,135 |
| تعداد مشاهده مقاله | 137,876,118 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 107,235,219 |
حضرت خدیجه (س) در آینه تاریخ، روایت و حافظه جمعی بازخوانی تحلیلی در منابع سده‌های نخست اسلامی | ||
| مجله ادیان و عرفان | ||
| دوره 58، شماره 1، شهریور 1404، صفحه 81-100 اصل مقاله (810.69 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22059/jrm.2025.396873.630622 | ||
| نویسندگان | ||
| رمضان رضایی* 1؛ هانیه رسولی2 | ||
| 1دانشیار، گروه تاریخ، تمدن و انقلاب اسلامی، دانشکدۀ معارف و اندیشۀ اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران. | ||
| 2حضرت خدیجه (س) در آینه تاریخ، روایت و حافظه جمعی بازخوانی تحلیلی در منابع سده‌های نخست اسلامی | ||
| چکیده | ||
| با وجود جایگاه بی‌بدیل حضرت خدیجه (س) در آغاز رسالت پیامبر اکرم (ص)، بازنمایی شخصیت او در حافظه تاریخی مسلمانان همواره تحت تأثیر روایت‌های مذهبی و زمینه‌های گفتمانی گوناگون قرار گرفته‌است. مسئله اصلی پژوهش حاضر، واکاوی چگونگی شکل‌گیری تصویر حضرت خدیجه (س) در حافظه جمعی مسلمانان و بررسی تأثیر جریان‌های مذهبی، فرهنگی و تاریخی بر این بازنمایی است. پرسش محوری آن است که چگونه سنت‌های روایی شیعه و اهل سنت به بازآفرینی متفاوتی از شخصیت حضرت خدیجه (س) دست زده‌اند و این تفاوت‌ها چه نسبتی با حافظه جمعی مسلمانان دارد. مدعای مقاله آن است که بازنمایی حضرت خدیجه (س) فراتر از گزارش‌های تاریخی بوده و بازتابی از تحولات گفتمانی، سیاسی و آیینی دوره‌های مختلف اسلامی محسوب می‌شود. این پژوهش با رویکرد تحلیلی ـ انتقادی و بر پایه منابع سده‌های نخست هجری، ضمن بهره‌گیری از نظریه حافظه جمعی موریس هالبواکس، به مقایسه تطبیقی حافظه شیعی و سنی پرداخته‌است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در حافظه اهل سنت، خدیجه (س) به‌عنوان زنی وفادار، حامی و انسانی نزدیک به پیامبر اکرم (ص) معرفی شده، حال آنکه در حافظه شیعی، او سیمایی قدسی و محوری در استمرار امامت یافته‌است. علاوه بر این، نگاه مستشرقان نیز در برخی موارد همسو با حافظه مسلمانان، تصویری مثبت و عقلانی از وی ارائه کرده‌اند. این نتایج امکان گسترش مطالعات تطبیقی درباره جایگاه زنان در تاریخ اسلام را فراهم می‌سازد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| تحلیل گفتمان تاریخی؛ حافظه جمعی؛ خدیجه بنت خویلد؛ بازنمایی تطبیقی | ||
| مراجع | ||
|
آرمسترانک، کارن، محمد زندگینامه پیامبر اسلام، ترجمه کیانوش حجتی، حکمت، تهران، 1383 ش.
ابن اسحاق، محمد، سیرة ابن اسحاق، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، ۱۳۶۸ه. ش.
ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی، قم-ایران، ۱۳۶۳ ه. ش.
ابن حیون، نعمان بن محمد، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار. م ۳۶۳ ه. ق، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، 1409ه. ش.
ــــــــــ، المناقب و المثالب، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت-لبنان، ۱۴۲۳ ه. ق.
ابن سعد محمد بن سعد، الطبقات الکبری،دار الکتب العلمیة، بیروت-لبنان، ۱۴۱۰ ه. ق.
ابن عبد البر، یوسف بن عبد الله، الاستیعاب، صبح پیروزی، بیروت-لبنان، ۱۴۱۲ ه. ق.
ابن عبد ربه، احمد بن محمد، م ۳۲۸ ه. ق، العقد الفرید،دار الکتب العلمیة، بیروت-لبنان، ۱۴۰۷ ه. ق.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، م ۲۷۶ ه. ق، المعارف، الهیئة المصریة العامة للکتاب، قاهره-مصر، ۱۹۹۲ م.
ابن هشام، عبد الملک بن هشام، م ۲۱۳ ه. ق، السیرة النبویة،دار المعرفة، بیروت-لبنان، بی‌تا.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، م ۳۵۶ ه. ق، فرزندان ابوطالب، علی اکبر علمی، تهران-ایران، ۱۳۳۹ ه. ش.
بلاذری، احمد بن یحیی، م ۲۷۹ ه. ق، أنساب الأشراف،دار المعارف، مصر، بی‌تا.
بیهقی، احمد بن حسین، م ۴۵۸ ه. ق، دلائل النبوة،دار الکتب العلمیة، بیروت-لبنان، ۱۴۰۵ ه. ق.
خرگوشی، عبدالملک بن محمد، م ۴۰۷ ه. ق، شرف المصطفی،دار البشائر الإسلامیة، مکه مکرمه-عربستان، ۱۴۲۴ ه. ق.
طبری، محمد بن جریر، م ۳۱۰ ه. ق، تاریخ الأمم و الملوک، بی‌نا، بیروت-لبنان، بی‌تا
طبری مامطیری، علی بن مهدی، م ۳۶۰ ه. ق، نزهة الأبصار و محاسن الآثار، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تهران-ایران، ۱۳۸۷ ه. ش.
عسکری، حسن بن عبد الله، م۳۹۵ ه. ق، الأوائل،دار البشیر، طنطا-مصر، ۱۴۰۸ ه. ق.
مونتگمری وات، محمد در مکه، ترجمه شعبان برکات، مکتبه العصریه للطباعه و النشر، بیروت، بی‌تا.
ویرژیل، گیورگیو کنستانین، زندگانی حضرت محمد (محمد پیامبری که از نو باید شناخت)، ترجمه: مهرداد صمدی، انتشارات آسیا، تهران، بی‌تا.
یعقوبی احمد بن اسحاق، م ۲۸۴ ه. ق، تاریخ الیعقوبی،دار صادر، بیروت-لبنان، بی‌تا. | ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 1,259 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 113 |
||
سامانه مدیریت نشریات علمی. قدرت گرفته از سیناوب